Wybór i montaż rur instalacji grzewczej i ciepłej wody użytkowej

Rozplanowanie instalacji c.o. i c.w.u.

Doprowadzenie i powrót wody grzewczej krążącej w instalacji c.o. powinny przebiegać możliwie najkrótszą drogą między, np. kotłem i grzejnikami. Taka sama zasada obowiązuje również w instalacji c.w.u., przy czym - zależnie od wymagań - może być prowadzona jedną rurą lub dwiema, gdy wykonuje się obieg cyrkulacyjny pozwalający na niemal natychmiastowy pobór wody, nawet w oddalonym od centralnego podgrzewacza punkcie czerpania.

Przy remontowanej instalacji jej przebieg nie musi pokrywać się z dotychczasowym rozprowadzeniem. Zależnie od zakresu prac remontowych można je ułożyć na innej trasie, np. w wylewce podłogowej, w ściance instalacyjnej lub ukryć w bruzdach pod tynkiem, glazurą.

Rury w instalacji c.o. i c.w.u. poddawane są systematycznym wahaniom temperatury w dość dużym zakresie, co powoduje ich ciągłe kurczenie i rozszerzanie. Nie mogą więc być trwale połączone z podłożem, np. zaciskanymi obejmami czy zabetonowane.

Jedynie rury grzewcze w instalacji ogrzewania podłogowego można umieścić bezpośrednio w jastrychu cementowym lub anhydrytowym. W zależności od rodzaju użytych rur konieczne dylatacje tworzą luźne zamocowania, odstępy od stałych elementów konstrukcji, a w skrajnych warunkach (bardzo długie odcinki proste wstawienie kompensatorów.

Problem separacji rur od podłoża zapewnia tworzywowa rura osłonowa tzw. peszel zakładana przy prowadzeniu instalacji, np. w zakrytych bruzdach, w wylewce podłogowej.

Zaplanowanie układu orurowania instalacji wymaga dokładnego ustalenia miejsca i sposobu podłączenia zasilanych urządzeń - grzejników czy baterii. Przy instalacji c.o. trzeba też zwrócić uwagę na ukierunkowanie podłączeń w grzejnikach zasilanych od dołu (tzw. podłączenie podłogowe). Zamiana kierunku przepływu wody (podłączenie zasilania do króćca odpływowego i na odwrót) spowoduje niewłaściwe jego funkcjonowanie.

System trójnikowy czy system rozdzielaczowy?

Konfiguracje rozprowadzenia rur instalacyjnych można wykonać w tradycyjny sposób w tzw. systemie trójnikowym, w którym od rury głównej (magistrali, pionu) odprowadzane są gałązki do poszczególnych punktów zasilania. Rozwiązanie takie wykorzystuje się głównie przy remontach instalacji, co ogranicza m.in. szerokość koniecznych rozkuć w ścianach pod rury instalacyjne.

W nowych domach instalację c.o. i c.w.u. rozprowadza się z reguły z systemie rozdzielaczowym, w którym każdy grzejnik czy bateria podłączona jest oddzielną parą rur do wielosekcyjnego rozdzielacza.

W domach podpiwniczonych przy doprowadzeniu wody na parterze możemy też układać rury w systemie rozdzielaczowym, doprowadzając rury poprzez strop z centralnego rozdzielacza podłączonego do kotła lub podgrzewacza.

Konieczna izolacja termiczna rur

Od 2009 roku obowiązują nowe wymagania dotyczące grubości i własności ciepłochronnych izolacji rur grzewczych w instalacjach centralnego ogrzewania oraz ciepłej wody użytkowej. Jednak w praktyce spotyka się jeszcze dość dowolny dobór otulin przewodów grzewczych przy montażu instalacji.

Grubość otuliny dla najczęściej stosowanych przewodów w instalacjach centralnego ogrzewania, powinna wynosić co najmniej 20 mm dla rur o średnicy wewnętrznej do 22 mm oraz 30 mm dla rur o średnicy 22-35 mm.

Grubości te odnoszą się do materiałów izolacyjnych o współczynniku przewodności cieplnej 0,035 W/(m K). Przy zastosowaniu materiałów o innych własnościach ciepłochronnych grubość otulin należy odpowiednio skorygować.

Izolacja termiczna rur w instalacji c.w.u. Fot. Thermaflex.

Szczególnie niekorzystny wpływ na ochronę przed stratami ciepła ma dość często praktykowane układanie rur w podłodze na gruncie w zbyt cienkiej otulinie, a w skrajnych przypadkach bezpośrednio na podkładzie betonowym. Błąd ten łatwo ukryć przy niedostatecznym nadzorze inwestorskim, gdyż rury ulegają trwałemu zakryciu wylewką podłogową.

Bardzo skuteczną izolację przewodów grzewczych układanych w podłodze można zapewnić niemal bez ponoszenia wydatków na otuliny, wykorzystując podpodłogową termoizolację z płyt styropianowych.

Grubość ocieplenia podłogi na gruncie z reguły przekracza 10 cm, co przy dwuwarstwowym układaniu płyt styropianowych pozwala na umieszczenie rur w warstwie izolacyjnej (tworząc odpowiednie korytka) i jednocześnie eliminuje mostki cieplne na styku płyt jak w przypadku układania jednowarstwowego.

Ogrzewanie podłogowe

Ten rodzaj ogrzewania „rurowego” można praktycznie instalować jedynie w nowym budynku, przygotowując odpowiednio warstwy podkładowe z izolacją termiczną na stropie lub podłożu gruntowym. Wodne ogrzewanie podłogowe tworzą pętle rur grzewczych podłączone do rozdzielacza z pompą obiegową i zaworem trójdrożnym.

Układ rur wymaga zaprojektowania pod kątem wymaganej wydajności cieplnej, a długość poszczególnych pętli nie może przekraczać 100 m. Obieg powinien posiadać zabezpieczenie przed nadmiernym wzrostem temperatury (dopuszczalna temperatura zasilania to 50ºC), co jest istotne w przypadku instalacji mieszanej (z grzejnikami).

Rury podłogówki to najczęściej warstwowe PEX-Al-PE - układane są na izolacji cieplnej, a następnie pokrywane jastrychem cementowym lub anhydrytowym o grubości przynajmniej 35 mm ponad górną powierzchnię rur.

Rury podłogówki to najczęściej warstwowe PEX-Al-PE. Fot. Pipelife.

W przypadku jastrychu cementowego do zaprawy powinien być dodany preparat plastyfikujący, co ogranicza skurcz wylewki i zapewnia lepsze otulenie rur grzewczych. W podłodze nie mogą być zakładane żadne złączki - jedynie w przypadku miejscowych uszkodzeń dopuszczalne jest wstawienie złączy naprawczych.

Jakie wybrać rury?

W remontowanych instalacjach grzewczych najwygodniej wykorzystać rury miedziane, których przebieg łatwo dostosować do skomplikowanej trasu ich przebiegu - są cienkie i można je ułożyć, np. za cokołami przypodłogowymi. Natomiast do wykonania licznych, wąskich załamań sprawdzą się rury polipropylenowe PP Stabi ze zgrzewanymi kształtkami.

Rury miedziane są najczęściej stosowane w remontowanych instalacjach grzewczych. Fot. Hutmen.

W instalacjach w systemie rozdzielaczowym wykorzystuje się rury warstwowych PEX-Al-PE, które można układać w wylewce podłogowej, na wierzchu ścian lub w kanałach instalacyjnych. Skomplikowaną pod względem przebiegu instalację miedzianą wykonuje się z rur twardych łączonych z kształtkami metodą miękkiego lutowania kapilarnego. Połączenie z osprzętem zapewniają końcówki gwintowane wlutowywane lub łączone zaciskowo.

Rury warstwowe PEX-Al-PE są materiałem giętkim i montujemy je praktycznie bez użycia kolanek, łącząc jedynie z trójnikami i z gwintowanymi złączkami przyłączeniowymi. Ich zaletą jest także możliwość rozebrania połączeń i ponowne zmontowanie (np. w razie konieczności przeprowadzenia korekty ustawienia). Jednak w przypadku zabetonowania złącza, stosuje się nierozbieralne połączenia zaprasowywane.

Rury te charakteryzują się brakiem pamięci kształtu, co oznacza, że po wygięciu nie mają tendencji do prostowania się. Można je wyginać w ręku, ale przy ostrzejszych załamaniach powinna być używana giętarka lub sprężyna zapobiegająca deformacji ścianek, a promień gięcia nie może być mniejszy niż pięciokrotna średnica rury.

Rury z PP są materiałem sztywnym wymagającym osadzenia kształtek przy zmianie kierunku instalacji. Do instalacji c.o. i c.w.u. używa się rur typu Stabi z wkładką metalową lub z włókna szklanego ograniczającą rozszerzalność cieplną.

Rury typu Stabi są często stosowane do instalacji c.o. i c.w.u. Fot. Pipelife.

Wszelkie połączenia wykonywane są jako zgrzewane, co wymaga dysponowania specjalną zgrzewarką. Przydadzą się też nożyce do rur i i przyrząd do zdzierania i fazowania krawędzi. Do tych rur dostępny jest bogaty asortyment zgrzewanych złączek umożliwiających podłączenie osprzętu i armatury z gwintowanymi końcówkami przyłączeniowymi.

Autor: Cezary Jankowski
Zdjęcie otwierające: Pipelife
Zdjęcia w tekście: Thermaflex, Pipelife, Hutmen