2022-11-04 10:10:12 
Wybór rodzaju ogrzewania a wpływ na zdrowie
W dobie kryzysu energetycznego i znacznego wzrostu cen prądu oraz innych nośników energii wykorzystywanej do ogrzewania budynków, wybór sposobu ogrzewania własnego domu jest niezwykle istotny. Jeżeli będą w nim mieszkać osoby cierpiące na przeróżne alergie, uczulenia lub astmę, kwestię tę powinno się szczególnie wnikliwie przemyśleć.
Zacząć należy od wyboru źródła ciepła (paliwa), a dopiero potem zdecydować o sposobie jego dystrybucji (typie grzejników). Najmniej właściwe dla alergików będzie ogrzewanie budynku węglem, ekogroszkiem, miałem i usytuowanie kotłowni blisko pokoi dziennych. W takim przypadku trudno bowiem wyeliminować kurz i pył, powstające w trakcie przenoszenia worków i uzupełniania opału. Poza tym podczas spalania węgla emitowane jest najwięcej substancji szkodliwych dla zdrowia, to zaś powoduje smog i zanieczyszczenie powietrza. Widać to zwłaszcza na terenach podmiejskich i wiejskich przy bezwietrznej pogodzie.
Zdecydowanie bardziej wskazane jest korzystanie z gazu (najlepiej ziemnego) i wyposażenie budynku w kondensacyjny kocioł z zamkniętą komorą spalania. Proces spalania jest wtedy całkowicie odizolowany od pomieszczenia, a domownicy nie mają żadnego kontaktu ze spalinami. Spalanie gazu jest też bardziej ekologiczne.
Jeżeli w okolicy nie ma sieci gazowej, najlepszym wyborem jest zamontowanie pompy ciepła działającej na prąd. Ten sprzęt do ogrzewania budynku przekazuje energię dostępną w jego otoczeniu - w gruncie, powietrzu, wodzie. Niczego nie spala, nie emituje żadnych szkodliwych substancji. Jest to urządzenie ekonomiczne, 1 kW energii pobranej z sieci pozwala pozyskać z otoczenia do 5 kW energii cieplnej, wykorzystując przy tym energię (np. z gruntu), którego temperatura nawet w czasie zimy jest stała i wynosi ok. +10°C. Najefektywniej pompa ciepła ogrzewa wnętrza przy współpracy z ogrzewaniem podłogowym.
Mimo że w niektórych rejonach zapowiadano ograniczenie lub zakaz stosowania kominków i pieców na drewno, to nadal prawie w co drugim istniejącym domu takie urządzenie jest. Na ogół służy do ogrzewania pomieszczeń w okresie przejściowym i tworzenia przyjemnego nastroju podczas jesienno-zimowych wieczorów. Z uwagi na ograniczenie kosztów ogrzewania, z kominków jako głównego (nie jedynego) źródła ciepła korzystają też osoby, które mają własne drewno. Alergik nie powinien zajmować się obsługą paleniska - uzupełnianiem drewna, czyszczeniem i wyrzucaniem popiołu, lecz przebywanie w salonie, w którym w zamkniętym wkładzie kominowym lub kozie pali się odpowiednio wysuszone, liściaste drewno raczej nie będzie dla niego szkodliwe.
Niezależnie od rodzaju źródła ciepła, w większości obecnie budowanych domów współpracują dwa systemy jego dystrybucji - grzejniki ścienne (zamontowane w pokojach) i podłogówka (wykonana w kuchni, łazience, wiatrołapie, salonie, a w budynkach z pompą ciepła we wszystkich pomieszczeniach). W domu alergika taki wariant ogrzewania również się dobrze sprawdzi. Kluczowe jest tu wybranie takiego sposobu przekazywania ciepła, które nie będzie nasilało objawów alergii. Ponieważ najbardziej powszechna jest nadwrażliwość na kurz (dokładniej wydzieliny roztoczy go zasiedlających), który może powodować kaszel, łzawienie oczu i inne reakcje uczuleniowe, najważniejsze jest to, by działanie tego sprzętu nie prowadziło do unoszenia się kurzu wraz z ogrzanym powietrzem.
Ponadto istotna jest kwestia utrzymania tych urządzeń w czystości - mycia na mokro nie tylko ich powierzchni, ale też w miarę dokładne odkurzanie wnętrza (po zdjęciu osłony bocznej oraz górnej).
Grzejniki ścienne
Grzejniki ścienne produkowane są w kilku wersjach, różniących się zastosowaniem, sposobem montażu, budową, wielkością, kształtem, kolorem.
W zależności od przeznaczenia, można je podzielić na pokojowe i łazienkowe. Do pierwszej kategorii zalicza się klasyczne modele ścienne, dekoracyjne oraz kanałowe.
Wśród wyrobów pokojowych najpopularniejsze są grzejniki płytowe - zbudowane z jednej, dwóch albo trzech płyt, które mogą być gładkie (kosztują więcej i mają nieco mniejszą moc niż zwykłe, ale zbiera się na nich mniej kurzu - dla alergików jest to bardzo ważne) lub mieć żłobienia (najczęściej kupowane). Między płytami niekiedy umieszczane jest ożebrowanie, które zwiększa moc grzewczą. Modele te od góry przykrywa krat ka. Jeszcze do niedawna w sklepach były tylko białe grzejniki. Obecnie można zamówić produkt w dowolnym kolorze z palety RAL.
Grzejniki płytowe mają dwucyfrowe oznaczenie, stosowane przez wszystkich producentów. Pierwsza cyfra wskazuje liczbę płyt i może to być 1, 2 lub 3, druga - dotyczy ożebrowania - 0, 1, 2 albo 3. Na przykład "10" to grzejnik jednopłytowy bez ożebrowania, "22" - dwupłytowy, każda płyta z ożebrowaniem, "30" - trójpłytowy bez ożebrowania.
Najpowszechniejsze typy grzejników to 11, 22, 33. Im grzejnik ma więcej płyt, tym jest droższy, lecz bardziej efektywny, chociaż każda kolejna płyta oddaje mniej ciepła.
W przypadku domu, w którym będzie mieszkał alergik - istotne jest to, że modele typu 11 większość ciepła oddają przez promieniowanie (nie powodują zatem ruchu ogrzanego powietrza), a dwu- lub trzypłytowe przez konwekcję. Poza tym te pierwsze są cieńsze, szersze wersje natomiast są mniejsze przy takiej samej mocy.
Mniej popularne są grzejniki członowe. Zbudowane są z żeberek aluminiowych albo żeliwnych, które można łączyć, wydłużając grzejnik. W odróżnieniu od modeli płytowych są bardziej odporne na korozję. Najczęściej taki sprzęt jest wykorzystywany przy remontach. Przed zastosowaniem ciężkich wersji żeliwnym trzeba sprawdzić wytrzymałość ściany, na której zamierzamy je powiesić.
W pokojach można także zamontować grzejniki konwekcyjne, które w dolnej części obudowy mają miedziane lub stalowe wymienniki z radiatorami, zwiększające wymianę ciepła. Takie wyroby szybko nagrzewają się, ale też szybko stygną. Oddają ciepło, głównie nagrzewając powietrze i powodują silne jego ruchy. Alergicy powinni unikać tego rodzaju urządzeń. Odmianą konwektorów są grzejniki kanałowe. Osadza się je w kanale w podłodze pod dużymi oknami tarasowymi. Po zdjęciu kratki je osłaniającej można odkurzyć wnętrze kanału, lecz zwykle nie robi się tego często.
Oprócz klasycznych grzejników, w salonie albo w korytarzu można zamontować także wersje dekoracyjne, które mają formę ścianki działowej (ustawia się je prostopadle do ściany i w ten sposób dzieli przestrzeń na strefy), lustra, przezroczystej szyby, obrazu z grafiką zaczerpniętą z bazy producenta lub własną (wydruki robi się na szkle hartowanym i zostawia centymetrowy odstęp pomiędzy ich powierzchnią a taflą szkła), barierki zabezpieczającej przy schodach, rzeźby. Najbardziej oryginalne modele będą efektowną ozdobą wnętrza. Można, poza wymienionymi, kupić urządzenia dekoracyjne hybrydowe z grzałkę elektryczną, co umożliwia ogrzewanie pomieszczenia również wtedy, gdy system c.o. jest wyłączony.
W łazienkach najczęściej stosuje się ścienne modele drabinkowe, które nie tylko ogrzewają wnętrze, ale też służą do suszenia ręczników. Na ogół mają formę poziomych stalowych rurek osadzonych w prostokątnej ramie. Można je również wyposażyć w elektryczną grzałkę, dzięki czemu mogą ogrzewać pomieszczenie i suszyć ręczniki poza sezonem grzewczym.
Dystrybucja ciepła
Istnieją dwa podstawowe sposoby przekazywania ciepła od urządzenia, które je produkuje (kocioł, piec, kominek, pompa ciepła) do wnętrz (przez grzejniki). Jednym z nich jest promieniowanie podczerwone. Działa ono w taki sposób, że nie nagrzewa powietrza, ale padając np. na ludzkie ciało, zostaje pochłonięte i zamienione w ciepło. Grzejniki, których funkcjonowanie opiera się na promieniowaniu uznawane są za zdrowsze dla alergików oraz astmatyków, bo ciepłe powietrze nie krąży po pomieszczeniu, rozprzestrzeniając kurz i roztocza. Przy planowaniu montażu takiego wyposażenia należy pamiętać, że działają one całą swoją powierzchnią, dlatego wersji ściennych nie powinno się zakrywać szczelnymi obudowami i zasłonami, a podłogowych - meblami i dywanami.
Drugim sposobem oddawania ciepła jest konwekcja. Takie urządzenia podgrzewają i wprawiają w ruch otaczające je powietrze, są więc znacznie mniej zalecane dla alergików. Skutecznie ogrzewają wnętrza, nawet jeśli mają nieosłonięte tylko otwory wlotowe (u dołu) i wylotowe (u góry), mogą powodować gorsze samopoczucie osób nadwrażliwych - ogrzane powietrze wylatuje z górnej powierzchni urządzenia i się wznosi. Rodzajem grzejników konwekcyjnych są wersje kanałowe, które po zdjęciu maskownicy można odkurzać. Jednak zwykle nie robi się tego często i w kanale w podłodze może gromadzić się kurz. Najmniej rekomendowane dla alergików są, oczywiście, grzejniki nadmuchowe, które unoszą ogrzane powietrze, a wraz z nim kurz i inne alergeny, które mogą być szkodliwe dla osób nadwrażliwych.
Grzejniki - moc, rodzaj przyłącza, miejsce montażu
Moc grzewcza. Zwykle parametr ten wylicza się na podstawie danych z projektu budowlanego. Najczęściej przyjmuje się, że na każdy 1 m2 powierzchni pomieszczenia powinno przypaść od 60 W (w nowym budownictwie) do nawet 200 W (w modernizowanym). Nie warto kupować grzejników o zbyt dużej mocy, za wielkich, bo urządzenie zajmie za dużo miejsca i trudniej będzie zaaranżować przestrzeń. Ponadto będą droższe i wcale nie będą ogrzewać wnętrz bardziej efektywnie. Moc dobiera się do wielkości i przeznaczenia pomieszczenia, preferencji domowników, dotyczących komfortu cieplnego, oraz temperatury wody w instalacji centralnego ogrzewania, np. 75/65/20°C, gdzie 75 to temperatura wody wypływającej z kotła do grzejników, 65 wracającej, 20 panującej w pomieszczeniu. Wszak nośnikiem ciepła w grzejnikach c.o. jest woda - im jest cieplejsza, tym wydajność sprzętu wzrasta. W przypadku zasilania grzejników za pomocą pompy ciepła, temperatura wody musi być dość niska i mieć najwyżej 55°C - wówczas pracują one najbardziej ekonomicznie.
Optymalne warunki w salonie to 20-22°C, a w sypialni i pokoju małego dziecka 18°C. Wtedy najlepiej się śpi. Jest to szczególnie ważne dla osób mających kłopot ze snem na skutek np. alergii na kurz i roztocza. Nie powinno się przegrzewać wnętrz. Im cieplej, tym intensywniej w kurzu rozwijają się roztocza. Związane z tym dolegliwości nazywa się czasem alergią kaloryferową, bo wyraźnie nasilają się w sezonie grzewczym.
Rodzaj przyłącza. Przy wyborze grzejnika istotny jest też rodzaj podłączenia - dolne, boczne, centralne - do którego trzeba przygotować odpowiednie przyłącze. Producenci opisują wyroby symbolem wskazującym sposób usytuowania króćców przyłączeniowych. Najpowszechniejsze to C - przyłącza boczne, oraz CV - przyłącza dolne. Jednak tu należy koniecznie sprawdzać szczegóły, gdyż rozstaw przyłączy może być rozmaity, są one wyprowadzone centralnie, bliżej lewej albo prawej krawędzi itd.
Miejsce montażu. Grzejnik najlepiej ulokować tam, gdzie są największe straty ciepła, czyli pod oknami lub obok nich. Dzięki temu podgrzane przez kaloryfer, unoszące się powietrze skutecznie zmniejszy napływ tego chłodnego. Sprzęt ten powinien wisieć w odległości minimum 10 centymetrów od podłogi, a w jego pobliżu nie należy planować mebli, zasłon, urządzeń RTV czy AGD.
Pod względem termicznym, w przestronnych salonach korzystniej jest zamienić jeden duży grzejnik na dwa mniejsze - pomieszczenie będzie ogrzewane bardziej równomiernie. W pokojach wąskich, które powinny zostać optycznie poszerzone, świetnie sprawdzą się modele pionowe, natomiast we wnętrzach długich lub z szerokimi ścianami - lepsze będą wersje poziome.
Dobrze jest kompletować wyroby z jednej serii, aby np. we wszystkich pokojach były takie same. Do łazienki można dopasować drabinkę w kolorze płytek bądź zastosować kontrastową barwę.
Ogrzewanie podłogowe
Podłogówka oddaje ciepło w większości przez promieniowanie, które dociera do ścian i mebli, które ocieplają powietrze. Grzejniki płaszczyznowe można ułożyć też w ścianach i w sufitach, choć w domach jednorodzinnych nie jest to popularne. W przypadku ogrzewania podłogowego, temperatura posadzki nie przekracza zwykle 26°C, nie powoduje więc intensywnego unoszenia się ciepłego powietrza, a wraz z nim kurzu. Korzystanie z tej metody zapewnia ciepło stopom i nieco niższą temperaturę pozostałym partiom ciała.
Taką podłogę wykończa się materiałem, który ułatwia przekazywania ciepła. Może to być szlifowany beton, kamień, płytki ceramiczne, gres, niektóre rodzaje parkietów i paneli (oznaczone odpowiednio przez producenta). Tak przykrytą posadzkę nietrudno utrzymać czystą - można ją odkurzać i myć na mokro.
Najczęściej ogrzewanie podłogowe łączy się ze ściennym przy pomocy odpowiedniego układu mieszającego, który zapewnia niższą temperaturę wody do podłogówki, a wyższą do grzejników.
Ogrzewanie płaszczyznowe może być wodne. Składa się wówczas z rurek polietylenowych, przez które przepływa ciepła woda. Rozprowadza się je w grubej warstwie jastrychu lub przytwierdza do płyt systemowych, z lekkim pokryciem z suchego jastrychu. Woda przepływająca przez rurki nagrzewa jastrych, który wypromieniowuje ciepło do pomieszczenia. Aby ciepło nie uciekało w dół, w podłogach na gruncie niezbędna jest izolacja termiczna ze styropianu (15-25 cm styropianu białego lub 12-15 cm szarego).
Podłogówka elektryczna to przewody prowadzone w jastrychu, maty ulokowane tuż pod posadzką (płytkami, panelami) albo folia, przeznaczona głównie pod panele.
Przewody elektryczne zatopione w grubej wylewce najbardziej przypominają wariant wodny. Układa się je w podobny sposób.
Maty i cienkie przewody grzejne zwykle zatapia się w warstwie kleju do płytek ceramicznych. Nie podnoszą poziomu posadzki ani nie zwiększają jej masy. Mata leżąca tuż pod kafelkami nagrzewa podłogę bardzo szybko, ale też szybko stygnie. Do uzyskania ciepłej powierzchni w łazience wystarczy zaledwie kilka minut. Ogrzewanie elektryczne osiąga dynamikę działania porównywalną z grzejnikami ściennymi.
Montaż systemu elektrycznego może być tańszy niż wodnego, lecz jego eksploatacja jest droższa, szczególnie jeśli pokryjemy nim dużą powierzchnię podłóg.
Niezależnie od rodzaju źródła zasilania grzejników podłogowych (ciepła woda z instalacji centralnego ogrzewania czy prąd z sieci), są one bezpieczne i zalecane dla alergików.
Sterowanie ogrzewaniem
Pracą grzejników zwykle zarządzają regulatory temperatury:
- pokojowy - mierzy ją w pomieszczeniu, porównuje z zadaną przez użytkownika i przekazuje do kotła;
- pogodowy - mierzy temperaturę zewnętrzną i na podstawie tzw. krzywej grzewczej wymusza zmianę temperatury wody w obiegu c.o.
Dodatkowo do regulacji mocy grzejników służą zawory z głowicami termostatycznymi, które reagują na temperaturę panującą w pomieszczeniu. Głowica automatycznie zmniejsza lub zwiększa stopień otwarcia zaworu tak, by do grzejnika dopływała gorąca woda w ilości pozwalającej utrzymać zadaną temperaturę. Dzięki temu grzejniki odnotują np. podniesienie temperatury w salonie połączonym z kuchnią na skutek włączenia piekarnika i obniżą ogrzewanie, ograniczając w ten sposób zużycie energii.
Bardziej skomplikowane jest sterowanie ogrzewaniem podłogowym. Gruba wylewka z zatopionymi rurkami z wodą (albo przewodami elektrycznymi) nagrzewa się i stygnie nawet kilka godzin. Poza tym podłoga długo utrzymuje ciepło. Trudno więc obniżyć jej temperaturę, w nocy lub w ciągu dnia, gdy jesteśmy w pracy, oraz w razie nagłego wzrostu temperatury, jak we wspomnianym przypadku korzystania z piekarnika. Dlatego zmianę temperatury w pomieszczeniach trzeba planować z dużym wyprzedzeniem. Natomiast włączanie lub wyłączanie ogrzewania na krótko mija się z celem.
Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: KFA Armatura
Komentarze