Konstrukcje schodów i ich wykończenie

Szczegółowe wymagania dotyczące parametrów technicznych i użytkowych schodów zawarte są w Obwieszczeniu Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 2015 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu "Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie" (Dz. Ustaw poz. 1422 z 2015 roku).

Rozdział 4. tego rozporządzenia określa między innymi szerokości biegu schodów, wysokości i szerokości stopni oraz ich liczby w jednym biegu - zależnie od rodzaju i sposobu użytkowania budynku. Postawiony jest też wymóg zapewnienia dostępu dla osób niepełnosprawnych m. in. w postaci pochylni umożliwiającej dojazd do obiektów użyteczności publicznej i domów wielorodzinnych.

Bieg i kształt schodów

Biegiem schodów nazywamy ich odcinek obejmujący kolejne stopnie i kończący się podestem lub spocznikiem. Schody mogą być jedno-, dwu- lub trójbiegowe zależnie od długości i kształtu, który z kolei zależy od linii ich przebiegu. Najczęściej budowane są schody prostoliniowe, ale ze względów dekoracyjnych jak i możliwości ich usytuowania mogą mieć kształt zabiegowy, krzywoliniowy, wachlarzowy czy tez kręty.

Warunkiem decydującym o wygodnym korzystaniu ze schodów jest zapewnienie możliwie małego kąta nachylenia, co z kolei zależy od relacji między wysokością i szerokością stopni. Zależność ta wynika z przeciętnej długości kroku i określony jest wzorem: 2h + s = 0,6 do 0,65 m, gdzie h oznacza wysokość stopnia, s - jego szerokość, przy czym wysokość h nie powinna być większa niż 15 - 17 cm.

Jakie rozróżniamy konstrukcje schodów?

Schody żelbetowe płytowe - należą do najczęściej wykonywanych zarówno jako prosto- jak i krzywoliniowe. Wykonuje się je bezpośrednio na budowie jako wylewane w deskowaniu spoczywającym na podpartej pochylni zbitej z desek. Przy biegach prostych nie ma większego problemu z ukształtowaniem dolnego deskowania.

Znacznie bardziej skomplikowane i pracochłonne jest utworzenie deskowania spodniego przy schodach krzywoliniowych. Buduje się je z użyciem wąskich listewek pozwalających na kształtowanie pochylni lub z łatwej do formowania wodoodpornej sklejki. Zarys tak utworzonej pochylni powinien zapewniać równomierną grubość żelbetowej płyty na całej długości i szerokości schodów.

Coraz częściej - również na małych budowach - montowane są prefabrykowane schody płytowe i to nie tylko jako prostoliniowe, ale również o skomplikowanym kształcie, wytwarzane na indywidualne zamówienie i montowane z użyciem dźwigu.

Schody żelbetowe, wspornikowe - są to schody ażurowe - bez podstopnic, najczęściej montowane są użyciem z prefabrykowanych, żelbetowych stopni. Mogą być budowane jako jednostronnie osadzone w ścianie domu lub mocowane do centralnej belki nośnej.

Przy jednostronnym zamocowaniu, często są dodatkowo stabilizowane prętami bądź linami mocowanymi do sufitu, które jednocześnie pełnią funkcje barierki i montowane są równocześnie z wznoszeniem ściany, w której je osadzono. Natomiast schody wspornikowe oparte na belce centralnej można wykonać na dowolnym etapie budowy.

Ich elementem nośnym jest żelbetowa belka o przekroju prostokątnym ustawiona w osi biegu schodów, na której opierają się poszczególne stopnie. Często bezpośrednio na budowie wykonywana jest jedynie belka nośna, a na niej mocuje się prefabrykowane stopnie. Przy większych szerokościach schodów wykonywane są dwie takie belki w pobliżu brzegów schodów.

Schody drewniane - instalowane są głównie w domach jednorodzinnych i wykonywane na indywidualne zamówienie w wyspecjalizowanych firmach. Mogą być montowane jako wolnostojące jak i przylegające do ściany. Pozwalają na niemal dowolne kształtowanie biegu, jak i dekoracyjne wykończenie. Ich montaż na budowie sprowadza się do zamocowania belek policzkowych, osadzeniu stopni i balustrady.

Schody metalowe - budowane są w różnych wariantach i z przeznaczeniem dla podrzędnych pomieszczeń jak i w ekskluzywnych wnętrzach. Przy indywidualnym zamówieniu montowane są z przygotowanych fabrycznie elementów ze stali lakierowanej, ocynkowanej bądź nierdzewnej i łączone na miejscu złączami śrubowymi, obejmami oraz zintegrowane z balustradą.

Nakładane stopnie wykonywane są z metalu, drewna, kamienia czy szkła w formie pełnej lub bez podstopnic. Do wykorzystania w domach jednorodzinnych czy mieszkaniach piętrowych wytwarzane są gotowe schody o biegu krętym lub modułowe.

Schody kręcone opierają się na centralnym słupie, na który nakładane są wsporniki ze stopniami. Tuleje dystansowe pozwalają na regulacje wysokości stopni, a więc na dostosowanie ich do wymaganej wysokości całych schodów.

Z kolei schody modułowe charakteryzują się dużą dowolnością kształtowania ich biegu - mogą być montowane jako proste, kątowe czy nawet półokrągłe. Poszczególne moduły tworzą schodkową konstrukcję nośną pozwalającą na przesunięcie poszczególnych stopni w płaszczyźnie poziomej.

Schody jednobiegowe

Schody łamane

Schody kręcone

W jaki sposób wykończyć stopnie?

Zależnie od konstrukcji i technologii budowy schodów ich wykończenie może wymagać jedynie wykonania zabiegów kosmetycznych - np. w przypadku schodów drewnianych czy metalowych - ale na schodach żelbetowych z reguły układane są z innych materiałów pokrycia nawierzchni stopni jak i podstopnic.

Ustalenie docelowego sposobu wykończenia stopni i podstopnic jak i pokryć podłogowych na dolnej i górnej kondygnacji musi nastąpić na etapie ich projektowania. Umożliwi to rozplanowanie stopni zapewniające jednakową ich wysokość na całej długości biegu.

Pokrycia stopni mogą mieć różną grubość - od cienkich nawierzchni z wykładziny PCW czy dywanowej, poprzez popularne płytki ceramiczne aż po grube nakładki drewniane czy kamienne. Dobór pokrycia - oprócz walorów dekoracyjnych - powinien zapewniać stabilne, nieśliskie oparcie dla stóp, a w przypadku schodów w budynkach innych niż domy jednorodzinne - zgodnie z wymaganiami - krawędź stopni musi wyróżniać się kontrastowym kolorem względem nawierzchni.

Wymiana schodów w domu

Schody należą do "wrażliwych" elementów w konstrukcji domu i nawet niewielkie przeróbki mogą wymagać dostosowania do nowych warunków konstrukcji stropu, rozmieszczenia ścian czy modyfikacji więźby dachowej. Konieczność zmiany biegu istniejących schodów lub wręcz ich wybudowanie w użytkowanym już domu może pojawić się przy okazji modernizacji czy rozbudowie.

Wybór lokalizacji, kształtu i wymiarów schodów wymaga wtedy przeprowadzenia wnikliwej analizy układu funkcjonalnego pomieszczeń jak i wymagań konstrukcyjnych. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na zachowanie dostatecznej wysokości użytkowej np. w miejscu przebiegu podciągu w otworze stropowym czy pod skosami więźby dachowej.

Różnica wysokości poszczególnych stopni nie powinna przekraczać 1 cm - przy większych odchyleniach schody będą niewygodne i niebezpieczne, zwłaszcza dla osób starszych.

Na schodach musimy zapewnić równomierne i nieoślepiające oświetlenie na całej długości ich biegu. Zbyt kontrastowe - zwłaszcza na schodach krzywoliniowym - utrudnia bezpieczne "trafienie" na stopień szczególnie przy schodzeniu i może spowodować groźny upadek.

autor: Redakcja BudownicwaB2B
oprac.: Maja Wychowaniec
zdjęcia: Dasag, Redakcja