Wybór i montaż schodów

Już na etapie projektu domu trzeba określić rodzaj schodów: czy będą wykonywane z betonu, czy też zamówimy tzw. schody gotowe - drewniane lub metalowe.

Jeszcze do niedawna najpopularniejsze były te pierwsze - żelbetowe, ale w ostatnich latach na rynku pojawiły się schody gotowe, czyli modułowe, które można dopasować do każdego domu, na każdy wymiar. Wystarczy wybrać z katalogu producenta odpowiadający nam model. Pomimo to schody betonowe nadal mają swoich zwolenników, a to dzięki licznym zaletom, z których najważniejszą jest wysoka wytrzymałość.

Kiedy montować schody?

Schody żelbetowe wykonuje się na etapie stanu surowego domu (zbrojenie schodów łączy się bowiem z konstrukcją domu - ze stropem lub ścianami), dzięki czemu można z nich korzystać już podczas budowy domu, a swobodna komunikacja między kondygnacjami jest wtedy bardzo pożądana.

Modułowe schody drewniane lub stalowe montuje się w budynku dopiero w trakcie jego wykańczania (na czas budowy domu najlepiej zlecić wykonanie tymczasowych schodów drewnianych z surowych desek sosnowych; nie muszą być piękne, ale za to powinny być mocne i stabilne). Mają konstrukcję samonośną, nie wymagają więc dodatkowych przygotowań konstrukcyjnych. Dzięki temu doskonale nadają się do domów modernizowanych.

Miejsce na schody

Mały dom

Sprawdzą się tu schody umieszczone w centralnej części domu (mogą być usytuowane tradycyjnie w holu lub korytarzu stanowiącym przestrzeń komunikacyjną). Z takich schodów do każdego miejsca w domu będzie blisko, co ograniczy powierzchnię komunikacyjną.

Duży dom

Tutaj centralny hol ze schodami się nie sprawdzi, bo strefa komunikacyjna musi być bardziej rozbudowana ze względu na to, że pomieszczenia są położone daleko od siebie. W dużym domu swoboda w wyborze miejsca na schody jest spora. Przestrzeń komunikacyjną tworzą oddzielne pomieszczenia - hole, korytarze lub nawet klatka schodowa (wydzielenie klatki schodowej wymaga dużej przestrzeni - nawet 10 m², ale jeśli w domu są więcej niż dwie kondygnacje, racjonalne jest usytuowanie łączących je schodów w jednym pionie).

Dom dla 2 rodzin

Wygodne będą schody umieszczone w pobliżu wejścia do domu - mieszkańcy nie będą sobie wzajemnie przeszkadzać, gdy będą wychodzić i wracać do domu o innych porach. Pamiętajmy, że otwarte, "paradne" schody prowadzące na piętro z salonu lub holu, pomimo że są modne, sprzyjają przenoszeniu się hałasu pomiędzy kondygnacjami. Ponadto schody w salonie nie zajmują wcale tak mało miejsca (potrzeba na nie 5-7 m²) i utrudniają aranżację pomieszczenia.

Ile trwa montaż schodów?

Budowa schodów betonowych nie jest skomplikowana, ale czasochłonna.

Choć betonowanie trwa zwykle jeden dzień, należy odczekać jeszcze co najmniej 2-3 tygodnie, zanim będzie można na schody wejść.

 

 

Oryginalne schody gotowe: o szklanych stopniach (a) (schody takie warto wyposażyć w balustradę, ponieważ stopnie są śliskie) oraz z metalowych odlewanych elementów (b). Fot. Grot, Prodlew

Montaż schodów modułowych trwa dwa-trzy dni i od razu są gotowe do użytkowania. Odpowiednio docięte moduły są przywożone na budowę i składane w całość (niektóre można montować samodzielnie). Dość długo jednak oczekuje się na zamówienie - kilka tygodni. Przed zamówieniem schodów doradca techniczny musi zmierzyć miejsce przewidziane na schody i możliwość mocowania do stropów i ścian.

Wygląd schodów wewnętrznych

W tej kategorii przewagę mają schody gotowe, bo wizualnie są znacznie lżejsze od żelbetowych. Mogą być pełne lub mieć ażurową konstrukcję. Dobrze prezentują się, np. w holu czy pokoju dziennym, nawet jako dominujący element wystroju. Betonowe zaś są ciężkie i taki też mają wygląd, trzeba więc uważać, by nie przytłoczyły wnętrza.

 

Schody wachlarzowe (a) i zabiegowe (b) mają stopnie o zmiennej szerokości, dlatego niektórzy uważają je za niezbyt wygodne. Fot. Pazura, Schody-Chmiela

Kształt stopni, zarówno w przypadku schodów betonowych, jak i modułowych, jest dowolny.

Wykończenie schodów

Gotowe schody drewniane lub metalowe kupujemy jako wykończony produkt wraz z balustradą. Betonowe zaś wymagają wykończenia stopni, ale tu do wyboru mamy wiele materiałów. Najczęściej wybierane jest drewno, rzadziej płytki ceramiczne lub kamienne.

• Drewno. Najlepsze jest wysuszone drewno klejone (lite może się paczyć). Najczęściej wybieramy twarde drewno z gatunków krajowych (np. dąb, buk, grab), rzadziej egzotyczne. Miękkiego drewna (np. sosnowego i świerkowego) lepiej unikać, choć przy typowym dla domów jednorodzinnych niewielkim natężeniu ruchu i takie stopnie mogą służyć długie lata. Każde drewno należy wykończyć lakierem odpornym na zadrapania, ale o niezbyt śliskiej powierzchni.
• Kamień. Na schodach najlepiej sprawdzi się marmur, granit, sjenit lub piaskowiec. Stopnie z kamienia warto pomalować preparatami antypoślizgowymi lub przykleić wzdłuż ich krawędzi taśmy antypoślizgowe.
• Ceramika. Wybierajmy płytki o wyższej klasie ścieralności.

Kształt schodów wewnętrznych

Schody z drewna i metalu mogą mieć dowolny kształt. Skomplikowane formy łatwiej uzyskać z metalu, dlatego dość często spotyka się schody o stalowej konstrukcji nośnej i stopniach drewnianych.

Różne rodzaje schodów: jednobiegowe (a), dwubiegowe (b), trójbiegowe (c), łamane (d), zabiegowe (e) i spiralne (f)

Schody żelbetowe także mogą mieć dowolny kształt, ale pamiętajmy, że im więcej krzywizn i załamań, tym trudniej wykonać deskowanie do ich betonowania.

Ze względu na kształt wyróżniamy następujące rodzaje schodów: jednobiegowe, dwubiegowe, trójbiegowe, proste i łamane, zabiegowe i spiralne. Betonowe schody jednobiegowe i dwubiegowe są łatwe do wykonania. Długi i wąski otwór w stropie przy schodach jednobiegowych nie komplikuje konstrukcji stropu. Przy dwubiegowych strop z dużym, zbliżonym do kwadratu otworem łatwo wzmocnić, opierając go na podciągach, słupach lub ścianach.

Schody zabiegowe i spiralne uważane są za mało wygodne przez zastosowanie stopni o zmiennej szerokości. Dodatkowo te drugie trudno wykonuje się na placu budowy.

Bezpieczeństwo

Schody żelbetowe uważa się za najbezpieczniejsze, dzięki masywnej budowie. Szczególnie należy uważać na modułowych schodach ażurowych, bo zbyt mocne wsunięcie stopy grozi upadkiem. Bezpieczniejsze są schody pełne. Śliskie bywają stopnie schodów wykończonych drewnem z powłoką lakierniczą (w takim przypadku warto zamontować na nich listwy antypoślizgowe). Schody spiralne są mało wygodne i dość niebezpieczne dla małych dzieci. Na wszystkich schodach, niezależnie od ich kształtu, należy zamontować balustradę.

Akustyka

Odgłos stąpania jest mniej słyszalny na schodach żelbetowych niż na modułowych, gdzie pod stopniami znajduje się pusta przestrzeń. Z drugiej strony schody betonowe są bardziej związane z konstrukcją domu i drgania przenoszą się na strop, podłogę, ściany. Warto też pamiętać o innej kwestii - schody drewniane po kilku latach użytkowania mogą skrzypieć.

Cena schodów

Konstrukcja schodów żelbetowych jest stosunkowo niedroga, bo wykonujemy ją z dość tanich materiałów na etapie budowy domu. Drogie bywa jednak ich wykończenie, szczególnie gdy użyjemy na nie drewna egzotycznego. Trzeba też pamiętać o koszcie balustrady.

Różne rodzaje balustrad: szklana (a), z kutego metalu (b) oraz z fantazyjnie powyginanego drewna (c). Fot. Panas, Domański, Schody Prudlik

Wygodne schody

Stopnie

Za wygodne uznaje się stopnie o wysokości nieprzekraczającej 17 cm i szerokości minimum 25 cm. Maksymalna wysokość stopni to 19 cm (wyjątkiem są schody strychowe i piwniczne - jako rzadziej używane, mogą mieć stopnie wysokości 20 cm). Szerokość stopni może przekraczać 25 cm - dla osób o dużych stopach wygodniejsze będą stopnie 30-centymetrowe. Wymiary stopni w jednym biegu powinny być takie same.

Bieg

Nie zaleca się, by w biegu było więcej niż 17 stopni. Szerokość biegu mierzy się pomiędzy balustradami (istotny jest więc sposób ich zamocowania oraz kształt). Wymagana przepisami szerokość biegu schodów oraz spoczników to co najmniej 80 cm, jednak trzeba pamiętać, że to minimum i na takich schodach trudno się minąć i niełatwo po nich wnosić duże przedmioty.

Już w projekcie domu sprawdźmy, jakie wymiary mają mieć schody. Szczególnie dla dzieci i osób starszych uciążliwe będzie codzienne pokonywanie zbyt stromych czy niewygodnych schodów.

Balustrady

Zapewniają wygodę i bezpieczeństwo użytkowania schodów. Ich wysokość nie powinna być mniejsza niż 90 cm. Jeśli w domu są małe dzieci, w balustradzie nie powinno być przerw większych niż 12 cm i  wskazana jest dodatkowa poręcz na wysokości 75 cm.

Balustrada wpływa też na ostateczny wygląd schodów. Wzornictwo balustrad jest różnorodne (co umożliwia dopasowanie ich do stylu wnętrza), a wykonuje się je głównie ze stali, aluminium i drewna.

Drewniane i metalowe schody gotowe są droższe od betonowych. Ich cena zależy głównie od konstrukcji oraz rodzaju drewna, ale wliczone są w nią koszty wykończenia oraz balustrady. Im mniej detali czy połączeń, tym schody będą tańsze. Więcej zapłacimy za schody wykonanie według indywidualnej koncepcji niż za wybrane z katalogu.

Orientacyjne koszty wykonania żelbetowych schodów dwubiegowych ze spocznikiem, o następujących wymiarach: szerokość biegu - 100 cm, wysokość stopni - 17 cm, szerokość stopni - 28 cm, wysokość kondygnacji 2,70 m (+ wysokość stropu), wynoszą:

• 500-600 zł - materiał;
• 800-1000 zł - robocizna;
• 6000-8000 zł - wykończenie stopni twardym drewnem krajowym;
• od 1500 zł - wykończenie stopni gresem lub terakotą.

Oświetlenie stopni

Oprawy sufitowe nie są wystarczającym oświetleniem schodów, bo niewiele światła dociera z nich w okolice stóp. Najlepszym rozwiązaniem są oprawy montowane w podstopnicach lub - w przypadku schodów ażurowych - na spodzie stopni. Dobrze sprawdzają się też punktowe źródła światła tuż nad stopniami lub kinkiety - umieszczone na ścianie, do której przylegają schody. Specjalne łączniki umożliwiają zapalanie i gaszenie światła na obydwu krańcach schodów.

Cena schodów drewnianych (drewniane stopnie oparte na stalowych belkach biegowych) o takich samych wymiarach wynosi: 6000-10 000 zł (materiał i robocizna).

opr.: Małgorzata Kolmus
zdjęcie wprowadzające: Rintal