Elektryka - prowadzenie instalacji i najczęstsze błędy montażowe

Przyłącze do sieci elektroenergetycznej

Parametry przyłącza, a więc liczba faz i moc powinny odpowiadać wymaganiom podczas użytkowania domu i w typowych warunkach moc umowna potrzebna do zasilania domu jednorodzinnego zawiera się w granicach 9-16 kW, przy czym niekiedy może być ona ograniczona obciążeniami istniejącej sieci elektroenergetycznej.

Przyłącze najczęściej zlokalizowane w skrzynce w linii ogrodzenia zawiera licznik energii, zabezpieczenie główne, od której do domu wyprowadzana jest kablem wewnętrzna linia zasilająca (wlz), doprowadzająca prąd do rozdzielnicy głównej pełniącej rolę zabezpieczenia i sterowania całą domową instalacją elektryczną.

Rozprowadzenie przewodów zasilających

Rozplanowanie wewnętrznej instalacji elektrycznej wykonujemy na etapie stanu surowego zamkniętego, zaczynając od ustalenia lokalizacji rozdzielnicy, punktów oświetleniowych i ich wyłączników, gniazd oraz miejsc podłączenia stałych urządzeń elektrycznych. W praktyce rozmieszczenie tych elementów instalacji wyznacza się kredą na ścianach i sufitach.

Przy rozbudowanych obwodach konieczne będzie sporządzenie przynajmniej uproszczonego projektu z przyporządkowaniem miejsc wyprowadzenia czy rozgałęzień za pomocą oznaczeń, np. barwnych czy liczbowych.

Nie można tez zapomnieć o ustaleniu przebiegu przewodów innych instalacji (np. antenowej, komputerowej, alarmowej), choć niektóre z nich można zastąpić łączami bezprzewodowymi.

Instalację elektryczną można rozprowadzić w bruzdach wykutych w murze. Fot. VRD / Fotolia.

Liczba obwodów w domu zależy od liczebności i rozmieszczenia gniazd, punktów oświetleniowych oraz rodzaju i mocy urządzeń elektrycznych. Każdy obwód chroniony jest oddzielnym wyłącznikiem nadmiarowo-prądowym o prądzie nominalnym dobranym do obciążenia tego obwodu - zwykle 6-16 A. Przy zasilaniu z sieci trójfazowej rozdział na obwody powinien zapewniać możliwie równomierne obciążenie poszczególnych faz.

Warto też podłączyć obwody tak, aby do każdego pomieszczenia doprowadzone było zasilanie z dwóch różnych faz, co w razie awarii jednej fazy umożliwi przynajmniej częściowe korzystanie z urządzeń elektrycznych w tym pomieszczeniu.

W domowych instalacjach elektrycznych rozprowadzenie przewodów może odbywać się w rurkach instalacyjnych przykrytych tynkiem, bezpośrednio w warstwie tynku, w listwach instalacyjnych lub po wierzchu ściany. Przewody prowadzi się zawsze po liniach prostych równolegle lub pionowo do podłogi.

Po ich ułożeniu warto zrobić dokumentację fotograficzną, dzięki czemu będziemy mogli uniknąć uszkodzenia przewodów, np. podczas wiercenia otworów zamocowanie wyposażenia.

Metodą, jaką najczęściej prowadzone są instalacje, to ułożenie bezpośrednio w tynku. Używa się do tego przewodów wielożyłowych płaskich, w podwójnej izolacji o oznaczeniu YDYp. Przewody takie mocuje się wstępnie opaskami z taśmy aluminiowej do ściany, a następnie pokrywa tynkiem. W miejscach rozgałęzienia montowane są puszki, w których mieszczą się złącza przewodów.

Dobór przekroju przewodów uzależniony jest przede wszystkim od przewidywanego prądu obciążenia w danym obwodzie. Praktycznie większość obwodów w instalacjach domowych wykonuje się przewodami o przekroju 1,5 mm² lub 2,5 mm², najczęściej trzyżyłowymi dla obwodów jednofazowych i pięciożyłowymi do zasilania trójfazowego.

Przewody trzyżyłowe wykorzystuje się najczęściej w obwodach jednofazowych. Fot. Wago Elwag.

Rozdzielnica

Rozdzielnica główna, która pełni funkcję centrali sterująco-zabezpieczającej powinna być zlokalizowana w pobliżu wejścia do domu w miejscu łatwo dostępnym. Najczęściej montowana jest wiatrołapie lub hollu. Wielkość rozdzielnicy określa liczba modułów aparatury możliwych do zainstalowania w jej wnętrzu, co z kolei zależy od stopnia rozbudowania instalacji domowej.

Dobór aparatury montowanej w rozdzielnicy należy powierzyć elektrykowi, który skonfiguruje ją stosownie do wymaganych zabezpieczeń, przeciążeniowych, przeciwporażeniowych czy ochrony przed przepięciami. W rozdzielnicy mogą tez znaleźć się moduły sterujące i sygnalizacyjne.

Dobór aparatury montowanej w rozdzielnicy należy powierzyć elektrykowi, który skonfiguruje ją stosownie do wymaganych zabezpieczeń. Fot. Toya (Yato).

W rozdzielnicy warto umieścić także główny wyłącznik odłączający dopływ prądu do urządzeń nie wymagających stałego zasilania. Dzięki niemu nie trzeba będzie kontrolować przed opuszczeniem domu, czy wszystkie odbiorniki zostały odłączone, co zwiększy bezpieczeństwo użytkowania instalacji.

Gniazda i wyłączniki

Ich ilość i usytuowanie zależy od nasycenia domu odbiornikami elektrycznymi i w praktyce nigdy nie udaje się w pełni zaplanować, gdzie powinny być umieszczone. Dlatego warto przewidzieć możliwość łatwej rozbudowy instalacji, np. poprzez ułożenie przewodów z zasilaniem dwustronnym.

Standardowe wysokości umieszczenia wyłączników to 1,4 m od podłogi (lub coraz częściej na wysokości 0,9 m), a gniazd w pokojach 0,3 m i 1,2 m w kuchni, łazience.

Łazienka jest pomieszczeniem stwarzającym szczególnie duże zagrożenie porażenia prądem, dlatego przepisy narzucają określone wymagania dla instalowanego tam osprzętu. W strefach, które obejmują wewnętrzny i zewnętrzny obrys wanny bądź brodzika i 60 cm wokół nich, nie wolno instalować żadnych wyłączników, gniazd, urządzeń elektrycznych (z wyjątkiem podłączonych na stałe podgrzewaczy).

Sposób instalowania gniazd wtykowych zależy od systemu prowadzenia przewodów instalacyjnych. W instalacjach prowadzonych w tynku montowane są gniazda podtynkowe osadzane w puszkach instalacyjnych.

W zależności od typu montowanych gniazd instalowane są one w puszkach pojedynczych lub zespolonych, a miejscach narażonych na zawilgocenie należy montować tzw. gniazda hermetyczne zabezpieczone przed wnikaniem wody.

Gniazdo hermetyczne. Fot. Ospel.

Łączniki oświetleniowe nazywane też wyłącznikami służą do załączania oświetlenia i zależnie od konfiguracji obwodu instalowane są różne ich odmiany. Łącznik pojedynczy umożliwia załączanie jednego wyodrębnionego obwodu oświetlenia, a łącznik podwójny (świecznikowy) pozwala na niezależne sterowanie dwoma obwodami, np. załączanie jednej grupy żarówek lub drugiej albo obu jednocześnie.

W przypadku konieczności wyłączania oświetlenia z dwóch odległych miejsc instaluje się tzw. wyłączniki schodowe. Jeśli chcemy sterować oświetleniem z kilku miejsc, konieczne będzie zamontowanie - jako pośrednich - wyłączników krzyżowych.

Najczęstsze błędy popełniane przy montażu instalacji elektrycznej

• Do mocowania przewodów, gdy będziemy przykrywać je tynkiem gipsowym, nie można stosować elementów stalowych (np. drutu nieocynkowanego), gdyż mogą pojawić się w tych miejscach rdzawe plamy spowodowane korozją metalu. Jeśli jednak wykorzystano takie zamocowania, to przed tynkowaniem należy pokryć je farbą ochronną, np. w aerozolu.
• Bardzo ważne jest zapewnienie dobrego styku na wszystkich połączeniach elementów instalacji. Poluzowane zaciski mogą powodować grzanie się połączenia, co w konsekwencji stać się przyczyną pożaru. W puszkach rozgałęźnych nie wolno skręcać przewodów ze sobą, lecz wykorzystywać jedynie zaciski śrubowe lub złączki samozaciskowe.
• Barwy przewodów instalacyjnych powinny odpowiadać ich funkcji, jaką pełnią w poszczególnych obwodach. Jednak często typowe przewody wielożyłowe z izolacją w kolorze czarnym, niebieskim i żółto-zielonym wykorzystywane są również jako sterujące, np. oświetleniem. Występuje wtedy niezgodność barwy izolacji z funkcją, jaką pełni przewód i dla bezpieczeństwa i przejrzystości instalacji, jego końcówki powinny być owinięte taśmą o odpowiednim kolorze.
• Przy prowadzeniu przewodów należy zwrócić uwagę, aby nie przebiegały one w pobliżu źródeł ciepła - kominków, pieców, przewodów spalinowych. Może to bowiem doprowadzić do uszkodzenia izolacji, a w konsekwencji zwarcia w instalacji.
• Wszystkie urządzenia użytkowane na zewnątrz domu powinny być zasilane z obwodu chronionego wyłącznikiem różnicowoprądowym. Szczególnie niebezpieczne warunki użytkowania (bezpośredni kontakt z ziemią) stwarzają zagrożenie śmiertelnym porażeniem w przypadku, np. dotknięcia przewodu z uszkodzoną izolacją.

Autor: Cezary Jankowski
Zdjęcie otwierające: Fotolia
Zdjęcia w tekście: VRD / Fotolia, Wago Elwag, Toya, Ospel