Instalacje teletechniczne i osprzęt - nowe standardy

Domowe okablowanie najlepiej jest ułożyć tuż po wykonaniu stanu surowego, przed otynkowaniem ścian wewnętrznych. A jest go niemało. To nie tylko przewody elektryczne doprowadzone do gniazd i lamp. Standardy cały czas rosną i praktycznie w każdym współczesnym domu mamy przynajmniej domofon, przewody antenowe oraz instalację alarmową. Ukrycie wszystkiego w już użytkowanym domu wymaga raczej generalnego remontu, wykonania bruzd w ścianach.

Niezbędnym uzupełnieniem każdej instalacji jest osprzęt. Inaczej nie moglibyśmy z niej korzystać. Najwięcej uwagi przeciętny inwestor poświęca temu, który będzie widoczny w pomieszczeniach (gniazda i łączniki). Zaś to co ukryte w rozdzielnicy elektrycznej - choć przecież nie mniej ważne - pozostaje domeną fachowców.

Instalacja elektryczna - sieć przewodów

Poza typową instalacją elektryczną, czyli zasilaniem gniazd i oświetlenia, warto pomyśleć także o innych systemach, takich jak:

• domofon albo wideodomofon;
• alarm;
• okablowanie multimedialne na potrzeby systemu audio, kina domowego itd.;
• sieć komputerowa;
• automatyka o różnym stopniu rozbudowania, nawet tzw. inteligentne budynki.

Coraz rzadziej mamy za to w domach stacjonarny telefon. Chociaż, jeżeli jego założenie w przyszłości jest realne, warto ułożyć stosowne przewody na każdej kondygnacji, bo to znikomy koszt.

W ogóle, kiedy ściany są jeszcze w stanie surowym ułożyć okablowanie jest bardzo łatwo. Potem zostaną ukryte pod tynkiem, który i tak trzeba przecież ułożyć. Z instalacjami teletechnicznymi jest nawet łatwiej niż z instalacją elektryczną, bo przewody sygnałowe najczęściej są cieńsze od elektrycznych. Wspólne prowadzenie wszystkich prac ma jeszcze tę zaletę, że często mamy tu zbieżność. Przykładowo, domofon wymaga nie tylko przewodów sygnałowych, ale i doprowadzenia zasilania. Nawet jeżeli jest urządzeniem bezprzewodowym to pamiętajmy, że radiowo przekazywany jest jedynie sygnał pomiędzy jednostką wewnętrzną i zewnętrzną przy bramie. Zasilanie i tak trzeba będzie do niej doprowadzić. Wymaga go ponadto elektromagnetyczny zamek w furtce.

To samo dotyczy wielu innych rozwiązań bezprzewodowych. Bez kabli przesyłamy tylko sygnały sterujące, zaś elementy wykonawcze, np. silniki rolet zewnętrznych, muszą mieć zasilanie. Nie znaczy to bynajmniej, że systemy bezprzewodowe są złe. Przeciwnie, niejednokrotnie są najlepszym rozwiązaniem. Ponadto możliwość łatwego przeniesienia - choćby bezprzewodowych przycisków sterujących - bywa bardzo wygodna, jeżeli zmieniamy aranżację pomieszczeń.

Jak każde, mają jednak swoje ograniczenia. Systemy przewodowe, chociaż bardziej pracochłonne w wykonaniu i zdecydowanie mniej "elastyczne", jeśli zechcemy dokonać zmian są uważane za mniej podatne na zakłócenia i zanik sygnału. Chociaż trzeba wyraźnie powiedzieć, że takie problemy w układach radiowych dotyczą praktycznie tylko produktów niskiej jakości, dostarczanych przez firmy bez doświadczenia i zaplecza technologicznego.

Domowe instalacje warto planować nieco na zapas. Nawet jeżeli czegoś nie kupimy od razu, dobrze jest i tak zrobić niezbędne okablowanie. (fot. Satel)

Instalacja elektryczna - myślenie na zapas

Na etapie planowania uwzględnijmy, że nie wszystko jesteśmy w stanie przewidzieć. Technologie wciąż się rozwijają. Za kilka lat tanie i powszechne może być coś co obecnie jest dopiero w powijakach. Dlatego dobrze, jeżeli zostawimy możliwość łatwej rozbudowy. Warto np. zrobić w stropach przepusty pomiędzy kondygnacjami. Na etapie budowy to żaden koszt i problem. Przed wylaniem stropu wystarczy umieścić w nim kawałek plastikowej rury (np. kanalizacyjnej 50 mm). Przez taki przepust bez trudu przeciągniemy kilka przewodów. Natomiast przewiercanie się przez gotowy strop byłoby nie lada wyzwaniem.

Podobnie warto od razu wykonać przepust przez dach, na potrzeby instalacji antenowej. Producenci dachówek oferują nawet specjalne dachówki z uszczelnieniem. Można też wyprowadzić stosowny przepust przy, czy na kominie, zanim wykonane zostaną jego obróbki. Kanał do celów technicznych, szacht instalacyjny, może być też częścią samego komina. Znikomym kosztem, używając typowych pustaków wentylacyjnych można dodać jeden więcej. Potem posłuży on doskonale do poprowadzenia np. rur od kolektorów słonecznych ale także przewodów antenowych albo zasilających na potrzeby nasady hybrydowej.

Ale uwaga! Żadnych przewodów nie wolno prowadzić wewnątrz czynnych przewodów kominowych. To niezgodne z prawem. I całkiem słusznie, bo jak później czyścić taki kanał z przewodem zwisającym w środku? Ponadto stwarzałoby to zagrożenie pożarowe, gdyż izolacje przewodów są palne.

Gniazda multimedialne HDMI (po lewej) oraz głośnikowe (po prawej). Przewody lepiej ukryć w ścianach niż potem męczyć się z ich schowaniem w już wykończonych wnętrzach. (fot. Kontakt Simon)

Instalacja elektryczna - domofony, wideodomofony, kamery

Domofony to obecnie praktycznie standard w nowych domach. Zastąpiły one tradycyjne dzwonki. Domofony mogą być analogowe lub cyfrowe. Te pierwsze mają mniej funkcji, ale są nieco tańsze. Z kolei zaletą urządzeń cyfrowych, kojarzonych głównie z budynkami wielomieszkaniowymi, jest możliwość używania ich jako zamków szyfrowych - furtkę otworzymy również kodem, bez wyciągania klucza.

Niezależnie od tego na jakie urządzenie się zdecydujemy, warto zakopać zawczasu odpowiednie kable, zanim zagospodarujemy działkę i utwardzimy podjazd.

Oczywiście, na etapie budowy nie montujemy jeszcze samego domofonu. Chodzi tylko o ułożeniu kabli. Będą czekały na zakończenie innych prac. Tu również obowiązuje zasada, że lepiej wykonać instalację na zapas. Jeśli nie wiemy np. czy ostatecznie zdecydujemy się na domofon, czy też na wideodomofon wymagający większej liczby żył w przewodzie sygnałowym, to wybierzmy właśnie kabel o większej liczbie żył. Najwyżej nie wszystkie z nich wykorzystamy.

Coraz chętniej zakładane są także wideodomofony, czyli w gruncie rzeczy, domofony ze zintegrowaną kamerą. Można też rozważyć założenie domofonu i odrębnej kamery. Szczególnie jeżeli i tak chcemy mieć podgląd z kamer na pozostałe części działki. Odrębna kamera ma zresztą istotne zalety:

• polem widzenia może obejmować większą przestrzeń przed furtka i bramą;
• da się ją ustawić pod lepszym kątem niż tę w wideodomofonie (czasem zamontowany zbyt nisko kompletnie się nie sprawdza);
• obraz z kamery zewnętrznej może być znacznie lepszej jakości, szczególnie przy gorszych warunkach atmosferycznych. Przy czym, to my decydujemy swobodnie, jakiej klasy sprzęt wybierzemy;
• kamera może współpracować z wideorejestratorem. Wideodomofony mają najwyżej funkcję zapisywania zdjęć dzwoniących osób. Jeżeli ktoś kręcił się przy naszej bramie, lecz nie zadzwonił, nie zostanie zarejestrowany.

Osobne kamery oznaczają konieczność zrobienia dodatkowego okablowania. Przynajmniej zasilającego, bo sam obraz mogą przesyłać bezprzewodowo. Obecnie bardzo popularne są tzw. kamery IP, które konfiguruje się jako kolejne urządzenia w domowej sieci komputerowej. Warto wiedzieć, że przy odpowiedniej konfiguracji połączenia z Internetem możemy mieć dostęp do podglądu z kamer także będąc poza domem, właściwie z dowolnego miejsca na świecie.

Wideodomofony po trochu wypierają zwykłe domofony. (fot. Genway)

Instalacja elektryczna - multimedia i Internet

W domu będziemy z pewnością mieć jakiś sprzęt muzyczny, czy zestaw kina domowego. Jeżeli wiemy gdzie będzie telewizor i głośniki kina domowego, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby przewody zasilające i sygnałowe ukryć w ścianach. Bez trudu kupimy odpowiednie gniazdka, żeby zakończyć nimi te przewody. Możliwości jest jednak znacznie więcej. Producenci oferują np. stacje dokujące do popularnych modeli smartfonów. Wygodnym rozwiązaniem jest także domowy serwer plików (tzw. NAS), na którym możemy przechowywać swoje ulubione filmy, muzykę itp., mając do nich dostęp z każdego urządzenia współpracującego z domową siecią.

W dzisiejszych czasach również wygodny dostęp do Internetu jest traktowany jako coś oczywistego. Dla wielu osób będzie to ważniejsze niż choćby telewizja. Domową sieć najwygodniej zbudować jako przede wszystkim bezprzewodową. Jednak warto wykonać też kablowe połączenia pomiędzy kondygnacjami, czy po prostu oddalonymi częściami dużego domu. Stropy i grube mury mogą bowiem bardzo ograniczać siłę sygnału radiowego, a wtedy stabilność i szybkość połączenia drastycznie spada.

Systemy kablowe są pewniejsze i mniej podatne na zakłócenia. Router wi-fi, który świetnie radził sobie w mieszkaniu może mieć spore problemy w większym domu. Warto też poprowadzić przewód sieciowy do biurka przy którym zwykle pracujemy oraz obok miejsca na telewizor. Coraz częściej korzysta się bowiem z dostępu do filmów przez platformy internetowe, a to właśnie strumieniowa transmisja wideo najbardziej obciąża łącza.

Gniazda systemów multimedialnych oraz sieci Internet warto zaplanować w salonie, w pobliżu telewizora. (fot. Schneider Electric)

Instalacja elektryczna - osprzęt

Niezbędnym uzupełnieniem każdej instalacji elektrycznej, ale także multimedialnej jest odpowiedni osprzęt. Dzięki rozmaitym gniazdom i łącznikom możemy z niej w ogóle korzystać - coś podłączyć, uruchomić, przestawić. Klasyka to oczywiście gniazda zasilające oraz łączniki oświetleniowe. Jednak osprzęt to obecnie również najrozmaitsze elementy sterujące oświetleniem, napędami rolet, ogrzewaniem, urządzeniami audio.

Dostępne są również specjalne gniazda multimedialne i teletechniczne - złącza audio, wideo, antenowe, komputerowe (sieciowe), ale również stacje dokujące do smartfonów. Dzięki nim telefon nie tylko się ładuje ale i komunikuje ze sprzętem grającym i domową siecią komputerową.

Do tego mamy mnóstwo bardziej zaawansowanych elementów sterujących. Intensywność oświetlenia ustawimy na ściemniaczu. Ale nie musimy wcale używać łącznika, żeby zapalić światło - zrobi to za nas czujnik ruchu. Możemy mieć nawet przyciski z możliwością programowania funkcji zamiast typowych łączników, przypisanych na stałe do jednego obwodu/ urządzenia. Jednak to już raczej strefa dalszego zaawansowania technicznego i tzw. instalacji inteligentnych.

Ciekawą opcją są łączniki bezprzewodowe. To właściwie dwa urządzenia - nadajnik radiowy, przypominający zwykły łącznik oświetleniowy oraz odbiornik, który można schować w standardowej puszce instalacyjnej albo za sufitową rozetą żyrandola. Nie tylko można je przenosić z miejsca na miejsce przy okazji przemeblowania pomieszczeń, ale przede wszystkim założyć w miejscach, do których doprowadzenie przewodów byłoby bardzo trudne lub niemożliwe. Może to być nawet przeszklenie.

Dziś aż trudno uwierzyć że kilkadziesiąt lat temu nikogo nie dziwił brak gniazd w łazience i zaledwie 1-2 w pokojach. Obecnie jest ich wiele i w związku z tym po prostu rzucają się w oczy. Tym bardziej, że muszą być dla nas dostępne, schowanie ich za meblami czy w jakiś zakamarkach, nie ma sensu.

Zamiast tradycyjnych klawiszy - łącznik jako dotykowa płytka. (fot. Livolo Polska)

Instalacja elektryczna - do wyboru, do koloru

Kiedyś wszystkie łączniki i gniazda były raczej niepozorne - białe lub pastelowe, z tworzywa sztucznego. Teraz są zaś pełnoprawnymi elementami wystroju wnętrz. Mogą być wykonane z tworzywa, ale za to właściwie w każdym, nawet jaskrawym kolorze. Jednak są też wykańczane stalą nierdzewną, kamieniem, skórą, drewnem, szkłem i porcelaną, Właściwie w każdym stylu jaki jesteśmy w stanie sobie wyobrazić. Od nowoczesnego minimalizmu, po wersje retro, jakby wzięte z lat 30. XX w. Jeśli zaś chcemy ozdób, mogą być przybrane błyszczącymi kryształami, niczym biżuteria.

Dla miłośników prawdziwej nowoczesności są jednak i wersje naprawdę niestandardowe. Łączniki mogą działać na dotyk albo tylko na zbliżenie dłoni.

Jedyne o czym musimy pamiętać, to żeby sprawdzić czy w ramach danej serii stylistycznej dostępne są wszystkie potrzebne nam rodzaje łączników.

Jarosław Antkiewicz
fot. otwierająca: Ospel