Okna fasadowe i dachowe

2010-10-25 14:15:47

Okna powinny zapewniać dostęp światła dziennego i wspomagać wentylację oraz chronić dom przed stratami ciepła, hałasem i nieproszonymi gośćmi. Nieważne, z jakiego materiału są wykonane, ważne, by spełniały określone standardy i były solidnie zamontowane.

Okno z profili z PVC (Aluplast)

Jest kilka możliwości zapewnienia światła dziennego w domu jednorodzinnym. Okna najczęściej umieszczane są w ścianach zewnętrznych oraz w dachu. O ich klasie decyduje wiele czynników, ale najważniejsze z nich to: współczynnik przenikania ciepła, wysoka jakość profili, okuć oraz solidny montaż. Tylko taka korelacja cech zapewni szczelną, ciepłą przegrodę. Szczególnie jeśli zależy nam na energooszczędnym budowaniu i niskich rachunkach za ogrzewanie domu, na wybór odpowiednich okien powinniśmy poświęcić sporo czasu. Bowiem przez okna ucieka 3-4 razy więcej ciepła niż przez dobrze ocieplone ściany, warto więc te straty ograniczyć do minimum.

Parametry warte uwagi

Współczynnik przenikania ciepła U [W/(m²•K) określa ilość ciepła przenikającą w ciągu 1 godziny przez 1 m² płaskiej przegrody przy różnicy temperatury powietrza po obu jej stronach wynoszącej 1 K. Im mniejsza wartość współczynnika U okna, tym większa izolacyjność termiczna i mniejsze straty ciepła. Szyba jest bardzo ważna, ale inne elementy okna są również istotne (rama, montaż, itp.) i wpływają na całkowity współczynnik U całego okna.

Okna drewniane mogą mieć dowolne kształty, np. (a) łukowe, (b) okrągłe (Pol-skone)

Uwaga! Producenci okien podają współczynniki przenikania ciepła dla szyby lub okna, stosują też różne oznaczenia, np. U_g lub U_s dla samej szyby. Wielkości te nie są sobie równe. Dlatego kupując okna, należy sprawdzać oznaczenia i brać pod uwagę wartość współczynnika przenikania całego okna, jest on dużo wyższy niż samych szyb.

W obecnie produkowanych oknach stosuje się szyby zespolone. Na ich izolacyjność termiczną (wartość U) największy wpływ mają następujące czynniki:

rodzaj szkła zastosowanego w zespoleniu (dotyczy to szczególnie rodzaju powłoki niskoemisyjnej),
liczba i grubość tafli szkła,
rodzaj i ilość gazu w przestrzeni międzyszybowej,
wielkość ramki dystansowej między szybami,
rodzaj ramki dystansowej (tzw. ciepła ramka, np. ze stali szlachetnej),
liczba komór w zestawie (jedna lub dwie komory).

Najczęściej produkuje się okna 2-, 3-, 5-szybowe. Do domu budowanego zgodnie z zasadami energooszczędności wystarczą okna trzykomorowe o współczynniku przenikania ciepła U = 1,1 W/(m²•K), choć można kupić okna o sporo niżej wartości U, nawet 0,6-0,8. Ale nie warto kupować takich okien, jeśli nie planujemy budowy domu pasywnego. Tak ciepłe i drogie okna nie zrekompensują bowiem strat ciepła uciekającego przez inne przegrody.

Współczynnik izolacyjności akustycznej R_w jest wyrażany w dB (decybele) i określa wartość redukcji hałasu, którego źródło znajduje się poza przegrodą. Im większą wartość współczynnika R_w mają okna, tym lepiej izolują akustycznie.

Obecnie produkowane standardowe okna mają współczynnik R_w ok. 30 dB. Okna o najwyższym poziomie redukcji hałasu mogą osiągnąć R_w ok. 45 dB.

Jeśli kupione okno charakteryzuje się izolacyjnością akustyczną R_w = 34 dB, to hałas na poziomie 65 dB na zewnątrz zostanie wytłumiony przez okno do poziomu 31 dB (65 dB - 34 dB = 31 dB). Spadek natężenia dźwięku o 10 dB odczuwany jest przez ucho ludzkie jako redukcja hałasu o połowę.

Warto pamiętać, że nawiewniki i systemy mikrowentylacji dość znacznie obniżają izolacyjność akustyczną okien.

Szczelność okien zależy od stosowanego systemu wentylacji budynku. Od stycznia 2009 r. stolarka musi być wyposażona w nawiewniki okienne (alternatywą dla nich są nawiewniki ścienne). Z kolei przy wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła stolarka musi być szczelna. Dzięki temu dodatkowo zyskuje się na izolacyjności termicznej i akustycznej okien.

Profile - nieważny materiał, ważna jakość

Profile z PVC na zamówienie mogą być barwione na dowolny kolor (Oknoplast)

Profile stanowią konstrukcję nośną okna i dlatego muszą być odpowiednio mocne, ale także "ciepłe" i estetyczne. Zarówno okna drewniane, jak i z PVC mają podobne właściwości techniczne i poza ceną i estetyką nie różnią się ani trwałością, ani izolacyjnością cieplną. To, na jakie okna się zdecydujemy, zależy jedynie od zasobności portfela i własnych preferencji.

Drewniane. Profile wykonuje się z drewna (sosny, świerku lub mahoniu) klejonego warstwowo, dobrze wysuszonego, pozbawionego sęków i pęcherzy żywicznych. Trzy warstwy drewna są sklejane tak, że usłojenie przebiega w różnych kierunkach. Dzięki temu profil jest stabilny wymiarowo, nie wypacza się, jest szczelny i dobrze izoluje przed hałasem. Przed grzybami i wodą chroni drewno impregnacja ciśnieniowa. Drewniane ramy okienne wykańczane są farbami lub lakierami akrylowymi. Stosuje się powłoki kryjące i transparentne, przez które widać rysunek słojów drewna. Kilkuwarstwowy lakier nadaje głębszy i równy kolor, chroni materiał przed promieniami UV i czyni go odpornym na warunki atmosferyczne.

Okna drewniane mogą mieć dowolny kształt. Zarysowania i uszkodzenia łatwo naprawić; a odpowiednio pielęgnowane mogą służyć nawet przez kilkadziesiąt lat. Niestety mają też wady. Wymagają okresowej konserwacji, co kilka lat należy je zeszlifować i pomalować. Są niestety droższe od okien z PVC.

Z PVC. Obecnie są najbardziej popularne, ponieważ przy umiarkowanej cenie oferują bardzo dobre parametry techniczne. Wszystkie profile (o liczbie komór od 3 do 8) muszą być wzmacniane kształtownikami stalowymi, aluminiowymi lub z włókna szklanego. Ramy z PVC najczęściej są białe lub brązowe, ale na zamówienie dostępne są w wielu kolorach lub dwukolorowe (np. od zewnątrz brązowe, od wewnątrz białe). Są odporne na grzyby, pleśnie i korozję.

Oferowane są również profile z włókien szklanych i z aluminium, ale głównie ze względu na wysoką cenę są rzadko stosowane w domach jednorodzinnych.

Pozostałe elementy okna

Okna w zasadzie różnią się materiałem, z którego wykonane są profile, pozostałe elementy: szyby, uszczelnienia, okucia są takie same dla wszystkich rodzajów nowoczesnych okien.

Konstrukcja szyby zespolonej

Szyby. Stanowią największą część okna i dlatego to od ich jakości zależy termoizolacyjność całego okna. Rama zajmuje tylko niewielką jego część, dlatego nie odgrywa decydującej roli.

W obecnie produkowanych oknach stosowane są szyby zespolone: zbudowane z dwóch lub trzech tafli szkła o cechach dobranych w zależności od pożądanych parametrów okna:

szyby zwykłej ze szkła typu float (stosowanej standardowo) o wypolerowanej powierzchni oraz doskonałej przejrzystości i przeźroczystości (min. 82%);
szyby ciepłochronnej, czyli thermofloat z powłoką z tlenków metali szlachetnych, odbijającej promieniowanie cieplne do wnętrza pomieszczeń, przez co straty ciepła mogą być zredukowane nawet o 30%, ale ilość docierającego światła może być mniejsza o 25% (w stosunku do szyby zwykłej).

Za dopłatą producenci okien oferują także szyby:

dźwiękochłonne, zwykle przynajmniej o połowę grubsze od zwykłych, ponieważ większa masa sprzyja lepszemu tłumieniu dźwięków; wykonywane ze szkła zwykłego, hartowanego lub laminowanego (dwie lub więcej tafle połączone folią PVB - poliwinylowo-butarylową);
bezpieczne, które w przypadku rozbicia chronią ludzi przed obrażeniami lub antywłamaniowe, zabezpieczające przed wyłamaniem;
absorpcyjne, czyli barwione w masie i pochłaniające część promieniowania słonecznego oraz chroniące dom przed przegrzaniem. Jednak ich przepuszczalność światła wynosi 32-72%;
samooczyszczające z tzw. powłoką hydrofobową, na których krople deszczu nie pozostawiają śladu.

Poszczególne tafle zestawu rozdziela się ramkami dystansowymi najczęściej o szerokości nieprzekraczającej 16 mm, mocuje listwą przyszybową i dokładnie uszczelnia. Dzięki temu przestrzeń międzyszybowa tworzy hermetycznie zamkniętą komorę, którą wypełnia powietrze lub gaz szlachetny. Standardowe ramki dystansowe wykonane są z aluminium, ale znacznie korzystniejsze pod względem termicznym są ramki wykonane z polipropylenu lub poliwęglanu. Niektórzy producenci na całym obwodzie wypełniają ramkę dystansową granulatem absorbującym wilgoć, dzięki czemu szyby nie ulegają zaparowaniu.

Aby uzyskać jak najlepszą izolacyjność termiczną a także akustyczną okna, producenci zastępują powietrze cięższymi gazami szlachetnymi, zmniejszającymi przewodnictwo cieplne szyby: argonem, ksenonem lub kryptonem.

Okucia po zamontowaniu okna należy wyregulować, a raz w roku ruchome elementy nasmarować lub naoliwić (np. pastą silikonową lub smarem w spraju). Szczególnie dotyczy to okien drewnianych (Urzędowski)

Okucia. To one decydują o długoletnim i bezawaryjnym użytkowaniu okna. Od nich też zależy komfort obsługi, płynne otwieranie, uchylanie i zamykanie skrzydła.

Obecnie okna standardowo wyposażane są w okucia obwiedniowe (obwodowe) - zawiasy i mechanizm ryglujący są ze sobą konstrukcyjnie połączone i wprawiane w ruch obrotem klamki. Montuje się je we wrębach na obwodzie skrzydeł. Liczbę punktów blokowania skrzydła w ościeżnicy dostosowuje się do wymiarów skrzydła. Okucia obwiedniowe mogą też spełniać wiele funkcji dodatkowych: regulować intensywność przewietrzania, przytrzymywać skrzydło w wybranym położeniu czy zabezpieczać przed przypadkowym zatrzaśnięciem.

Uszczelki. Chronią wnętrze domu przed utratą ciepła, przedostawaniem się do pomieszczeń wody opadowej i kurzu oraz przed hałasem. Uszczelki osadza się w odpowiednio ukształtowanych wrębach w skrzydłach i ościeżnicach. Przy zamkniętym oknie są one niewidoczne. Stosuje się uszczelki z kauczuku syntetycznego (EPDM) lub termoplastycznego elastomeru (TPE). Są to tworzywa elastyczne, wytrzymałe na zmiany temperatury i promienie UV.

Okna balkonowe (Velux)

Najczęściej stosuje się uszczelki przyszybowe (pomiędzy szybami zespolonymi a ramami okiennymi) oraz 2-4 uszczelki wrębowe lub oporowe (pomiędzy skrzydłem a ościeżnicą). Im jest ich więcej, tym okna mają lepsze parametry techniczne.

Okna w dachu

Okna dachowe można montować w dachu pod kątem min. 15^º. Ramy wykonane są najczęściej z drewna, rzadziej z PVC i od strony zewnętrznej osłonięte aluminiowymi profilami. Zewnętrzne tafle szyb zespolonych standardowo wykonane są ze szkła hartowanego.

Jedno duże okno zastosowane w pomieszczeniu doświetli mniejszą powierzchnię niż dwa mniejsze okna. Z kolei cztery małe okna (o tej samej łącznej powierzchni szyb, co duże okno), zamontowane na przeciwległych połaciach dachu, zwiększają jeszcze bardziej powierzchnię dobrego doświetlenia. Niestety będzie to droższe rozwiązanie.

Okno obrotowe (Velux)

Wysokość okien powinna być dopasowana do kąta pochylenia dachu, aby zarówno stojąc, jak i siedząc cały czas mieć możliwość wyglądania przez okno. Czyli im mniejszy kąt pochylenia dachu, tym okno powinno być dłuższe. I odwrotnie - przy stromym dachu okno może być krótsze.

Szerokość okna jest najczęściej dostosowywana do odległości między krokwiami, ale nie zawsze jest to ograniczenie, ponieważ szerokość otworu w dachu można dostosować do szerokości okien, przez wykonanie wymianu lub nadbicie krokwi.

Zastosowane okucia decydują o sposobie otwierania, do wyboru więc mamy różne rodzaje okien:

obrotowe - mają oś obrotu skrzydła w połowie wysokości ościeżnicy. Należą do najtańszych okien dachowych. Łatwo je umyć z wnętrza pomieszczenia, ale część otwartego skrzydła wystaje poniżej połaci dachowej i można się o nie uderzyć.
wysokoosiowe - mają oś obrotu umieszczoną w ¾ wysokości ościeżnicy. Po otwarciu górna część skrzydła mieści się w grubości połaci dachowej. Niestety są droższe z uwagi na konieczność stosowania siłowników wspomagających unoszenie okien.
uchylno-obrotowe - mają dwie osie obrotu:
- na górnej krawędzi - do uchylania o kąt do 30º;
- w połowie ramy - do obracania o 180º podczas mycia.
Okno kolankowe (Fakro)

To najlepsze, ale i jedne z najdroższych okien dachowych. Ich odmianą są nieco szersze okna ewakuacyjne z możliwością otwierania skrzydła o 80º.
kolankowe - składają się z dwóch okien - dachowego i typowego (w ściance kolankowej), które umożliwia znacznie lepszą obserwację okolicy. Poza tym podczas opadów śniegu albo w upalne dni przez okno kolankowe do pomieszczenia dociera światło dzienne, a podczas deszczu możliwe jest wietrzenie.
balkonowe - zbudowane są z części dolnej, która po otworzeniu tworzy rodzaj przezroczystej balustrady i górnej zamieniającej się w daszek. Stosuje się je w dachach bez ścianki kolankowej i przy kącie nachylenia połaci 40-50º.
wyłazy dachowe - to okna dachowe o solidniejszej konstrukcji, które otwierając się na bok, umożliwiają wygodne i bezpieczne wyjście na dach. Przed przypadkowym zatrzaśnięciem zabezpieczają je siłowniki, które również ułatwiają otwieranie wyłazu.