Okna połaciowe czy lukarny?

Okna połaciowe, jeśli się im odpowiednio dobierze wymiary, można wpasować w konstrukcję dachu bez przecinania krokwi, a to w dużej mierze upraszcza montaż. Inaczej jest z lukarnami: te wymagają ingerencji w konstrukcję dachu i skomplikowanych obróbek wokół, a także specjalistycznego orynnowania.

Z tego powodu łatwiej w nich o błędy, które skutkują nieszczelnością pokrycia. Są także droższe niż okna połaciowe. Ale za to, jeśli się je odpowiednio wkomponuje w bryłę budynku, uatrakcyjniają jego wygląd.

Okna połaciowe z kolei mogą służyć jako wyłazy na dach. Ich zaletą jest także to, że silne deszcze całkiem nieźle zmywają kurz z szyb, ale w czasie ulewy muszą być zamknięte. Wybór jednak najlepiej dopasować do własnych potrzeb.

Budowa okien połaciowych i lukarn

Okna połaciowe, podobnie jak te montowane na niższych kondygnacjach, składają się ze skrzydła, ościeżnicy, szyby, okuć. Mają także kołnierze uszczelniające, które zazwyczaj sprzedawane są łącznie z oknem. Ramy najczęściej wykonuje się z drewna sosnowego, klejonego warstwowo, impregnowanego i dwu- lub trzykrotnie lakierowanego. Ramy od zewnątrz osłania się specjalnymi kołnierzami z aluminium, miedzi lub blachy cynkowo-tytanowej.

W sprzedaży są też okna z PVC lub takie, których tylko zewnętrzna warstwa wykonana jest z tworzywa, wewnętrzna z drewna. Szyby najczęściej wykonane są z dwóch połączonych ze sobą tafli szkła (podobnie jak w oknach tradycyjnych), z zewnętrzną szybą hartowaną (trudniej ją stłuc), samoczyszczącą lub energooszczędną.

Lukarny, czyli konstrukcje ze ściany frontowej (z oknem), ścianek bocznych i daszka. Jeśli pomieszczenie jest adaptowane i szerokość lukarny nie przekracza dwóch metrów, ściankę frontową buduje się z drewna. Jeśli ściany lukarny są szersze niż 2 m, lepiej wykonać je z żelbetu (oczywiście w przypadku adaptacji poddasza jest to mało wygodne). Ścianki boczne to konstrukcja szkieletowa, którą obija się płytami OSB i wykańcza oblicówką z drewna lub materiałem, którym pokryty jest dach. Daszek lukarny pokrywa się takim samym materiałem, jak dach domu.

Rodzaj okien w dachu a wygląd budynku

Lukarny stanowią dominującą część dachu, są więc widoczne z daleka. Warto o tym pamiętać, gdy planuje się adaptację czy przebudowę poddasza. Czy lukarny będą pasować do kształtu dachu, czy nie zniekształcą bryły domu, czy nie zmienią niekorzystnie jego charakteru? Okna dachowe nie wystają ponad płaszczyznę dachu, więc są mało widoczne. Takie okna warto zatem stosować w budynkach, których kształt bryły i charakter nam odpowiada i nie chcemy go zmieniać.

Brak światła na poddaszu

Jeśli chcemy, by pomieszczenia nie nagrzewały się w upalne dni, warto zamontować w oknach połaciowych (Wienerberger)

Jeśli na poddaszu brakuje światła, to lepsze będą okna połaciowe, które oświetlają pomieszczenie prawie dwa razy lepiej niż lukarny o tej samej powierzchni. Oknami połaciowymi umieszczonymi na różnej wysokości - pojedynczo lub w zestawach - można oświetlić pomieszczenie tak, by nie było w nim ciemnych kątów. Do dobrego oświetlenia pomieszczenia potrzeba 1 m² szyby na każde 8-12 m² podłogi.

To, ile światła zapewnią okna dachowe, zależy jednak nie tylko od ich wielkości, ale też od kąta nachylenia połaci dachowej. Okno w stromym dachu wpuści mniej światła latem, ale za to więcej jesienią i zimą.

Ilość światła w pomieszczeniu zależy także od rozmieszczenia okien. Ilość światła w pomieszczeniu można zwiększyć, montując kilka okien dachowych - jedne obok drugich lub jedne nad drugimi. Warto pamiętać, że kilka mniejszych okien w różnych miejscach dachu lepiej doświetla poddasze niż jedno duże okno lub kilka okien zestawionych razem.

Ile światła w pomieszczeniu?

Według przepisów, ilość światła dziennego w pomieszczeniach powinna być odpowiednia do ich przeznaczenia. Stosownie do tego dobiera się do nich powierzchnię okien, mierzoną w świetle ościeżnicy. Powinna ona wynosić: co najmniej 1:8 powierzchni podłogi pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi (salon, sypialnia), co najmniej 1:12 powierzchni podłogi w pomieszczeniach gospodarczych, łazienkach itp.

Uwaga! Na poddaszach za przestrzeń użytkową uważa się tylko tę część, nad którą dach jest na wysokości co najmniej 190 cm. Jest ona zatem mniejsza od powierzchni podłogi, dlatego wymiary okien w dachu można proporcjonalnie zmniejszyć: szyby okien połaciowych powinny mieć powierzchnię ok. 1:10 powierzchni podłogi, a szyby lukarn - 1:8.

Poddasze a przestrzeń

Jeśli na poddaszu jest za mało przestrzeni, wtedy warto rozważyć budowę lukarny, gdyż w jej obrębie podwyższymy w ten sposób przestrzeń użytkową. Na zbyt
niskim poddaszu lepiej zastosować w tym celu jedną większą lukarnę, obejmującą znaczną część połaci dachowej, niż kilka mniejszych.

Ile okien w pomieszczeniu?

Lukarnę lepiej zbudować jedną większą niż kilka mniejszych. Mniej skomplikuje bryłę dachu, mniej będzie powierzchni do ocieplenia, łatwiej wykona się obróbki, prostsze też będzie odprowadzanie wody opadowej i mniej miejsc, w których będzie zalegał śnieg, a dzięki temu też mniejsze koszty. Dwie czy trzy węższe lukarny będą też mniej funkcjonalne we wnętrzu - trudniej z nimi zaaranżować przestrzeń niż z jedną szeroką.

Okien dachowych lepiej zamontować kilka mniejszych, rozmieszczonych w różnych odstępach na połaci dachowej niż jedno duże tej samej wielkości. Dzięki temu w pomieszczeniach będzie jaśniej. Jeśli okna zamontujemy na różnych płaszczyznach, światło będzie docierać do pomieszczenia o różnych porach dnia.

Poddasze pod stromym dachem

Jeśli poddasze jest pod stromym dachem, którego nachylenie przekracza 45°, też warto zamontować lukarny, jeśli tylko ścianki kolankowe mają przynajmniej 1 m wysokości. Lukarna w stromym dachu jest niewielka, a więc dużo światła dociera do wnętrza stosunkowo krótką drogą, a obudowa nie tworzy wąskiego, trudnego do wykorzystania korytarzyka.

Co jest tańsze - okna połaciowe czy lukarny?

Częstym rozwiązaniem jest zastosowanie jednocześnie i lukarny, i okien dachowych (Fakro)

Jeśli szukamy najtańszego rozwiązania, najlepiej wybrać okna połaciowe, które łatwiej będzie założyć w istniejącym dachu. Oto orientacyjne koszty oświetlenia poddasza oknem dachowym o powierzchni 55 × 78 cm:

• okno - 1000-1800 zł (cena zależy od materiału - najpopularniejsze jest drewno sosnowe - sposobu otwierania, rodzaju kołnierzy uszczelniających, szyb, profili);
• akcesoria - 150-4000 zł, w tym m.in.:
  - żaluzje wewnętrzne: 200-350 zł,
  - żaluzje zewnętrzne: 1000-4000 zł,
  - sterownik elektryczny: 250-900 zł;
• montaż - 150-500 zł.

Przeciętny koszt budowy lukarny znacznie trudniej określić, zależy on bowiem od technologii, w jakiej ma być wykonana jej obudowa, od stopnia skomplikowania konstrukcji dachu, rodzaju jego pokrycia oraz obróbek. Oferty wykonawców mogą być bardzo zróżnicowane, dlatego do wstępnych kalkulacji można przyjąć, że lukarna będzie przynajmniej 50% droższa niż tej samej wielkości okno połaciowe.

Ile czasu na montaż okien?

Zdecydowanie łatwiej i szybciej montuje się okna dachowe, jeśli mieszczą się one między dwiema sąsiednimi krokwiami. Producenci oferują okna w rozmiarach odpowiadających powszechnie stosowanym rozstawom krokwi (szerokość okna powinna być od niego ok. 5 cm mniejsza); można również wstawić okno szersze, wyciąwszy przedtem fragment tylko jednej krokwi (a nie dwóch sąsiednich, bo to spowodowałoby nadmierne osłabienie konstrukcji dachu), ale trzeba zastosować tzw. wymian przenoszący obciążenie konstrukcji.

To, ile czasu potrwa założenie okna dachowego, zależy od rodzaju dachu, wymiarów okna oraz tego, czy trzeba będzie naruszać konstrukcję dachu. Sprawna ekipa może zamontować okno dachowe w kilka godzin. Budowa lukarny, niezależnie od tego, czy będzie montowana w nowej, czy starej konstrukcji, to skomplikowana, a więc pracochłonna operacja. Wymaga przecięcia elementów konstrukcji dachu i skomplikowanych obróbek blacharskich oraz specjalnego orynnowania. Potrwa nie mniej niż dwa, trzy dni.

Sposoby na problemy z oknami dachowymi

Okna połaciowe, choć coraz popularniejsze, wciąż budzą obawy niektórych inwestorów czy to przed trudnościami w myciu, czy przed opadami, czy też przed nadmiernym nasłonecznieniem pomieszczeń. Wiele wad albo niedogodności można jednak zredukować lub całkowicie wyeliminować.

Zabezpieczenia przed deszczem: są to czujniki i siłowniki deszczu, które zamykają okna automatycznie podczas opadów. Niestety, wiąże się to z wyższymi kosztami.

Ułatwienia w myciu: Okna połaciowe brudzą się szybciej niż lukarny, ale ich mycie nie będzie uciążliwe, jeśli wybierzemy wariant z możliwością obracania skrzydła o 180°. Po obróceniu skrzydła szyba zewnętrzna jest w całości dostępna od wnętrza pomieszczenia.

Ochrona przed słońcem: latem pomieszczenia z oknami dachowymi są narażone na nadmierne nagrzewanie się, dlatego warto kupować wersje z zamontowanymi
żaluzjami lub roletami (oczywiście można je zamontować także w już użytkowanych oknach, ale będzie to trudniejsze i droższe).

Śnieg na szybach: może utrudniać otwieranie okien i ograniczać dopływ światła. Zwykle zsuwa się sam, zwłaszcza gdy pod oknem jest odpowiedni grzejnik, znad którego napływa na szybę ciepłe powietrze.

opr. Aleksandra Kuśmierczyk
zdjęcia wprowadzające: Velux