2021-09-20 09:39:46 
Badanie gruntu
Grunt, na którym zamierzamy wybudować dom, może być mniej lub bardziej przepuszczalny dla wody. Jeśli jego wierzchnią warstwę stanowi glina lub ił, woda wnika w niego bardzo powoli. Przez grunt piaszczysty lub żwir będzie spływać szybko do głębszych warstw. W naturze grunty rzadko dają się zakwalifikować do jednej z takich wyraźnych grup, bo zazwyczaj tworzą je różnie ułożone warstwy o odmiennych właściwościach. Warto wiedzieć jakich, zanim rozpoczniemy budowę.
Jeśli dom ma być podpiwniczony, warunki wodno-gruntowe najlepiej sprawdzić przed zakupem działki. Piwnic nie warto budować, gdy woda gruntowa jest bardzo wysoko, bo byłoby to trudne technicznie i kosztowne. Jeśli mamy już działkę z wysokim poziomem wody gruntowej, lepiej zrezygnować z piwnicy. Jeżeli natomiast ze względu na nieprzepuszczalne podłoże na powierzchni działki często stoi woda, warto pomyśleć o skutecznym odwodnieniu.
By sprawdzić warunki wodno-gruntowe, trzeba zwrócić się o pomoc do specjalistycznej firmy geotechnicznej, która na podstawie kilku odwiertów określi warstwy i rodzaje gruntu oraz poziom wód gruntowych. Poziom ten nie jest stały i może się zmieniać w ciągu roku: najwyższy jest zwykle wiosną, najniższy - latem. Badania geotechniczne są najbardziej miarodajne, gdy można określić usytuowanie i zarys przyszłego budynku, bo wtedy geotechnik wie, w których miejscach wykonać odwierty.
Jeśli działka jest bardzo duża i nie wiadomo jeszcze, gdzie stanie dom, trzeba wykonać więcej odwiertów, a więc koszt badań wzrośnie. Mimo to warto je zrobić, by ułatwić sobie podjęcie decyzji, bo badania mogą na przykład wykazać, w którym obszarze fundamentowanie budynku będzie najprostsze, a gdzie będzie trudne, a przez to - droższe.
Im więcej odwiertów, tym badanie dokładniejsze, dlatego nie warto wybierać firmy, która obiecuje ocenić warunki wodno-gruntowe na podstawie jednego: za minimum uważa się trzy. Najczęściej odwierty sytuuje się w narożach budynku i ewentualnie na przecięciu przekątnych. Jeśli dom ma mieć piwnicę, muszą być wykonane do głębokości 3-6 m, a jeśli dom ma być niepodpiwniczony, wystarczą odwierty głębokości 3 m.
Dokumentacja geotechniczna
Składa się z części opisowej i graficznej. Oprócz m.in. mapki z określonymi miejscami odwiertów i przekrojami geotechnicznymi, powinny się w niej znaleźć wnioski oraz szczegółowe zalecenia co do fundamentowania budynku, a także ewentualne sposoby zabezpieczenia go przed wodą.
W dokumentacji nie może zabraknąć:
- opisu warunków wodnych, w tym informacji o głębokości zalegania wód gruntowych i prognozy wahań tych poziomów,
- informacji geotechnicznych, czyli dotyczących poszczególnych warstw gruntów znajdujących się na działce z podanymi głębokościami zalegania i grubościami warstw,
- wniosków i zaleceń (informacje dotyczące wyboru sposobu posadowienia, rodzaju i stanu gruntów, na których będą oparte fundamenty, głębokość zalegania wód gruntowych z podaną rzędną ich poziomów, uwagi o możliwościach odwodnienia, sposobach zabezpieczenia skarp, wykopów i środkach zapewniających bezpieczne prowadzenie budowy).
Cześć graficzna zawiera plan, na którym są naniesione punkty wierceń i linie przekrojów geotechnicznych, a jeżeli były wykonywane odkrywki, to miejsca ich lokalizacji. W części graficznej powinny być zamieszczone także przekroje geotechniczne z zaznaczonymi warstwami gruntu. Dla każdej warstwy określony jest rodzaj i stan gruntu, podane są symbole geotechniczne, a także poziomy wód gruntowych.
W dalszej części dokumentu mogą znaleźć się wykresy i formularze dodatkowych badań terenowych i laboratoryjnych oraz wyniki analiz chemicznych prób wody.
Koszt odwiertów wynosi od 100 do 150 zł/m w zależności od regionu kraju. Zatem koszt trzech odwiertów głębokości ok. 5 m to wydatek rzędu 1000-1500 zł. W tę cenę wliczone są także koszty dokumentacji geotechnicznej. Badania czasami trzeba powtórzyć, aby określić zmiany poziomu wód gruntowych w ciągu roku.
Badania trwają jedną lub dwie godziny, ale na dokumentację czeka się od tygodnia do dwóch. Na koniec powinniśmy dostać trzy egzemplarze badań, a także ich wersję elektroniczną.
Uwaga! Dołączanie dokumentacji geotechnicznej do wniosku o pozwolenie na budowę nie jest obowiązkowe. Projektant musi jednak dołączyć tzw. opinię geotechniczną, opisującą warunki gruntowe posadowienia budynku.
Niezależnie od specjalistycznych badań geotechnicznych warto przejść wokół działki i przyjrzeć się domom sąsiadów. Można też obejrzeć rowy melioracyjne i zobaczyć, czy dużo jest w nich wody i czy są odpowiednio utrzymane, a także zajrzeć do studni gospodarskich, jeśli są takie w okolicy, i zobaczyć, na jakim poziomie jest w nich woda. Jeśli jest jej dużo - może to świadczyć o tym, że poziom wód gruntowych jest wysoki. To, co zaobserwujemy, warto oceniać bardzo ostrożnie.
Nie należy poprzestawać na konstatacji, że sąsiedzi mają piwnice, jeśli nie sprawdzimy, czy nie są one okresowo zalewane lub jak są zabezpieczone przed wodą i wilgocią: jak odprowadzana jest woda opadowa, a także, czy dom ma dobrze wykonaną izolację fundamentów i odwodnienie. Pamiętajmy też, że grunt jest środowiskiem bardzo zmiennym, niejednorodnym, a więc już kilkanaście metrów od naszej działki mogą występować zupełnie inne warunki wodno-gruntowe.
Oglądając okolicę działki, powinniśmy też sprawdzić, czy gdzieś w pobliżu są stawy lub większe akweny, a także przyjrzeć się roślinności - jeśli w pobliżu rośnie trzcina lub sitowie, teren jest podmokły, podobny sygnał stanowią olchy, które bardzo lubią wodę. Za uspokajające należy uznać sąsiedztwo lasu sosnowego.
Nadmiar wody...
...gruntowej
Jeśli z przeprowadzonych badań wynika, że poziom wód gruntowych może spowodować zalanie piwnicy, to zaleca się zrobienie drenażu opaskowego. Projekt takiego drenażu powinien być wykonany przez profesjonalną firmę.
...powierzchniowej
Problemem mogą okazać się także kałuże spowodowane nadmiarem wody deszczowej. Sposobami na taką uciążliwość mogą być: odwodnienie liniowe, zastosowanie skrzynek rozsączających lub wybudowanie studni chłonnej.
Skrzynki rozsączające, czyli podpowierzchniowe zbiorniki na wodę deszczową
Są to ażurowe skrzynki z tworzywa sztucznego, które magazynują duże ilości wody, a potem powoli je rozsączają. Najczęściej mają rozmiar 80 × 80 × 50 cm; są lekkie i łatwe do łączenia pionowo i poziomo w dłuższe moduły. Owija się je specjalną geowłókniną, która przepuszcza wodę, ale nie przepuszcza cząstek gruntu, i układa w wykopie.
Całość przysypuje się mieszanką żwiru o granulacji od 2 do 5 cm bez ostrych krawędzi (najlepiej, jeśli jest to żwir płukany). Powinny być one oddalone od budynku o co najmniej 2 m.
Skrzynka o pojemności 200 l kosztuje od 250 do 400 zł.
Drenaż
Drenaż opaskowy to perforowane rury wkopane wokół domu na odpowiednią głębokość. Najlepiej, by okalały cały budynek, bo wtedy będą zbierać nadmiar wody z otoczenia jego fundamentów.
Kiedy jest potrzebny? Drenaż warto wykonywać wokół każdego domu podpiwniczonego. Szczególnie, gdy ten stoi na gruncie nieprzepuszczalnym, np. na glinie, a istnieje obawa, że wykopu wokół fundamentów nie uda się wypełnić gruntem rodzimym i należycie go zagęścić. W takiej sytuacji najlepiej zasypać fundamenty piaskiem, żwirem lub innym materiałem przepuszczalnym, a wodę zbierającą się w utworzonej wokół domu glinianej "wannie" zbierać ułożoną przy dnie wykopu rurą drenarską i odprowadzać z otoczenia budynku.
Drenaż wokół budynku podpiwniczonego jest potrzebny także wtedy, gdy grunt jest niejednorodny, np. warstwy nieprzepuszczalne poprzedzielane są niewielkimi warstwami gruntu bardziej przepuszczalnego, przez który woda może napływać w pobliże fundamentów i penetrować ściany piwnic.
Szczególnie ważne jest wykonanie drenażu wokół ław fundamentowych, gdy budynek ma stanąć na zboczu, skarpie albo w jej pobliżu, i to niezależnie od rodzaju gruntu - w przeciwnym razie woda spływająca po zboczu mogłaby zatrzymywać się wzdłuż fundamentów budynku i spowodować rozmiękanie gruntu, a wskutek tego - nawet osunięcie się ściany budynku. Drenaż wystarczy zamontować po stronie wzniesienia - zabezpieczy on dom w wystarczającym stopniu przed wodą płynącą zboczem.
Drenaż warto wykonać także wtedy, gdy:
- wody gruntowe stale utrzymują się znacznie poniżej fundamentów, ale okresowo - zwykle jesienią i wiosną - podnoszą się powyżej ław;
- wykop fundamentowy będzie zasypany gruntem bardziej przepuszczalnym niż grunt rodzimy;
- w gruncie rodzimym są miejsca bardziej przepuszczalne niż reszta gruntu.
Drenażu zazwyczaj nie stosuje się w gruntach bardzo suchych i przepuszczalnych, w których poziom wód gruntowych znajduje się kilka metrów poniżej poziomu terenu. Bezcelowe jest też wykonywanie drenażu na gruntach podmokłych, jeśli nie ma dokąd odprowadzać zebranej wody.
Uwaga! Jeśli nawet potrzeba wykonania drenażu obecnie nas nie dotyczy, nie znaczy to, że w przyszłości się nie pojawi. Warunki wodno-gruntowe na działce mogą się zmienić, np. wskutek zmian klimatycznych i zwiększonych opadów.
Z czego się składa? Najpopularniejszy jest drenaż opaskowy z perforowanych rur drenarskich, które układa się wokół ław fundamentowych powyżej ich dolnej, a poniżej górnej powierzchni. Rury te otacza się obsypką filtracyjną i geowłókniną, a całość podłącza do studzienek: kontrolnych (rewizyjnych) i zbiorczej. Wodę zebraną w studzience zbiorczej odprowadza się w takie miejsce, by nie zagrażała budynkowi.
Rury robi się najczęściej z PVC lub PP, rzadziej z ceramiki. Te z tworzyw sztucznych są lekkie i odporne na uszkodzenia, więc łatwo się je przenosi i układa. Najczęściej mają średnicę 100 mm. Rury powinny być specjalnie zabezpieczone. Można kupić gotowe już zabezpieczone otuliną (z włókien kokosowych, jeśli jest to grunt gliniasty, lub tworzywa sztucznego w gruntach żwirowych albo piaskowych). Otuliny chronią rury przed zatykaniem drobinami gruntu rodzimego.
Rury bez otuliny trzeba zabezpieczyć materiałem zwanym geowłókniną.
Dobór rur należy powierzyć fachowcom, zależy on bowiem od rodzaju odwadnianego gruntu i wybranego wariantu obsypki filtracyjnej. Ważne jest też odpowiednie poprowadzenie rur, zwłaszcza gdy na działce są grunty nieprzepuszczalne.
W każdym narożniku budynku, czyli tam, gdzie trasa rur się załamuje, trzeba umieścić studzienki rewizyjne. Można je zmontować z gotowych elementów albo z rur kanalizacyjnych średnicy 200-315 mm. Ich wysokość wynosi zwykle 1-2 m. Studzienki usytuowane w podjeździe powinny być zakończone stożkiem betonowym z pokrywą betonową lub żeliwną albo teleskopem z pokrywą żeliwną - dostosowaną do nacisku kół. Studzienki w trawniku wystarczy przykryć lekką pokrywą z tworzywa sztucznego, ale jeśli będzie się po nich chodzić - lepiej zakończyć je stożkiem betonowym z pokrywą.
Na samym końcu systemu montuje się studzienki zbiorcze. Muszą być zlokalizowane w najniższym punkcie drenażu, tak aby woda z nich nie mogła przepływać do rur drenarskich. Wodę ze studzienki należy zagospodarować na terenie własnej działki.
Jak układać? Drenaż układa się w wykopie. Wokół drenów należy ułożyć 20-centymetrową warstwę filtracyjną z drobnego żwiru o granulacji 2-6 mm. Jeśli rury są bez otuliny, to wcześniej na dnie wykopu trzeba ułożyć geowłókninę z pasa o szerokości 2 m, tak by można nim było zabezpieczyć rury także od góry.
A oto kilka wytycznych dotyczących wykonywania drenażu.
- Rury powinny być umieszczone mniej więcej w połowie wysokości ławy fundamentowej.
- Spód rury powinien znajdować się minimum 20 cm poniżej górnej krawędzi ławy, ale nie może znaleźć się poniżej jej dolnej krawędzi, bo wtedy woda może przedostawać się pod fundament i go podmywać.
- Jeśli drenaż wykonuje się w trakcie prac budowlanych - rury trzeba umieścić obok ścian fundamentowych, a jeśli dom jest już gotowy - rury muszą być poprowadzone w odległości ok. 2-3 m od jego ścian.
- Rury trzeba poprowadzić ze spadkiem w kierunku odpływu wynoszącym 0,2-0,3%. Możliwe jest zastosowanie mniejszego spadku, ale wtedy rury trzeba będzie częściej przepłukiwać.
- Ciągi drenarskie powinno się układać w linii prostej z rur o jednakowej średnicy (najczęściej 100 mm).
Co zrobić z wodą z drenażu? Zgodnie z przepisami powinno się ją zagospodarować na terenie własnej działki przez rozsączenie jej w powierzchniowej warstwie gruntu lub - jeśli grunt wokół domu jest nieprzepuszczalny - odprowadzenie jej do studni chłonnej sięgającej niżej położonych warstw przepuszczalnych (co jest możliwe pod warunkiem, że nie ma w nich wody pod ciśnieniem). Jeśli mamy na to miejsce na działce, wodę można odprowadzać do oddzielnego szczelnego zbiornika na wodę deszczową i używać do podlewania.
Jeśli w ulicy jest kanalizacja deszczowa lub ogólnospławna (łącząca ścieki bytowo-gospodarcze i deszczowe), wodę deszczową można odprowadzać do niej po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia.
Wodę z drenażu można też odprowadzać do pobliskiego jeziora, rzeki lub rowu melioracyjnego. Jeśli odbiorniki te są poza działką, trzeba na to uzyskać zgodę właściciela odbiornika i właściciela gruntu, przez który będzie poprowadzona rura.
Koszty. Zależą od wielkości domu, a także od średnicy rur drenarskich:
- średnica 80 mm - 4-6 zł/m,
- średnica 100 mm - 5-11 zł/m.
Studzienka drenarska średnicy 315 mm kosztuje 200-400 zł/m, a rolka geowłókniny o szerokości 3 m i długości 50 m ok. 350-400 zł.
Odwodnienie liniowe
Jeśli po deszczach na działce z nawierzchnią utwardzoną np. kostką brukową długo utrzymują się kałuże, wskazane jest wykonanie odwodnienia liniowego. Zbagatelizowanie problemu nadmiaru wody opadowej może doprowadzić do zawilgocenia ścian i fundamentów budynku, a także zawilgocenia piwnicy.
Kiedy jest potrzebne? Wtedy, gdy długo po deszczach na działce utrzymują się kałuże, co świadczy o nieprzepuszczalności lub słabej przepuszczalności wierzchniej warstwy gruntu. Odwodnienie liniowe może być także potrzebne na nawierzchniach położonych w zagłębieniu terenu, np. przy zjeździe do garażu lub na zagłębionych tarasach.
Uwaga! Odwodnienie liniowe projektuje się indywidualnie, dostosowując je do wielkości terenu, z którego będzie odprowadzana woda, oraz średniego natężenia opadów w regionie.
Z czego się składa? Podstawowymi elementami takiego odwodnienia są korytka (kanały) o przekroju litery U lub V. Taki kształt zapewnia łatwość przepływania wody nawet podczas niewielkich opadów. W systemach odwodnień stosuje się korytka z różnych materiałów:
- kompozyty betonowe - polimerobeton i beton z dodatkiem włókien szklanych lub polimerowych; korytka kompozytowe są bardzo trwałe, lekkie, nienasiąkliwe, odporne na niską temperaturę i działanie substancji chemicznych. Mają bardzo gładką powierzchnię, dlatego łatwo je czyścić. Nadają się do recyklingu;
- beton zwykły - bardziej nasiąkliwe i znacznie cięższe od kompozytowych;
- tworzywa sztuczne (PVC lub polietylen) - korytka te są lekkie, odporne na niszczące działanie środków chemicznych i niskiej temperatury.
Zwykle stosuje się korytka o wysokości od 5 do 15 cm i szerokości 10-30 cm. Najpopularniejsza długość korytek to 50 i 100 cm, ale produkuje się też elementy długości 3 m. Korytka można ze sobą łączyć na zatrzask lub specjalnie wyprofilowane wpusty i wypusty.
Korytka mogą mieć dno płaskie lub ze spadkiem. Te z płaskim dnem stosujemy na terenach o lekkim spadku, który zapewnia grawitacyjny spływ wody opadowej. Takie same korytka z płaskim dnem można też stosować na krótkich odcinkach odwodnień (długości maksimum 10 m); można też układać z nich długie ciągi odwadniające, na których trudno jest utrzymać równomierny spadek: takie płaskie odcinki odwodnień łączy się wtedy kaskadowo.
Wszystkie korytka powinny być przykryte od góry kratkami (rusztami), aby ich światła nie zatykały gałęzie czy liście.
Kratki produkuje się ze stali nierdzewnej, ocynkowanej, żeliwa, mosiądzu i tworzyw sztucznych - w sześciu różnych klasach określających ich wytrzymałość na obciążenia. Wokół domów jednorodzinnych stosuje się zazwyczaj elementy klas:
- A15 - przystosowane do ruchu pieszego i rowerowego,
- B125 - wytrzymujące obciążenia związane z ruchem samochodów osobowych.
Jak montować? Korytka wkopuje się w grunt tak, żeby ruszt znalazł się 3-5 mm poniżej powierzchni terenu. Łączy się je ze sobą w ciągi - na przykład w poprzek chodnika prowadzącego do domu lub na całej szerokości podjazdu.
Warunkiem skuteczności odwodnienia jest odpowiedni spadek terenu w kierunku ciągu odwadniającego. Od wielkości tego spadku i rodzaju materiału nawierzchni zależy szerokość powierzchni, która może być skutecznie odwadniana. Im spadek jest mniejszy, tym mniejsza może być powierzchnia terenu, z której woda spłynie grawitacyjnie do odwodnienia.
Co zrobić z zebraną wodą? Najczęściej odprowadza się ją poza granice działki - w sposób zgodny z prawem, czyli po uzyskaniu pozwolenia wodno-prawnego lub zgody lokalnego przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji.
Wodę deszczową, której nie udaje się zagospodarować na działce, można odprowadzać do:
- kanalizacji deszczowej lub ogólnospławnej, po uzgodnieniu tego z gminą lub zakładem komunalnym, który jest zarządcą sieci (podłączenie do kanalizacji ogólnospławnej należy także zgłosić w starostwie powiatowym);
- do rowu melioracyjnego po uzgodnieniu tego z odpowiednią spółką melioracyjną bądź wojewódzkim zarządem melioracji.
opr.: Alaksandra Kuśmierczyk
zdjęcie wprowadzające: Hauraton
Komentarze