Jaki materiał wybrać na utwardzenie terenu wokół domu?

Nawierzchnie utwardzone to nie jest odrębny element przestrzeni wokół domu – w każdym ogrodzie powinny tworzyć dobrze przemyślany układ, usprawniający komunikację i zapobiegający deptaniu trawnika. Mają też harmonizować z roślinnością i pasować do stylu budynku czy ogrodzenia. Właściwie zaplanowane pozwalają uzyskać wrażenie harmonii. Możemy zrobić to sami, choć najlepiej jeśli cały ogród zaaranżuje architekt krajobrazu. To, jakie produkty zastosujemy do wykańczania traktów powinno zależeć od przeznaczenia tych ostatnich. Jeżeli będą poruszać się po nich tylko piesi, wybór jest spory. Ruch kołowy wymaga zapewnienia wysokiej odporności na obciążenie, co zawęża asortyment. Niektóre materiały mają wszechstronne zastosowanie, inne nadają się jedynie tam, gdzie nie będą intensywnie eksploatowane. Jeśli zastosujemy odpowiedni budulec, będzie nam służył przez lata.

Nawierzchnia dla ścieżek i alejek dla pieszych

W dużych ogrodach warto zaplanować alejki prowadzące do częściej odwiedzanych miejsc, jak altana, domek narzędziowy, warzywnik, grill czy ognisko. Na małych zabudowanych działkach nie warto przesadzać – zazwyczaj wystarczy wybrukować opaski wokół budynków, ścieżkę od furtki do domu czy posadzkę w altanie albo na tarasie. Inwestorzy coraz częściej decydują się na taras ziemny wykończony materiałem brukarskim – w porównaniu z konstrukcją na płycie betonowej, wykazuje on większą trwałość i odporność na wpływ czynników atmosferycznych.

Kostki z nieregularnie wyprofilowanymi brzegami fot. Pozbruk

W obrębie mniejszych posesji najlepiej też zastosować ten sam materiał wykończeniowy na ścieżkach, tarasie i podjeździe. Warto wybrać ten antypoślizgowy (np. kostkę płukaną pokrytą kruszywem). Powierzchnia musi być też równa, aby komfortowo się po niej chodziło, odśnieżało, ustawiało meble (bruk ażurowy, płyty łamane czy kruszywo, to nie zawsze najlepsze rozwiązanie). Jeśli lubimy przyjmować gości na tarasie czy w altanie pamiętajmy, że na jasnych chropowatych materiałach najbardziej będzie widać zabrudzenia czy plamy z kawy, wina, tłuszczu. Dobrze sprawdzą się tu gładkie płyty albo kostka. Można też zastosować deski, które prezentują się naturalnie i ładnie komponują z zielenią. 

Wystarczy, jeśli trakty będą miały 0,8 m szerokości, jedynie we frontowej części działki zaleca się ułożyć 1,2–1,5 m chodnik biegnący od furtki do drzwi wejściowych. Nawet przy małym domu warto zaplanować duży taras, bowiem na ustawienie kompletu mebli ogrodowych potrzeba ok. 10 m².

Płyty ogrodowe - najważniejsze informacje

Obecnie najpopularniejsze są płyty betonowe. Nie przypominają tych szarych, którymi niegdyś wykładano chodniki. Poddaje się je procesom uszlachetniania, mogą mieć niemal dowolną fakturę i barwę. Zwykle przypominają kamień. Odmiana płukana, z naturalnym, np. granitowym kruszywem na powierzchni, zapewnia bardzo dobre właściwości antypoślizgowe. Wyroby takie układa się podobnie jak bruk – jeden element przy drugim. W sprzedaży są też płyty deptakowe o nieregularnym bądź owalnym kształcie. Te z kolei układa się w kilkunastocentymetrowych odstępach na warstwie zagęszczonego kruszywa. Dzięki temu dają efekt naturalnej ścieżki i wyglądają jakby były rozrzucone na trawniku. Sprawdzają się zwłaszcza na rzadziej uczęszczanych traktach. Mają średnicę około 50 cm, a powierzchnia zwykle imituje kamień. 

Płyty kamienne to wyroby o ponadczasowym charakterze. Wyglądają szlachetnie i są bardzo trwałe. Mogą mieć różne faktury i kolory (odcienie beżu, żółci, pomarańczu, zieleni, różu, czerwieni, szarości, czerni), zależnie od rodzaju i sposobu wykończenia skały. Podczas doboru barwy, warto obejrzeć kamień zarówno gdy jest suchy, jak i wtedy, gdy jest mokry. Wielu inwestorów ceni piaskowiec, który ma ciepły jasny kolor. Jednak należy pamiętać, że nie jest on tak wytrzymały jak np. granit, z uwagi na porowatą strukturę. Kupić można płyty cięte oraz łamane. Te drugie nazywane są dzikówką, mają nieregularny kształt i wyglądają bardzo naturalnie. Niestety, trudniej się je układa, a uzyskana z nich nawierzchnia jest nierówna.

Deski tarasowe - najważniejsze informacje

Na tarasach dobrze sprawdzają się deski – te tradycyjne często zastępowane są obecnie kompozytowymi, świetnie naśladującymi naturalny materiał. Występują w szerokiej gamie kolorów i faktur. Mogą być też gładkie z antypoślizgową, szczotkowaną powierzchnią, albo ryflowane. Są bardzo trwałe – wykazują wysoką odporność mechaniczną i biologiczną. Jeśli chodzi o pielęgnację, wystarczy mycie wężem ogrodowym albo myjką ciśnieniową.

Deski kompozytowe są odporne na wilgoć i znacznie trwalsze niż drewno. Montuje się je na legarach rozmieszczonych co kilkadziesiąt centymetrów na równym utwardzonym podłożu fot. JAF Polska

Taras można też wykończyć drewnem krajowym. Dobrze sprawdzi się twarde dębowe lub modrzewiowe, choć z powodzeniem stosuje się też akacjowe i sosnowe. Każde z nich wymaga jednak regularnej konserwacji. Zabezpieczać nie trzeba za to drewna egzotycznego, choć w celu nadania mu jeszcze lepszego wyglądu, stosuje się specjalne oleje. Jest droższe, ale odporniejsze na wilgoć, korozję biologiczną i ścieranie. Do najtrwalszych gatunków zalicza się tek, bangkirai, tatajuba, ipe, cumaru, badi. Poszczególne rodzaje drewna rodzimego i egzotycznego mogą się znacznie różnić odcieniem, układem słojów oraz właściwościami technicznymi. Do wyboru mamy wyroby gładkie lub jednostronnie ryflowane – z wzdłużnymi rowkami zapewniającymi właściwości antypoślizgowe (pamiętajmy jednak, że w zagłębieniach gromadzi się ziemia i wilgoć).

Kostka - najważniejsze informacje

Drobne elementy, lepiej niż płyty, nadają się do układania nawierzchni o skomplikowanym lub zaokrąglonym kształcie. Dobrze też znoszą obciążenia (w przypadku dużych cienkich tafli jest większe ryzyko pęknięcia).

Bruk drewniany nie jest bardzo popularny, jednak można z niego wykonać naturalnie wyglądające ścieżki czy place. Stosuje się w tym celu drewno sosnowe, akacjow eczy dębowe. Kostki takie mają niepowtarzalny rysunek słojów. Niestety, dość szybko niszczeją i nie wytrzymują dużych obciążeń. 

Bruk w kształcie krążków. Drewniane nawierzchnie podkreślają naturalny charakter ogrodowych aranżacji fot. Dreamstime

Bruk kamienny, podobnie jak płyty, jest bardzo wytrzymały i nieustannie ceniony przez inwestorów. Elementy mają nieregularny kształt i powierzchnię łamaną (nierówną), piaskowaną (szorstką) lub szlifowaną (równą i śliską). Najpopularniejszy jest granit, występujący w odcieniach szarości, zieleni, żółci, różu i czerwieni. Dość często można też spotkać bazalt (ciemnoszary lub czarny, wyjątkowo śliski po deszczu, więc używany głównie jako dodatek) czy sjenit (dekoracyjny, o barwie czarnej bądź szarej). W ogrodzie można też zastosować kamień polny (z płaską górną powierzchnią).

Naturalny kamień bardzo dobrze komponuje się ze szlachetnymi i trwałymi wyrobami z klinkieru fot. Vandersanden

Bruk klinkierowy cechuje wysoka trwałość, odporność na ścieranie, odpryskiwanie, płowienie i działanie środków chemicznych. Dostępny jest dziś w wielu kolorach (oprócz ceglastego, dostępne są odcienie żółci czy szarości), a nawet jako dwukolorowy (cieniowany). Ten ostatni powstaje w wyniku angobowania, czyli pokrywania szlachetną glinką zawierającą minerały i tlenki metali. Pomijając ostatni rodzaj, bruk jest jednolity na całym przekroju, więc docinanie elementów oraz eksponowanie ich ścianek bocznych nie stanowi problemu.

Na rynku brukarskim dominuje jednak beton. Produkty z wyższej półki pod względem estetyki nie ustępują klinkierowymi kamiennym, a ich wybór jest ogromny. Dzięki metodom uszlachetniania mogą przypominać drewno albo starobruk (elementy obijane w specjalnym bębnie zyskują otarcia i rysy). Kostka płukana ma na wierzchu warstwę kruszywa granitowego albo bazaltowego. Krawędzie mogą być ostre, fazowane – ukośnie ścięte – zaokrąglone lub nieregularnie obijane (w przypadku wyrobów postarzanych). Producenci oferują kolekcje zawierające elementy o różnej wielkości i odcieniu. Połączenie ich pozwala uzyskać naturalny efekt. Z kostek w kształcie klinów można bardzo łatwo tworzyć okręgi i łuki.

Czym wyłożyć podjazd?

Nawierzchnia taka jest potrzebna na każdej działce i można ją wykonać na wiele sposobów. Na większej posesji z domem umiejscowionym w znacznej odległości od ulicy, planuje się dodatkowo drogę od bramy wjazdowej do garażu (może mieć przebieg falisty) i miejsca parkingowe dla gości. Można też zbudować duży podjazd z rondem. Wygodne manewrowanie autem zapewni nawierzchnia o szerokości przynajmniej 3 m i długości 6 m. Wymiary miejsca postojowego dla samochodu osobowego to co najmniej 2,5 × 5 m. W przypadku traktów, po których mają poruszać się auta, bardzo istotna jest ich wytrzymałość, którą uzyskuje się dzięki grubej podbudowie oraz solidnemu wykończeniu.

Wykładanie podjazdu brukiem

Na podjazdy nadaje się klinkierowy, kamienny oraz grubszy (przynajmniej 6 cm) betonowy. Można użyć tzw. wyrobów ekologicznych, ułatwiających wsiąkanie wody opadowej w głąb podłoża. Elementy mają otwory bądź wypusty dystansowe. W nawierzchni pozostają więc wolne przestrzenie, które wypełnia się ozdobnym kruszywem albo ziemią. Kostka taka lepiej sprawdza się na podjazdach, niż na ścieżkach, bowiem niezbyt wygodnie się po niej chodzi. Pamiętajmy, że na podjeździe w ciemnym kolorze mniej widoczne będą plamy po oleju silnikowym.

Kostka w kształcie klinów polecana jest zarówno do utwardzania krętych alejek, jak i podjazdów. Te ostatnie najlepiej wykańczać materiałami w ciemnym kolorze fot. Forbet

Wykładanie podjazdu płytami parkingowymi

Bardzo wytrzymałe nawierzchnie powstają z płyt ażurowych ze zbrojonego betonu. Elementy mają grubość 10 cm. Cieńsze stosowane są jedynie do zabezpieczania skarp i brzegów zbiorników wodnych. Na ogół mają kolor szary, choć znajdziemy też grafitowe i czerwone. Zapewniają szybkie przesiąkanie wody opadowej w głąb gruntu i minimalizują ryzyko poślizgu. Po wypełnieniu otworów kruszywem albo ziemią i obsianiu trawą, płyty stają się praktycznie niewidoczne. Rosnącą w ten sposób darń można bez problemu strzyc za pomocą kosiarki.

Trwałą nawierzchnię, szybko odprowadzającą wodę w głąb podłoża, można wykonać z płyt ażurowych fot. Bruk-Bet

Wykładanie podjazdu kratkami z PVC

Tzw. panele ażurowe na pozór są delikatne, jednak dobrze znoszą obciążenia dzięki konstrukcji typu plaster miodu. Nie ulegają odkształceniu pod wpływem mrozu ani wysokiej temperatury. Kratki są łatwe w układaniu – elementy łączy się na zaczepy. Dobrą stabilizację w przygotowanym wcześniej podłożu zapewniają wypusty w dolnej części. Wolne przestrzenie, podobnie jak w przypadku płyt ażurowych, wypełnia się ozdobnym kruszywem lub obsiewa trawą.

Trwałą nawierzchnię, szybko odprowadzającą wodę w głąb podłoża, można wykonać z kratek o strukturze plastra miodu fot. Ecomax

Właściwa kolejność wykonywania prac na posesji

Należy je rozpocząć od wyznaczenia granic nawierzchni i usunięcia humusu (górnej żyznej warstwy ziemi, którą najlepiej wykorzystać w ogrodzie). Następnie wykonuje się wykop o odpowiedniej głębokości, zagęszcza jego dno i na ławie z gęstej mieszanki betonowej osadza obrzeża. Są one niezwykle istotne, bo zapobiegają rozjeżdżaniu się nawierzchni. Wokół traktów dla pieszych mogą być mniej masywne niż w przypadku podjazdów. Stosuje się elementy betonowe i kamienne. Może być to grubszy bruk, specjalne kostki brzegowe (o rozmaitym kształcie i odcieniu) albo różnego typu podłużne ok. 1 m obrzeża – gładkie bądź przypominające palisadę. 

Kolejnym krokiem jest ułożenie na dnie wykopu geowłókniny, która zapobiega mieszaniu się gruntu z podbudową z kruszywa. W przypadku ścieżek warstwa kruszywa (żwiru, tłucznia, grysu lub pospółki) powinna mieć grubość 10–20 cm. Pod podjazdami potrzeba 20–30 cm. Trwałość nawierzchni utwardzonych kostką czy płytami zależy przede wszystkim od prawidłowego wykonania podbudowy. Całość prac najlepiej powierzyć wyspecjalizowanej firmie, zwłaszcza w przypadku podjazdu.

Zarówno nośną warstwę z kruszywa, jak i podsypkę piaskową, należy ubić zagęszczarką fot. Bruk-Bet

Na wyrównanej i utwardzonej za pomocą zagęszczarki wibracyjnej warstwie kruszywa usypuje się ok. 5 cm warstwę podkładową – na ogół z piasku. Za pomocą długiej łaty należy ją wyrównać i wyprofilować, nadając nawierzchni niewielki ok. 2% spadek poprzeczny, zapewniający szybkie odprowadzanie wody deszczowej. Po ubiciu podsypki piaskowej przy użyciu zagęszczarki, można przystąpić do układania bruku albo płyt, dobijając każdy element do podłoża gumowym młotkiem. Co jakiś czas należy kontrolować poziom nawierzchni za pomocą poziomnicy, a po ułożeniu całości, ustabilizować ją wibratorem powierzchniowym z gumową nakładką ochronną. Na koniec wypełnia się piaskiem szczeliny między elementami, co zapobiega ich przesuwaniu się. Materiał wypełniający pełni rolę klina – z pojedynczych kostek czy płyt uzyskujemy jednolitą powierzchnię.

Proces układania desek

Zarówno panele kompozytowe, jak i naturalne deski, sprzedawane są w zestawach. W komplecie otrzymujemy legary, łączniki, maskownice i inne niezbędne elementy. Nawierzchnię taką układa się na równym, utwardzonym podłożu – może być to nawierzchnia z bruku, płyt, ewentualnie wylewka betonowa lub punktowe podpory z bloczków fundamentowych. Jeśli stosujemy drewno, nie zapominajmy, że nie może się ono stykać z betonem, dlatego należy oddzielić te materiały izolacją poziomą (z dwóch warstw folii fundamentowej lub papy), bądź legary przytwierdzić za pomocą U-kształtnych kotew stalowych. Gotowe systemy tarasowe z drewna albo z kompozytu są szybkie w montażu, trzeba tylko postępować według instrukcji producenta. Na legarach umieszcza się specjalne klipsy, w które następnie wpina się profile. Te ostatnie mają w tym celu specjalnie ukształtowane krawędzie. Panele kompozytowe o budowie komorowej wymagają zastosowania na brzegach tarasu listew maskujących.

Małgorzata Kolmus

Fot. Bruk-Bet/Ecomax/JAF Polska/Vandersanden/Forbet/Dreamstime/Pozbruk