Dobieranie okien do domu - wszystko, co musisz wiedzieć

Parametry okien według przepisów prawa

Zgodnie z przepisami, w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (salony, sypialnie) minimalna powierzchnia okien w stosunku do podłogi ma wynosić 1:8, a w pomieszczeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi (kotłownie, garaże, garderoby) 1:12, choć dopuszcza się też, by wnętrza te miały tylko oświetlenie sztuczne.

Według tych wytycznych, w pokoju o powierzchni 10 m2, wystarczy jedno okno o wymiarach 1,5 × 0,85 m, lecz żeby było w nim dostatecznie widno, powinno być większe.

Nie należy jednak przesadnie powiększać przeszkleń, bo izolacyjność termiczna bardzo dobrego okna jest średnio 4 razy gorsza niż ściany.

Modne duże przeszklenia powodują spore straty ciepła i żeby uniknąć przegrzewania się wnętrz latem (zwłaszcza od strony południowej i zachodniej), koniecznie trzeba je wyposażyć w osłony przeciwsłoneczne (najlepiej zewnętrzne).

W każdym projekcie domu wpisane są wymiary i rodzaj okien zaplanowanych przez architekta. Są to jednak tylko informacje orientacyjne.

Precyzyjne dobranie okien - zarówno fasadowych, jak i dachowych - trzeba powierzyć specjalistycznej firmie.

Nie da się bowiem wybrać stolarki bez dokładnych wymiarów zdjętych na budowie.

Dopiero potem, najlepiej już w punkcie sprzedaży, należy zapytać o ofertę, obejrzeć rodzaje profili w interesującym nas kolorze wykończenia, poprosić o zademonstrowanie sposobu działania różnych okuć oraz wyposażenia, które ma ułatwić komfortowe korzystanie z okien.

Warto od razu zastanowić się nad ochroną przed słońcem. Większość punktów sprzedaży proponuje kompleksową usługę, obejmującą montaż tych wszystkich elementów.

Przy planowaniu przeszkleń, warto pamiętać też, że w domach z wentylacją grawitacyjną, dopływ powietrza zewnętrznego powinno się zapewnić przez nawiewniki w oknach, drzwiach balkonowych albo w ścianach zewnętrznych.

Na ogół więc część okien w nie się wyposaża. Najwygodniej wybrać modele automatyczne - ciśnieniowe, które utrzymują stały przepływ, niezależnie od zmian ciśnienia, a także działania wiatru lub higrosterowane, które reagują na wzrost poziomu wilgotności powietrza w pomieszczeniu.

Okna - najważniejsze parametry techniczne

Współczynnik przenikania ciepła U_w jest podstawowym parametrem opisującym energooszczędność okna.

Informuje, jak dużo ciepła ucieka przez nie na skutek różnicy temperatury wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia.

Zgodnie z przepisami, wartość U_w okna pionowego we wznoszonym budynku nie może przekraczać 0,9, a okna dachowego 1,1 W/(m²·K).

Takie wyroby są wystarczająco energooszczędne do standardowego domu, ale producenci oferują również wersje o znacznie niższej wartości, np. 0,3 - rekomendowane do obiektów pasywnych.

W trakcie wybierania przeszklenia, należy zwrócić uwagę na to, by podany parametr dotyczył całego okna U_w, a nie szkła U_g czy profili U_f.

Projektując dom trzeba przemyśleć rozmieszczenie i wielkość przeszkleń by wystarczająco doświetlały wnętrza, nie powodowały zbyt dużego ich nagrzewania latem i wychładzania zimą. fot. Deceuninck

Współczynnik izolacyjności akustycznej R_w określa stopień tłumienia hałasów z zewnątrz.

Im wyższa jest jego wartość, tym okno jest bardziej dźwiękoszczelne.

Standardowe modele mają R_w od 30 do 32 dB.

Jeśli budujemy dom przy ruchliwej ulicy, w okolicy torów kolejowych, tramwajowych albo w pobliżu jakiegoś hałasującego zakładu produkcyjnego, warto zainwestować w wyroby o wskaźniku co najmniej 35 dB.

Współczynnik przepuszczalności światła L_t pokazuje, jaka część docierającego do szyby zespolonej światła słonecznego zostanie przez nią wpuszczona do wnętrza. Im jego wartość wyższa, tym w pomieszczeniu jaśniej.

Dobrze, gdy współczynnik L_t wynosi ponad 70%. Im okno ma więcej tafli, tym przepuszczalność światła jest mniejsza.

Zdecydowanie najważniejszym parametrem okien jest ich izolacyjność termiczna. W nowych budynkach okna pionowe mogą mieć ten parametr na maksymalnym poziomie 0,9 W/(m2·K). fot. Krispol

Współczynnik przepuszczalności energii słonecznej g opisuje to, jaka część docierającej do okna energii słonecznej przeniknie do pomieszczenia. Przeważnie g wynosi około 60%.

Jeżeli zależy nam na ograniczeniu kosztów ogrzewania, powinien być jak najwyższy. Przy czym warto pamiętać, że niska wartość g oznacza z kolei mniejszą skłonność do przegrzewania się pomieszczeń latem.

Z jakiego materiału powinny być profile okien?

Okna fasadowe, tarasowe i dachowe wykonywane są z profili różnego rodzaju, każdy materiał ma nieco odmienne parametry wytrzymałościowe i izolacyjne.

PVC to najpopularniejszy i najtańszy materiał. Konstrukcja takich okien jest komorowa. Wzrost liczby komór oraz zwiększenie głębokości zabudowy skutkuje poprawą ich izolacyjności termicznej.

Energooszczędne wersje mają np. sześciokomorową konstrukcję z głębokością zabudowy ponad 80 mm.

Na ich izolacyjność w najwyższym stopniu pozytywnie wpływa brak wzmocnień stalowych i wklejanie odpowiednich pakietów szybowych.

Do domów o tradycyjnej architekturze lub remontowanych można zamówić okna ze szprosami. fot. MS więcej niż OKNA

Drewno - okna wykonywane są na ogół z litego drewna sosnowego, świerkowego, modrzewiowego, dębowego, meranti albo mahoniowego. W takich wyrobach rama jest lita i nie ma komór, do których można wprowadzić termoizolator (chociaż niektórzy producenci proponują wkładki z pianki poliuretanowej).

Wzrost ciepłochronności osiąga się, zwiększając grubość ramy do 88–92 mm.

Ramy wykańcza się farbami lub lakierami wodorozcieńczalnymi, tworzącymi powłoki kryjące lub transparentne (widać przez nie rysunek słojów).

Okna o nietypowym kształcie, np. łukowe, częściej są wytwarzane właśnie z drewna.

Warto pamiętać, że takie wyroby co kilka lat powinno się przeszlifować i ponownie pomalować, ale w przypadku drobnych uszkodzeń i zarysowań ramy – można je naprawiać.

Modele drewniane są niestety droższe od plastikowych.

Aluminium - profile powstają z dwóch metalowych kształtowników, połączonych wkładką termiczną z tworzywa (np. poliamidu wzmocnionego włóknem szklanym). Mają budowę trzy- lub czterokomorową, tę środkową wypełnia pianka polimerowa.

Za ciepłochronność odpowiadają wkładki termiczne. Ramy mogą być anodowane albo lakierowane, matowe, błyszczące, metalizowane, okleinowane (m.in. imitują drewno).

Takie okna są bardzo sztywne, lekkie i wytrzymałe, dlatego wykonuje się z nich największe przeszklenia, np. całe ściany.

Profil z PVC o głębokości zabudowy zwiększonej do 85 mm, sześciokomorowej budowie kształtowników oraz systemem trzech uszczelek w kolorze czarnym. fot. AdamS

Jakie okna tarasowe wybrać?

Przy planowaniu wielkoformatowych okien, w pierwszej kolejności trzeba zdecydować, które ich części mogą być stałe (typu fiks).

Fiksy dobrze jest przewidzieć na parterze, gdzie łatwo je umyć. Na piętrze warto wyposażyć je w pakiet szyb samoczyszczących, pokrytych powłoką hydrofilową. Wtedy wystarczy umyć je raz w roku.

Osadzające się na oknie zanieczyszczenia rozpadają się pod wpływem słońca i spłukiwane są przez deszcz, nie pozostawiają śladów ani zacieków.

Takie tafle mają delikatnie niebieską bądź brązową barwę i nieco mniejszą przejrzystość od standardowych.

W przypadku dużych przeszkleń, najistotniejszy jest wybór systemu ich otwierania.

Takie wyjście na taras zwykle dzieli się na kilka segmentów. Przy trzech częściach, ruchoma jest tylko jedna, zaś przy czterech – dwie środkowe (skrajne na ogół są stałe).

Standardowe skrzydła są rozwierano-uchylne. Mogą mieć szerokość do 160 cm i wysokość 250 cm.

Używanie wersji przesuwno-uchylnych jest wygodniejsze, bo po otwarciu takie drzwi zachodzą na sąsiednie skrzydła, nie zabierając przestrzeni w pomieszczeniu.

Montowany w nich układ okuć pozwala na sprawną pracę drzwi o wysokości nawet 250 cm i szerokości ponad 330 cm.

Przeszklenia można podzielić na skrzydła stałe i ruchome nie tylko w pionie, ale również w poziomi. Fot. Deceuninck

Okna wyposażone w systemy podnoszono-przesuwne natomiast otwierają się po odpowiednim przesunięciu klamki i uniesieniu skrzydła.

Gdy klamka znajduje się w pozycji zamkniętej, opada ono i się rygluje. Taki model umożliwia uzyskanie przeszklenia o bardzo dużej powierzchni.

Drzwi przesuwne dobrze jest wybrać w wersji z niskim progiem lub bezprogowe. Standardowa jego wysokość to 7 cm. Niska odmiana ma ok. 2 cm.

Zwykle taki próg zrobiony jest z profili aluminiowych albo PVC, które mają tak wyprofilowany spadek, że płynnie łączą się z posadzką tarasu.

Całkowicie pozbawione progu, tak zwane bezprogowe, mogą być drzwi podnoszono-przesuwne.

Na powierzchni posadzki jest jedynie uszczelka, która podnosi się bądź opuszcza przy ruchu drzwi, próg jest ukryty w warstwach podłogi.

Najtańsze są stosowane od lat okna tarasowe rozwierane. Fot. MS więcej niż OKNA

Po zamknięciu skrzydła, uszczelka dopasowuje się do dolnego elementu progu, zapewniając szczelność, natomiast przy otwartym przejściu - nie wystaje nad posadzkę.

Ponieważ szerokie skrzydła drzwi tarasowych są bardzo ciężkie, wersje przesuwne powinno się wyposażyć w automatykę.

Wówczas ich otwieranie i zamykanie będzie uruchamiał napęd, zamontowany np. w podłodze.

Najwygodniej taką instalację dodać do systemu domowej automatyki.

Oknami będzie można sterować za pomocą łącznika lub czytnika linii papilarnych (umieszczonego na ścianie), pilotem, smartfonem.

Niski próg w oknach przesuwnych ułatwia wychodzenie na taras małym dzieciom i osobom starszym. Fot. Siegenia

Jakie okna dachowe wybrać?

Dawniej przeszklenia połaciowe mogły być osadzane tylko w dachach o nachyleniu powyżej 15 stopni.

Obecnie zestawy montażowe - ze specjalną podpórką i odpowiednim kołnierzem uszczelniającym - umożliwiają wstawienie okien również w płaskiej połaci.

W zależności od zastosowanych okuć, modele połaciowe otwiera się w rozmaity sposób:

• obrotowe – mają oś obrotu skrzydła w połowie wysokości. Górna część odchyla się do wnętrza poddasza, dlatego trzeba uważać, by nie uderzyć się o nie, gdy jest
  nisko osadzone. Okno łatwo umyć z wnętrza pomieszczenia;
• wysokoosiowe – to odmiana okien obrotowych, mają oś obrotu w ¾ wysokości ramy. Po otwarciu górna część skrzydła mieści się w grubości dachu. Ich cenę znacznie podwyższają siłowniki, które muszą wspomagać unoszenie; 
• uchylne – oś obrotu znajduje się w górnej krawędzi ramy. W oknach tych istotne są sprężyny lub siłowniki zapobiegające przypadkowemu zamknięciu. Mycie zewnętrznej szyby jest trudne, jeśli obok nie ma drugiego skrzydła;
• uchylno-obrotowe – mają dwie osie obrotu – jedną na górnej krawędzi, drugą w połowie ościeżnicy (do obracania skrzydła o180º, aby dało się je łatwo umyć). Są najdroższe;
• rozwieralne (wyłazy dachowe) – otwierają się na bok i zapewniają wygodne wyjście na dach (najczęściej planowane są w pobliżu komina); 
• kolankowe – połączenie okna fasadowego i połaciowego. Jedna część znajduje się w płaszczyźnie dachu, zaś druga (pionowa) w ściance kolankowej;
• z balkonem – montowane są w płaszczyźnie połaci nachylonej pod kątem 40–50°, w dachach bez ścianki kolankowej. Składają się z dwóch skrzydeł, które po otwarciu tworzą balkon. Część dolna po odchyleniu do przodu (do pozycji pionowej) stanowi przezroczystą balustradę, natomiast górna po uchyleniu do góry - szklany daszek. Okna dachowe otwiera się ręcznie, ale (szczególnie gdy są osadzone na dużej wysokości) warto wyposażyć je w automatykę. Przydadzą się tam też czujniki deszczu i wiatru, aby przeszklenia zamykały się same przy pierwszych spadających kroplach i większych podmuchach. Przydatne będą także zewnętrzne bariery przeciwsłoneczne. 

Przy montażu okien w dachu najważniejsze jest stosowanie dopasowanych do nich kołnierzy uszczelniających. Fot. Velux

Właściwy montaż i osadzanie okien

Profesjonalne obsadzenie okien powinno być składową zamówienia u dostawcy tych wyrobów.

Najbardziej energooszczędnym sposobem montażu odmian fasadowych jest wysunięcie, za pomocą specjalnych wsporników, okna poza lico ściany, w grubość ocieplenia (co nie jest proste, zwłaszcza w przypadku dużych przeszkleń).

Można również okno wstawić przy zewnętrznym licu muru, z izolacją zachodzącą z każdej strony 3 cm na jego ramę.

Niezależnie od miejsca osadzenia, zaleca się montaż warstwowy (potocznie zwany ciepłym), który polega na zabezpieczeniu styku okna ze ścianą (wypełnionego pianką poliuretanową) za pomocą specjalnych taśm – paroszczelnej od środka i paroprzepuszczalnej od zewnątrz.

Taka ochrona przed wodą opadową oraz przenikającą z wnętrz parą wodną eliminuje ryzyko zawilgocenia pianki, która w przeciwnym razie straciłaby właściwości ciepłochronne, a na obrzeżach otworu okiennego mogłaby pojawić się wilgoć, nawet grzyby.

Ponadto dobrze jest przeszklenie osadzić na parapecie z kształtek styropianowych, który zapewnia szczelne wypełnienie tej przestrzeni i zapobiega ucieczce ciepła z wnętrz.

Montaż okien dachowych jest szybszy i prostszy, bo ich producenci dostarczają gotowe zestawy z kołnierzami uszczelniającymi, dostosowane do kąta nachylenia połaci i rodzaju materiału pokryciowego. Przeszklenie w dachu na ogół wstawiają dekarze podczas układania pokrycia.

Osłony przeciwsłoneczne na okna

Jeżeli decydujemy się na duże przeszklenia na nasłonecznionych elewacjach (szczególne od południa i zachodu), to powinniśmy od razu myśleć o ich osłonięciu od zewnątrz roletami, żaluzjami, markizami lub szerokim okapem dachu.

Inaczej w słoneczne dni wnętrza będą się przegrzewać i konieczne będzie zamontowanie klimatyzacji.

Najskuteczniej zacieniają osłony zewnętrzne. Te zakładane od środka są znacznie mniej efektywne.

Używanie osłon okiennych to nie tylko sposób zapobiegania przegrzewaniu się pomieszczeń, ale też metoda ograniczania strat ciepła.

Pomiędzy nimi i szybą tworzy się warstwa ogrzanego powietrza, mniejsze jest chłodzące działanie wiatru, w pewnym stopniu odbijają promieniowanie cieplne.  Oczywiście, pod warunkiem, że zostaną na noc opuszczone.

Żaluzje fasadowe umożliwiają dozowanie ilości światła wpadającego do wnętrz. Fot. Aluprof

Ponadto osłony takie przedłużają żywotność stolarki (zwłaszcza drewnianej), chroniąc ją przed wpływem czynników atmosferycznych.

Na oknach dachowych również warto założyć zewnętrzne rolety lub markizy.

Kąt nachylenia większości dachów w domach jednorodzinnych wynosi ok. 45°, co powoduje, że umieszczone w nich przeszklenia są przez cały dzień wystawione na bezpośrednie działanie słońca, bez względu na to, pod jakim akurat kątem jego promienia padają na grunt. 

Okna dachowe watro wyposażyć w np. w rolety lub markizy, bo w słoneczne dni poddasze nagrzewa się bardzo szybko. Fot. Okpol

Aby korzystanie z osłon było wygodne, dobrze jest od razu wyposażyć je w napęd i automatyczne sterowanie za pomocą pilota, łącznika umieszczonego na ścianie lub smartfona.

Oczywiście, najlepiej sterowanie osłonami podłączyć do systemu instalacji inteligentnej by swobodnie móc planować ich opuszczanie i podnoszenie nawet podczas nieobecności w domu. 

autorka tekstu: Joanna Dąbrowska

zdjęcia: Krispol/Aluprof/Fakro/Okpol/MS więcej niż okna/AdamS/Deceuninck/Siegenia/Velux