2021-12-16 17:13:32 
Estetyczny osprzęt instalacyjny
Łączniki i gniazda instalacyjne dostępne są w bogatym asortymencie i najczęściej oferowane przez producentów w formie serii produkcyjnej pod określona nazwą o ujednoliconym wzornictwie, ale różnorodnych funkcjach.
Przy ich wyborze trzeba zwrócić uwagę na kompletację produktu - niektóre sprzedawane są w zestawieniu gotowym do montażu natomiast inne kupujemy „na części” - oddzielnie mechanizm i dostosowaną do niego ramkę.
Osprzęt może być konfigurowany w zestawy składające się z kilku gniazd czy łączników, które przystosowane są do montowania w puszkach zespolonych .
Łączniki instalacyjne wykorzystywane są głównie do załączania i wyłączania oświetlenia, występują w kilku wariantach zależnie od pełnionej funkcji elektrycznej. Najczęściej instalowane są wyłączniki pojedyncze sterujące jednym obwodem funkcjonalnym, zapalającym np. pojedynczą lampę lub ich zestaw.
Większe możliwości sterowania zapewnia łącznik zespolony, podwójny tzw. świecznikowy, który w jednej obudowie zawiera dwa przyciski, co pozwala na niezależne załączanie dwóch obwodów. Najczęściej wykorzystywany jest do załączania oświetlenia w dużych wielolampowych żyrandolach umożliwiając - zależnie od potrzeb - zapalanie jednej lub drugiej sekcji żarówek albo obu jednocześnie. Powyższe wyłączniki mają przyciski o stabilnej pozycji ustawienia i zapalenie czy zgaszenie światła wymaga ręcznego jej przestawienia.
Standardowe łączniki umożliwiają obsługę tylko z jednego miejsca, choć można je włączyć w jeden obwód w wielu lokalizacjach, ale kolejne włączenie i wyłączenie może nastąpić tylko z tego samego miejsca.
Natomiast możliwości pełnego sterowania z dwóch miejsc umożliwiają tzw. wyłączniki schodowe instalowane np. na klatce schodowej, długim korytarzu czy wejściu do garażu. Wbudowany w nich mechanizm przełączania styków pozwala na włączenie oświetlenia w jednym miejscu i wyłączenie go w drugim. Dodatkowy punkt sterowania można w takim obwodzie uzyskać instalując łącznik krzyżowy, który krosuje podłączenie przewodów między oboma łącznikami schodowymi.
Dość kłopotliwe w instalowaniu wyłączniki schodowe i krzyżowe można zastąpić łącznikami przyciskowymi tzw. dzwonkowymi sterującymi przekaźnikiem bistabilnym umieszczonym np. rozdzielnicy głównej czy rozgałęźnej puszce instalacyjnej, co upraszcza układ przewodów i pozwala na zamontowanie nieograniczonej liczby punktów sterowania. Układ ten działa w ten sposób, że każde przyciśnięcie dowolnego łącznika zmienia stan zasilania obwodu - albo go włącza lub wyłącza.
Klasyczna instalacja sterująca oświetleniem czy funkcjonowaniem innych urządzeń wyposażenia domu wymaga doprowadzenia przewodów elektrycznych, co w przypadku przeprowadzania zmian funkcjonalnych w użytkowanych już pomieszczeniach jest kłopotliwe, wymaga bowiem ukrycia ich np. w bruzdach pod tynkiem.
Problem ten obecnie rozwiązuje wykorzystanie łączników bezprzewodowych, które są często produkowane o podobnym wzornictwie jak tradycyjne i po prostu przyklejane na ścianie w dowolnym miejscu. Ponieważ faktycznie są to nadajniki sygnałowe wymagają więc zasilania, ale wbudowana bateria lub akumulator zapewniają ich działanie przez długi czas.
Oczywiście łącznik taki musi współpracować z odpowiednio skonfigurowanym odbiornikiem zainstalowanym bezpośrednio przy załączanym urządzeniu, do którego doprowadzane jest przewodowo napięcie zasilania, a zasięg łączności nadajnik / odbiornik - zależnie od lokalnych warunków - może sięgać kilkudziesięciu metrów.
Gniazda do podłączenia odbiorników elektrycznych mogą - oprócz wzornictwa - różnić się sposobem zamocowania, stopniem ochronności przed wnikaniem wody czy obecnością lub brakiem styku ochronnego. Zależnie od miejsca montowania muszą też spełniać określone przepisami wymagania odnośnie stopnia ochrony IP, czyli zabezpieczenia przed przedostawaniem się do środka ciał stałych i cieczy - np. w pomieszczeniach mokrych w dopuszczalnej strefie ochronnej powinny być instalowane gniazda w klasie IP 44 - tzw. bryzgoszczelne.
Rozmieszczenie gniazd wtykowych powinno odpowiadać wymogom zasilania użytkowanych urządzeń przenośnych, ale jak wskazuje praktyka niemal zawsze jest ich za mało do zmieniających się potrzeb.
W praktyce problem dotyczy zwłaszcza tzw. centrów elektronicznych (komputerowych, telewizyjnych), gdzie w jednym miejscu zasilania z sieci podłączenia wymaga nawet kilkanaście różnorodnych urządzeń.
Oczywiście nie ma sensu instalowania w takich miejscach wielu stałych gniazd naściennych, które z powodzeniem można zastąpić np. 2-3 wielogniazdowymi listwami zasilającymi, które zależnie od potrzeb mogą być niezależnie odłączane wbudowanym wyłącznikiem czy wyposażone w dodatkowe zabezpieczenia przeciw-przepięciowe.
Montaż osprzętu elektrycznego
Istotny wpływ na estetykę zamontowanie osprzętu jak i bezproblemowe jego użytkowanie ma prawidłowe osadzenie puszek, w których mocowane będą gniazdka i wyłączniki. Większość tego wyposażenia montowana jest w wersji podtynkowej, gdzie podstawę montażową stanowi odpowiednio dobrana puszka.
W najprostszej wersji pod gniazdo czy wyłącznik osadzana jest standardowa puszka przystosowana do zamocowania osprzętu za pośrednictwem bocznych zaczepów w formie łapek. Ten sposób mocowania z reguły będzie wystarczający przy osadzaniu wyłączników, ale gniazda narażone na wyrywanie w trakcie wyjmowania wtyczki, z czasem nie będą stabilnie zamocowane.
Dlatego ich montaż powinien odbywać się w puszkach z wkrętami mocującymi, co wymaga dokładnego ich wklejenia - wkręty muszą znaleźć się w w poziomym ustawieniu (sprawdzone przy użyciu poziomnicy) bo tylko wtedy można będzie równo zamontować gniazdo czy wyłącznik.
Oczywiście trzeba tez zadbać o stabilne osadzenie samej puszki - standardowo „wkleja” się ją w otwór przy użyciu zaprawy gipsowej. Jeśli montaż odbywa się w szkieletowej konstrukcji ściany pokrywek płytą gipsowo-kartonowa otwór pod specjalną puszkę powinien być wykonany precyzyjnie przy pomocy odpowiedniego wiertła - otwornicy, a krawędź sfazowana, co umożliwi właściwe przyleganie osprzętu.
Niekiedy ze względu na konfigurację podłączanych przewodów konieczne jest zapewnienie większej przestrzeni w puszce instalacyjne i w takich przypadkach osadza się puszki o zwiększonej głębokości.
Specjalne puszki konieczne są również przy montowaniu osprzętu zespolonego, przy czym w zależności od rodzaju mocowanych gniazd czy łączników będą to puszki sekcyjne z łącznikami lub zespolone.
Konfiguracja instalacji i podłączenie przewodów
Instalacja standardowych łączników w obwodzie zasilania polega na wstawieniu ich szeregowo w przewód fazowy, co w praktyce polega na wykonaniu „odnogi” w puszce rozgałęźnej z wyprowadzeniem dwużyłowego przewodu do wyłącznika.
W przypadku instalowania łączników świecznikowych z takiej puszki wyprowadzane są trzy przewody - jeden zasilający i dwa do podłączenia np. kostki żyrandola z doprowadzeniem również przewodu neutralnego i ochronnego wyprowadzonych bezpośrednio z puszki rozgałęźnej.
Niekiedy problemy z podłączeniem może sprawiać wyłącznik schodowy, który ma trzy zaciski, a ich funkcje trzeba zidentyfikować np. na podstawie naklejonego piktogramu lub sprawdzenia miernikiem. Działa on w ten sposób, że styk wejściowy jest przełączany raz na jeden lub drugi zacisk.
W instalacji do styku wejściowego podłącza się przewód fazowy zasilania, a dwa pozostałe przewodem łączy z drugim takim wyłącznikiem umieszczonym w innym miejscu. Z niego natomiast (z zacisku trzeciego styku) wyprowadza się przewód do podłączenia do lampy, oczywiście z jednoczesnym doprowadzeniem przewodu neutralnego i ochronnego.
W efekcie, każdy wyłącznik jest stale w stanie przewodzenia, ale załączenie odbiornika nastąpi tylko wtedy, gdy będzie odpowiedni, wzajemny układ styków w obu wyłącznika umożliwiając przepływ prądu.
W pojedynczych gniazdach przewody łączy się odpowiednimi zaciskami, przy czym często łączone są one równolegle, gdy do zacisków podłącza się przewód zasilający następne gniazdo.
Może to sprawiać problem z „upchnięciem” zwłaszcza grubych, sztywnych przewodów w puszce umożliwiając prawidłowe osadzenie gniazda bez odstawania. Problem ten można ograniczyć rozgałęziając przewody za pomocą złączek lub zawczasu montując głębsze puszki.
Jakość połączeń przewodów z osprzętem jak i w miejscach rozgałęzienia decyduje o niezawodności instalacji i również o jej bezpieczeństwie. Poluzowanie połączeń może odciąć zasilanie części instalacji, a słaby styk prowadzi do nagrzewania się złącza, co w efekcie doprowadzi do pożaru.
Obecnie dopuszczalne są dwa rodzaje połączeń - za pomocą zacisków śrubowych bądź sprężystych. Osprzęt instalacyjny może umożliwiać wykonanie obu rodzajów podłączeń (zależnie od modelu), a przy łączeniu przewodów między sobą stosuje się tzw. kostki instalacyjne oraz szybkozłączki.
Autor: Cezary Jankowski
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcia: Ospel, Legrand, Wago, Karlik Elektrotechnik
Film: Ospel
Komentarze