Instalacja elektryczna

Zapotrzebowanie na moc

Jeśli planujemy montaż elektrycznego kotła c.o., przepływowego ogrzewacza wody lub pieców akumulacyjnych, to przede wszystkim elektryk musi sprawdzić, czy przyłącze łączące dom z siecią energetyczną jest dostosowane do większych obciążeń. Czasem zdarza się też, że domy jednorodzinne mają tylko przyłącze jednofazowe zamiast trójfazowego. Jeśli więc chcemy zainstalować urządzenia o dużej mocy, to konieczne będzie wystąpienie do zakładu energetycznego z wnioskiem o zwiększenie przydziału mocy lub budowę nowego przyłącza.

Przewody

Obecnie instalacje elektryczne wewnętrzne wykonuje się tylko z przewodów miedzianych. Wszystkie gniazda muszą być uziemione (z "bolcem"). Do gniazd doprowadza się przewody trójżyłowe, z odrębną żyłą ochronną PE.

Do gniazda prąd powinien być doprowadzony przewodem trójżyłowym (żyły: L - fazowa, N - fazowa, PE - ochronna)

Żyłę ochronną powinny też mieć przewody zasilające źródła światła. Typowe przekroje żył przewodów to 2,5 mm² w obwodach zasilających gniazda oraz 1,5 mm² w obwodach oświetleniowych. Urządzenia dużej mocy potrzebują przewodów o większym przekroju - 4 mm² lub większym. Stare instalacje są często wykonane z przewodów aluminiowych. Zwykle przewody są dwużyłowe - ze wspólną żyłą ochronno-neutralną (oznaczaną PEN). Ich przekrój jest często zbyt mały, ponadto aluminium łatwo ulega utlenieniu i pęka w miejscach połączeń. Obecnie nie wolno stosować przewodów aluminiowych, jeśli przekrój żył jest mniejszy niż 10 mm².

Podział na obwody

Każda instalacja jest podzielona na obwody, dzięki temu nawet po odłączeniu zasilania od któregoś z nich pozostałe pracują normalnie. Poszczególne obwody mają odrębne zabezpieczenia w tablicy rozdzielczej. Zwykle obwodów jest zbyt mało, czasem tylko dwa na gniazda i jeden na oświetlenie. Jednak by uniknąć przeciążenia, jednego obwodu nie powinno tworzyć więcej niż 10 gniazd lub 20 punktów oświetleniowych. Mała liczba obwodów jest przy tym niepraktyczna, bo pojedyncze uszkodzenie uniemożliwia pracę wielu urządzeń.

Układ obwodów instalacji powinien być przede wszystkim funkcjonalny i logiczny: np. odrębne obwody dla pomieszczeń położonych na lewo i na prawo od wejścia. Także przyłączone na stałe urządzenia, np. lodówka, kuchenka czy podgrzewacz wody, powinny być zasilane każde z osobnego obwodu. Ważne jest także pogrupowanie źródeł światła tak, by na danej kondygnacji nie były zasilane tylko z jednego obwodu. Dzięki temu w razie awarii nie znajdziemy się w kompletnych ciemnościach.

Rozdzielnica

Starą rozdzielnicę zwykle trzeba wymienić. Nową zaś warto dobrać z pewnym zapasem, by ewentualna rozbudowa w przyszłości była możliwa. Nowe rozdzielnice są przystosowane do montażu tzw. osprzętu modułowego - wszystkie montowane w nich urządzenia mają znormalizowaną szerokość, będącą wielokrotnością podstawowego modułu.

Zabezpieczenia

W większości instalacji nie ma właściwych zabezpieczeń. Obecnie wykonywana instalacja powinna mieć następujące elementy zabezpieczające. Wyłączniki nadmiarowoprądowe, inaczej nadprądowe. Potocznie nazywane "korkami". Ich podstawowe zadanie to ochrona każdego z obwodów przed przeciążeniem, gdy zostaną do niego przyłączone urządzenia o zbyt dużej mocy lub gdy w tym obwodzie nastąpi zwarcie. Bez tego zabezpieczenia mogłoby dojść do stopienia izolacji przewodów, uszkodzenia ich żył, a nawet pożaru.

W nowych instalacjach używa się wyłączników nadmiarowych - po ich zadziałaniu wystarczy podnieść niewielką dźwignię, by w obwodzie znów popłynął prąd. W starych instalacjach funkcję zabezpieczenia nadmiarowoprądowego pełnią często klasyczne bezpieczniki, w których po zadziałaniu trzeba wymienić wkładkę topikową. Mogą to być także wyłączniki nadmiarowe przystosowane do wkręcania w typowe gniazda bezpiecznikowe.

• Wyłączniki różnicowoprądowe

Ich podstawowym zadaniem jest wyłączenie obwodu, gdy nastąpi upływ prądu do ziemi, np. wskutek dotknięcia przez kogoś przewodu bez izolacji albo znajdującej się pod napięciem metalowej obudowy uszkodzonego urządzenia. Każdy wyłącznik różnicowoprądowy reaguje dopiero wtedy, gdy zostanie przekroczona pewna graniczna wartość upływu prądu. Zwykły użytkownik spotyka się najczęściej z wyłącznikami wysokoczułymi o prądzie znamionowym 30 mA. Mniej czułe wyłączniki (100 mA lub więcej) montuje się jako zabezpieczenie przeciwpożarowe. Bardzo czułymi wyłącznikami zabezpiecza się niekiedy instalację na zewnątrz domu, bo gdy stoimy bezpośrednio na ziemi, skutki porażenia mogą być szczególnie groźne.

W starych instalacjach często w ogóle nie ma wyłączników różnicowoprądowych, lub zabezpieczają tylko obwody w kuchni i łazience albo jeden wyłącznik zabezpiecza całą instalację. To ostatnie rozwiązanie jest jednak bardzo niepraktyczne, bo jego zadziałanie odcina zasilanie wszystkich obwodów.

• Ograniczniki przepięć

Mają za zadanie zabezpieczać instalację i przyłączone do niej urządzenia przed przepływem prądu o bardzo wysokim napięciu. Może być to efektem bliskiego uderzenia pioruna lub nieprawidłowości w działaniu sieci energetycznej. Na przepięcia najbardziej wrażliwy jest sprzęt elektroniczny: komputery, telewizory itp. Ograniczniki przepięć poszczególnych klas montuje się w następujących miejscach:

B - w złączu;
C - w rozdzielnicy (w odległości co najmniej 10 m od poprzedniego);
D - bezpośrednio przed chronionym urządzeniem.

Na rynku dostępne są też urządzenia klas B+C montowane w rozdzielnicy.

Ograniczeniu skutków przepięć służy także odpowiednie zaprojektowanie instalacji domowych, tak by wszystkie kable czy rurociągi metalowe były wprowadzone do budynku w tym samym miejscu; bardzo ważny jest także skuteczny uziom.

• Uziemienie

Zadaniem uziemienia jest odprowadzenie do gruntu przez tzw. uziom niebezpiecznego napięcia, jakie może się pojawiać np. na metalowej obudowie urządzeń elektrycznych (pralka, lodówka itp.). To jeden z najważniejszych elementów zapewniających bezpieczeństwo, zwłaszcza że skuteczny uziom jest też niezbędny do właściwego działania instalacji odgromowej. Stan uziomu powinien koniecznie sprawdzić elektryk modernizujący instalację.

Czasem zdarza się, że budynek w ogóle nie ma uziomu, bo albo go nigdy nie wykonano, albo jego funkcję pełniły metalowe rurociągi, a rury wymieniono potem na nowe z tworzywa sztucznego. W takiej sytuacji można zastosować uziom otokowy w postaci otaczającej cały budynek metalowej pętli lub uziom pionowy z wbitych w ziemię specjalnych prętów. Drugie rozwiązanie jest mniej kłopotliwe ale droższe.

opr.: Jarosław Antkiewicz
zdjęcia: Moeller Electrics