Instalacja kanalizacyjna - usuwanie ścieków

Elementy instalacji kanalizacyjnej

Instalacja odprowadzająca ścieki bytowo-gospodarcze oraz wodę opadową.

Instalacja kanalizacyjna musi być tak zaplanowana i wykonana, by jej działania nie było w domu widać, słychać ani czuć, to znaczy szczelna, cicha i bezzapachowa. Chociaż podczas eksploatacji nie powinna dawać o sobie znać, warto wiedzieć, z czego się składa i jak powinny być połączone jej elementy, by ze sobą należycie współpracowały.

Przybory sanitarne. Umywalka, zlewozmywak, wanna i bidet są widoczne w pomieszczeniach i to ich wyborowi poświęcamy zwykle najwięcej uwagi.

Podejścia. Są to odcinki rur łączące przybory sanitarne z pionem kanalizacyjnym.

Piony kanalizacyjne (spusty). Pionowe odcinki rur dużej średnicy, do których spływają ścieki z podejść kanalizacyjnych (czasem także woda deszczowa z rynien i wpustów).

Poziomy kanalizacyjne (przewód odpływowy) - rura, do której spływają ścieki z jednego lub kilku pionów;

Przykanalik (podłączenie kanalizacyjne). Przewód zbiorczy, który odprowadza ścieki z poziomów kanalizacyjnych do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej lub do innego odbiornika: zbiornika bezodpływowego zwanego potocznie szambem albo przydomowej oczyszczalni ścieków.

Wyjmowany od góry, łatwy do oczyszczenia syfon to najwygodniejsze rozwiązanie w przypadku wpustów podłogowych.

Syfon (zamknięcie wodne). Urządzenie zabezpieczające przed przedostawaniem się gazów z instalacji kanalizacyjnej do pomieszczeń, w których zainstalowane są przybory sanitarne. Syfon jest elementem każdej miski ustępowej, do innych przyborów sanitarnych montuje się go jako osobne urządzenie. Obecnie najczęściej stosowane są tzw. syfony butelkowe.

Wpust. Urządzenie zbierające ścieki z odwadnianej powierzchni, np. z podłogi garaży i pomieszczeń gospodarczych. Wpusty montuje się też w podłodze tarasów czy nawierzchniach podwórzy i podjazdów, skąd zbierają wody opadowe.

Czyszczaki. Szczelnie zamykane otwory rewizyjne, umożliwiające oczyszczenie niedrożnych przewodów kanalizacyjnych. Czyszczaki montuje się w dolnej części pionów kanalizacyjnych oraz na przewodach odpływowych dłuższych niż 15 m.

Wywiewki. Zakończenia pionów wentylacyjnych służące do napowietrzania kanalizacji i usuwania z niej gazów powstających w wyniku rozkładu ścieków. Wywiewki wyprowadza się ponad dach.

Zabezpieczenia przeciwzalewowe. Urządzenia - zwykle automatycznie działające zasuwy, zapobiegające zalaniu nisko położonych pomieszczeń - przede wszystkim piwnic - przez ścieki cofające się z kanalizacji zewnętrznej (np. w czasie gwałtownych opadów deszczu).

Średnica rur

Niewielkie urządzenie przepompowujące i rozdrabniające ścieki pozwala uzyskać dobry odpływ ścieków, nawet jeśli podejścia są zbyt długie i nie ma możliwości zapewnienia ich spadku.

Podstawowym warunkiem zapewniającym niezakłócony odpływ ścieków z przyborów sanitarnych jest użycie rur odpowiedniej średnicy, dostosowanej do ilości odprowadzanych z nich zanieczyszczeń, czyli w praktyce do rodzaju przyboru, jaki obsługują.

Średnica podejść do przyborów sanitarnych nie może być mniejsza od średnicy ich odpływu, a średnica pionu kanalizacyjnego musi być co najmniej równa średnicy największego z przyłączonych do niego podejść itd. Podobnie średnica rur odprowadzających ścieki z budynku (położonych blisko odpływu) nie może być mniejsza niż średnica wcześniejszych odcinków instalacji. Jeśli podejścia są zbiorcze - obsługują więcej niż jeden przybór, to ich średnica musi być co najmniej równa średnicy największego z odpływów.

Jeśli podejścia są długie, trzeba albo zwiększyć średnicę rur, albo zapewnić ich wentylację za pomocą wywiewek lub zaworów napowietrzających.

Spadki rur

Domowe instalacje kanalizacyjne wykonuje się jako grawitacyjne, a więc warunkiem ich prawidłowego działania są odpowiednie spadki rurociągów, zgodne z pożądanym kierunkiem spływu ścieków.

Za właściwy uznaje się spadek 1,5-3%, czyli od 1,5 do 3 cm na każdy metr długości rury. Szkodliwy jest zarówno spadek zbyt mały, bo wtedy ścieki spływają bardzo słabo, więc rury łatwo zatykają się zanieczyszczeniami, jak i zbyt duży (ponad 15%), gdyż wówczas zbyt gwałtownie spływające ścieki mogą wypełnić cały przekrój przewodu, co prowadzi do wysysania wody z syfonów i wypływu gazów kanalizacyjnych do pomieszczeń.

Jakie rury?

Stelaże podtynkowe to sposób na ukrycie zarówno spłuczek, jak i rur instalacyjnych.

Obecnie instalacje kanalizacyjne wykonuje się niemal wyłącznie z tworzyw sztucznych. Najpopularniejsze są rury z polichlorku winylu (PVC), można też stosować rury z polipropylenu (PP) lub polietylenu (PE).

W domach jednorodzinnych wybór tworzywa na instalacje kanalizacyjne nie ma większego znaczenia. W szczególnych sytuacjach, na przykład na pion kanalizacyjny biegnący w ścianie salonu można użyć specjalnej rury tzw. niskoszumowej, która tłumi odgłosy przepływu ścieków.

Rury kanalizacyjne łączy się zwykle na połączenia kielichowe z uszczelkami gumowymi. Takie połączenie zapewnia swobodę ruchów rur pod wpływem zmian temperatury, zapewnia też łatwy demontaż w razie takiej potrzeby. Połączenia klejone są w instalacjach domowych znacznie mniej popularne.

Wykonanie instalacji kanalizacyjnej jest trudniejsze niż wodociągowej: przewody mają większą średnicę, a sposób ich prowadzenia jest obwarowany różnymi ograniczeniami: podejścia nie mogą być zbyt długie ani mieć zbyt licznych załamań, bo ścieki będą spływać zbyt słabo.

Rury ukrywa się następująco:

• podejścia - w bruzdach ściennych lub w podłodze;
• piony - w pionowych kanałach instalacyjnych (szachtach).

Niektóre podejścia i piony ukryć też można za ściankami instalacyjnymi, wykorzystując w ten sposób stelaże do zawieszania przyborów, które służą też do ukrywania spłuczek.

Rury mocuje się za pomocą dwóch rodzajów podpór:

• przesuwnych, umożliwiających swobodny ruch rur w wyniku zmian temperatury i związanego z tym zjawiska rozszerzalności materiałów,
• stałych, które nie zapewniają swobody ruchów rur względem podpory; takie mocowanie stosuje się np. w pobliżu połączenia podejścia z pionem.

Uwaga! Mocowanie przewodów kanalizacyjnych wyłącznie za pomocą podpór stałych jest błędem: może spowodować zdeformowanie i uszkodzenie rurociągu.

Odprowadzanie ścieków

Strumień wody a) opadający prosto ku dołowi uderza najpierw o dno wanny a potem o lustro wody i powoduje znaczny hałas; b) bateria kieruje strumień tak, że woda spływa cicho po ściance wanny

Najwygodniejszym rozwiązaniem jest odprowadzanie ścieków do sieci kanalizacyjnej. Jeśli w pobliżu domu takiej sieci nie ma, trzeba zastosować:

• szczelny zbiornik bezodpływowy, popularnie nazywany szambem, z którego ścieki będą regularnie wywożone taborem asenizacyjnym;
• przydomową oczyszczalnię ścieków, która umożliwi rozsączanie ich w gruncie lub odprowadzanie ich do rowu melioracyjnego albo wód powierzchniowych.

Zastosowanie każdego z tych rozwiązań wymaga spełnienia pewnych warunków.

Zbiornik bezodpływowy (o pojemności do 10 m³) musi znaleźć się w odległości nie mniejszej niż:

• 15 m od studni;
• 2 m od granicy działki lub drogi;
• 5 m od okien pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi (nie dotyczy to np. garażu ani kotłowni).

Uwaga! Miejsce przeznaczone na zbiornik nie może być narażone na zalanie (np. w obniżeniu terenu, w którym gromadzi się woda deszczowa).

Wywiewka kanalizacyjna przeznaczona do montażu na pionach ponad dachem

Zbiorniki bezodpływowe mogą być prefabrykowane - betonowe lub z tworzyw sztucznych. Nie zaleca się wykonywania ich tradycyjnie z kręgów betonowych, bo bardzo trudno jest zapewnić wtedy ich szczelność.

Zbiorniki betonowe są bardzo ciężkie, co utrudnia ich transport i montaż, ale ich stabilności nie zagrażają wody gruntowe.

Zbiorniki z tworzyw są lekkie, co ułatwia ich transport i montaż, ale wymagają zakotwienia w gruncie, by puste nie zostały wypchnięte na powierzchnię przez wody gruntowe.

Pojemność zbiornika na ścieki i wydajność oczyszczalni przydomowych trzeba dostosować do liczby mieszkańców. Typowa ilość ścieków to 150-200 litrów na mieszkańca w ciągu doby. Ponadto trzeba pamiętać, że:

• pojemność wozu asenizacyjnego nie przekracza 10 m³,
• budowa zbiornika o pojemności powyżej 10 m³ podlega bardziej restrykcyjnym przepisom.

Warto stosować preparaty biologiczne przyspieszające rozkład ścieków, bo skutecznie eliminują zapachy wydobywające się ze zbiornika.

Indywidualne oczyszczalnie ścieków buduje się najczęściej w wariancie z drenażem rozsączającym. Rozwiązanie takie jest możliwe, jeśli spełnione są następujące warunki:

• można zachować 30-metrową odległość drenów od studni;
• grunt jest przepuszczalny (do budowy oczyszczalni przydomowych nie nadają się grunty gliniaste);
• zwierciadło wód gruntowych znajduje się co najmniej 1,5 m poniżej planowanego poziomu rur drenarskich (które umieszcza się zwykle na głębokości 0,6-1,2 m).

Gotowy zbiornik ścieków wykonany z tworzywa sztucznego

Sposobem na wysoki poziom wód gruntowych jest wypiętrzony ponad poziom terenu kopiec, w którym prowadzi się dreny.

Ścieki można rozsączać na działce, jeśli uda się przeznaczyć na to wystarczającą powierzchnię. W niekorzystnych warunkach gruntowych (grunty słabo przepuszczalne), niezbędna do tego powierzchnia może być nawet trzykrotnie większa niż na działce położonej na suchych piaskach.

Uwaga! Do zbudowania oczyszczalni przydomowej wystarczy zgłoszenie, ale budowa zbiornika bezodpływowego wymaga pozwolenia na budowę.

Możliwe jest odprowadzanie ścieków z oczyszczalni niektórych typów, w których ścieki oczyszczane są w zamkniętej komorze (ze złożem biologicznym, osadem czynnym) do rowów melioracyjnych lub cieków albo zbiorników powierzchniowych. Wymaga to jednak tzw. pozwolenia wodno-prawnego.

Koszty

Oczyszczalnia z drenażem rozsączającym: w gotowym wykopie (a), schemat budowy (b)

Za wykonanie instalacji kanalizacyjnej w domu zapłacimy ok. 2 000 zł. Same materiały są bardzo tanie, np. cena 1 m rury o średnicy 50 mm (PVC) nie przekracza 5 zł, rura 110 mm jest ok. dwukrotnie droższa. Najdroższa jest robocizna - ok. 50 zł za "punkt".

Decydując się na szambo zapłacimy:

• 4000-6000 zł za zbiornik;
• 15-20 zł za wywóz 1m³ nieczystości.

Teoretycznie mogłoby to oznaczać miesięczny koszt ok. 400 zł dla czteroosobowej rodziny (zakładając że każdy jej członek zużywa 200 l wody na dobę). W praktyce może to być nawet o połowę mniej, bo mieszkańcy zwykle zużywają znacznie mniej wody, jeśli korzystają z szamba zamiast kanalizacji zbiorczej.

Oczyszczalnia z drenażem kosztuje:

• 6000-8000 zł - wykonanie;
• 150-250 zł roczna eksploatacja.

Oczyszczalnia z osadem czynnym to zaś:

• 10 000-15 000 zł - wykonanie;
• 250-450 zł roczna eksploatacja.

opr.: Jarosław Antkiewicz
zdjęcia: Pipelife, Kessel, SFA, Grohe, Naro, Poz-Plast