2022-02-27 18:01:49 
Odmiany i cechy użytkowe surowców gipsowych
Surowiec gipsowy występuje w formie naturalnej w postaci złóż kamienia gipsowego i anhydrytu, a także powstaje z półproduktu pozyskiwanego w procesie odsiarczania spalin w elektrowniach węglowych. Zależnie od temperatury, w jakiej przebiega proces wypalania uzyskuje się podstawowy materiał - gips budowlany lub jego bezwodną odmianę nazywaną anhydrytem.
Surowiec gipsowy dostępny jest w wielu odmianach o własnościach dostosowanych do konkretnych zastosowań, które uzależnione są od czystości składu, stopnia zmielenia, barwy czy dodatków modyfikujących.
Natomiast pod względem chemicznym gips jako materiał budowlany jest półwodnym siarczanem wapnia CaSO40,5H2O, który w procesie twardnienia ulega uwodnieniu do dwuwodnego siarczanu wapnia CaSO42H2O.
Nieco inaczej przebiega proces twardnienia anhydrytu, który jako spoiwo jest bezwodnym siarczanem wapnia CaSO4 i dzięki domieszce aktywatora po zarobieniu wodą tworzy zwartą strukturę np. wylewki podłogowej.
Pod względem użytkowym gips, jako spoiwo budowlane wykorzystywany jest głównie do przygotowania gotowych zapraw tynkarskich, szpachlówek, czy klejów oraz wytwarzania gotowych produktów w formie płyt okładzinowych i bloczków ściennych, a w postaci anhydrytu do wykonywania jastrychów podłogowych.
Jako spoiwo gips charakteryzuje się krótkim czasem twardnienia, który można jednak odpowiednio wydłużyć zależnie od wymagań technologicznych poprzez dodatek substancji opóźniających.
W czasie wiązania zaczyn gipsowy nieznacznie zwiększa swoją objętość, co zabezpiecza przed powstawaniem pęknięć skurczowych i zapewnia szczelne wypełnienie np. ubytków w tynku.
Specyficzną zaletą materiałów gipsowych są ich własności ogniochronne, gdyż chemicznie związana w gipsie woda (która stanowi ok. 20% jego masy) pod wpływem temperatury powyżej 140°C uwalnia się w postaci pary, co pochłania znaczne ilości energii cieplnej i ogranicza rozprzestrzenianie się pożaru.
Jednak ze względu na niską odporność na wilgoć (gips w stanie mokrym w znacznym stopniu traci wytrzymałość) wyroby gipsowe nie mogą być stosowane w miejscach narażonych na długotrwale utrzymującą się wysoką wilgotność powietrza czy zalanie.
Natomiast ze względy na obecność siarki (w składzie chemicznym gipsu), produkty gipsowe wykazują własności korozyjne na metale i stykające się z nim elementy stalowe muszą mieć powłokę ochronną.
Zaprawy gipsowe do różnych zastosowań
Przygotowane fabrycznie zaprawy zawierające spoiwo gipsowe wykorzystywane są jako pokrycia tynkarskie, masy szpachlowe bądź tzw. gładzie oraz klejowe.
Głównymi składnikami tynków gipsowych jest przede wszystkim wysokiej jakości gips, kruszywo kalibrowane (średnica do 1,2 mm) i wiele uszlachetniających dodatków jak plastyfikatory, opóźniacze i inne.
Tynki gipsowe produkuje się w dwóch wersjach technologicznych - jako tynki maszynowe, które wykonuje się na budowach przy zastosowaniu specjalnych agregatów tynkarskich oraz jako tynki ręczne, przeznaczone do prac na niewielkich powierzchniach.
W praktyce mogą być stosowane wszędzie jako tynki wewnętrzne, oprócz pomieszczeń, gdzie wilgotność utrzymuje się stale na wysokim poziomie. Przy pomocy tynków gipsowych, bez trudu można uzyskiwać gładkie, bardzo równe, dokładnie wykończone estetycznie powierzchnie.
Szybkie wysychanie jest ważną zaletą tego materiału. Już po pierwszej fazie wysychania, uzyskuje wilgotność do 5,5% wagowo (inne tynki 9,5-15%).
Pełne wyschnięcie następuje po 10 do 14 dni i jest zależne od grubości warstwy tynku, temperatury i wilgotności w pomieszczeniu.
Dostępne są również modyfikowane tynki gipsowe z dodatkiem wapna (tynki gipsowo-wapienne), które zapewniają zwiększoną odporność na korozję biologiczną (rozwój grzybów i pleśni) jak i łatwiej uzyskać wysoką gładkości otynkowanej powierzchni.
Gładzie gipsowe to popularny produkt wykorzystywany do naprawy jak i wygładzania otynkowanych ścian i sufitów o niezbyt równej powierzchni, a dostępne produkty różnią się między sobą twardością utworzonego pokrycia, łatwością obróbki czy dopuszczalną grubością nakładanej warstwy.
Specjalistyczne zastosowanie mają masy szpachlowe używane do spoinowania płyt gipsowo-kartonowych lub wygładzania całej ich powierzchni. Wytwarzane są jako materiał do wstępnego wyrównania jak i nakładania gładkiej powłoki wykańczającej.
Produktem niezbędnym przy bezpośrednim nakładaniu okładzin z płyt gipsowo-kartonowych na podłoże murowe są kleje gipsowe, nakładane punktowo lub obwodowo. Dzięki odpowiednio zestawionym składnikom, podczas montażu położenie płyt łatwo można korygować przez kilka minut od nałożenia kleju, a czas twardnienia nie przekracza 1 godziny. Klej ten wykorzystuje się również do mocowania sztukaterii jak i wstępnego wypełniania większych ubytków w murze.
Jastrychy podłogowe
Do wykonania podkładów podłogowych wykorzystuje się przygotowywane na budowie wylewki anhydrytowe lub montuje tzw. suche jastrychy z użyciem płyt gipsowo-włóknowych.
Anhydryt, jako bezwodna odmiana gipsu charakteryzuje się dużą twardością i dzięki zdolności do samopoziomowania płynnej wylewki, chętnie wykorzystywany jest do tworzenia podkładów podłogowych na warstwach izolacji akustycznej lub termicznej, oraz w systemach ogrzewania podłogowego.
Dzięki zdolności do samorozlewu i rzadkiej konsystencji, wylewki te nie wymagają mechanicznego wyrównywania ani zagęszczania, tworząc bezspoinowe i gładkie pokrycie o wysokiej wytrzymałości.
Cechy te są szczególnie korzystnie przy wykonywaniu jastrychu na ogrzewaniu podłogowym - znikomy skurcz wylewki i dobra przewodność cieplna zapewniają sprawne jego funkcjonowanie.
Do tworzenia takich jastrychów wykorzystuje się agregaty mieszająco-pompowe, które zapewniają szybkie pokrycie znacznych powierzchni w jednym cyklu.
Utworzenie „na sucho” nowego podkładu podłogowego np. w remontowanym domu umożliwiają płyty gipsowo-włóknowe o jednorodnej strukturze z rozproszonymi włóknami celulozy pełniącymi funkcje zbrojenia. Płyty takie są dwuwarstwowe z utworzonym zakładem, dzięki czemu po sklejeniu tworzą sztywną i równą powierzchnia gotową do ułożenia dowolnej posadzki.
Standardowo mają wymiary - 500 x 1500 mm co ułatwia transport, a grubość warstwy nośnej to 25 mm. Płyty mogą być konfigurowane w różnych zestawienia - jako „surowe” lub zintegrowanym z płytą izolacyjną (styropian, wełna mineralna, miękka płyta wiórowa).
Jako wierzchnie ich pokrycie można wykorzystać praktycznie wszystkie rodzaje posadzek układanych jako pływające np. panele, lub związane z podłożem (parkiet, płytki ceramiczne), a montaż płyt podkładowych przebiega niemal bezodpadowo.
Płyty gipsowo-kartonowe na ściany i sufity
Gotowe produkty w postaci płyt wytwarzanych na bazie gipsu wykorzystywane są do tworzenia tzw. suchej zabudowy - ścianek działowych czy sufitów podwieszanych. W wersji standardowej zbudowane są z gipsowego rdzenia pokrytego obustronnie kartonem, który w znacznym stopniu odpowiada za własności użytkowe płyty.
Płyty zwykłe klasy A (wg normy PN-EN 520) o szarej barwie kartonu, przeznaczone są do pomieszczeń suchych, natomiast impregnowane z oznaczeniem H2 o zielonej barwie kartonu charakteryzują się podwyższonej odporności na zawilgocenie, ale tylko w pomieszczeniach okresowo wilgotnych.
Z przeznaczeniem do specjalnych wymagań używane są płyty zbrojone włóknem szklanym DF z czerwonymi napisami cechujące się zwiększoną odpornością ogniową, lub klasy DFH2 łączące zalety płyt wodo- i ognioodpornych.
Najczęściej wykorzystywane są płyty o grubości 12,5 mm, szerokości 1200 mm i długości 2000-3000 mm, ale dostępne są też produkty o innych wymiarach, grubościach czy kształcie wykończenia krawędzi, co pozwala na optymalny ich dobór do konkretnych zastosowań.
Płyty gipsowo-kartonowe znajdują zastosowanie jako pokrycia ścianek działowych, sufitów czy zabudowy poddaszy na stelażu ściennych lub sufitowym, lub w formie okładzin klejonych zastępujących tradycyjne tynki.
Gipsowe przegrody murowane
Bloczki gipsowe są materiałem przeznaczonym do stawianie ścianek działowych budować przegrody o grubości 6 cm, 8 cm lub 10 cm.
Produkowane są w dwóch odmianach - zwykłe przeznaczone do pomieszczeń suchych i impregnowane stosowane w pomieszczeniach o podwyższonej okresowo wilgotności (łazienki, pralnie, kuchnie). Ukształtowane po bokach pióra i wpusty umożliwiają precyzyjne ich połączenie i uzyskanie gładkiej i równej płaszczyzny przegrody .
Ścianki stawiane z bloczków gipsowych nie wymagają tynkowania - wystarczy szpachlowanie uszkodzeń i ewentualne naciągnięcie cienkiej warstwy gładzi. Podstawową ich zaletą jest ograniczenie do minimum prowadzenia tzw. prac mokrych i szybkość budowania.
Pod względem izolacyjności akustycznej zapewniają wymagane tłumienie hałasu - ścianka o grubości 8 cm charakteryzuje się izolacyjnością akustyczną na poziomie 38 dB.
Autor: Cezary Jankowski
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcia: Rigips, Dolina Nidy, Siniat, Knauf, Baumit, Fermacell, Norgips
Film: Knauf
Komentarze