Pomiar zużywanej energii cieplnej w domach jedno- i wielorodzinnych

Formalności związane z rozliczaniem energii cieplnej

Sposób rozliczania energii cieplnej, elektrycznej i gazowej reguluje ustawa Prawo Energetyczne, której ujednolicony tekst zamieszczono w Dzienniku Ustaw poz. 220 z 2017 roku. W przypadku dostarczania energii elektrycznej czy gazu, sposób rozliczeń z odbiorcami rozwiązuje indywidualnie montowane urządzenia pomiarowe - liczniki prądu i gazomierze, stanowiące z reguły własność dostawcy mediów.

Trudniejsze do zrealizowania jest indywidualne rozliczanie użytkowników z energii cieplnej wykorzystywanej w instalacji grzewczej oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej w budynkach wielolokalowych. Odbiorcą tej energii jest bowiem właściciel lub zarządca domu, a rozliczenie kosztów energii na poszczególne lokale odbywa się na podstawie wewnętrznego regulaminu ustalonego dla tego obiektu.

Problem dotyczy w zasadzie starszych domów, gdyż w wymaganiach określonych w rozporządzeniu "W sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie" (tekst jednolity w Dz. Ustaw poz. 1422 z 2015 roku), w nowo projektowanych budynkach instalacja grzewcza i c.w.u. musi być wyposażona w indywidualne urządzenia pomiarowe oddzielnie dla każdego lokalu użytkowego czy mieszkania.

Zgodnie z Prawem Energetycznym w istniejących domach dopuszczalne są też inne formy rozliczenia końcowych odbiorców ciepła - z wykorzystaniem tzw. podzielników zużycia energii lub w odniesieniu do wielkości ogrzewanej powierzchni lokalu bądź jego kubatury.

Podzielniki zużycia energii

Podzielniki zużywanej energii to urządzenia, które w sensie prawnym nie są aparatami pomiarowymi i nie podlegają legalizacji. Mogą więc służyć jedynie jako pomoc przy wewnętrznych rozliczeniach kosztów ogrzewania w poszczególnych budynkach. Montowane są na wszystkich grzejnikach w lokalu, a do pomiaru wykorzystują różnicę temperatury grzejnika i pomieszczenia.

Podzielniki występują w dwóch wersjach - tańszym, ale wychodzącym z użycia wariancie cieczowym (wyparkowym) oraz elektronicznym. W obu odmianach wymagają opracowania programu rozliczeniowego - z uwzględnieniem algorytmu energetycznego dla poszczególnych pomieszczeń.

W podzielnikach cieczowych miarą przekazywanej energii przez grzejnik jest ilość odparowanej cieczy pomiarowej określanej na podstawie wskazań na podziałce liniowej. Po wprowadzeniu odczytu do programu komputerowego określana jest ilość energii zużytej w czasie pomiędzy kolejnymi odczytami. Wskazania tych podzielników nie są zbyt dokładne i dość łatwo można je "oszukać", a odczyt wskazań jest kłopotliwy i czasochłonny.

Podzielniki elektroniczne działają na innej zasadzie niż wyparkowe - wbudowany procesor zlicza impulsy przekazywane z dwóch czujników temperatury - jednego stykającego się z grzejnikiem i drugiego mierzącego temperaturę pomieszczenia. Po przeliczeniu uzyskuje się informacje - w urządzeniu odczytującym - o ilości przekazanej energii cieplnej.

Podzielniki te maja szereg zabezpieczeń przed ingerencją w wynikowe zużycie (reagują np. przy odłączeniu, zasłonięciu termometru zewnętrznego), a próba takich działań jest zapisywana w pamięci urządzenia, które może przejść np. w tryb niekorzystnego dla odbiorcy zliczania.

Podzielniki elektroniczne mogą być wyposażone w łącze radiowe pozwalające na zdalny odczyt wskazań, bez konieczności wchodzenia do mieszkania.

Rodzaje podzielników: a) podzielnik elektroniczny, b) podzielnik cieczowy

W pewnym sensie podzielnikami zużycia energii cieplnej są też wodomierze instalowane w obiegach ciepłej wody użytkowej. Oczywiście mierzą one dokładnie ilość zużywanej wody ale nie jej temperaturę, która odpowiada za zużycie ciepła.

W praktyce nie wpływa to istotnie na rzetelność rozliczeń - dostarczana z węzła cieplnego ciepła woda ma z reguły stałą temperaturę, a ewentualne jej wahania na zasilaniu są rejestrowane przez ciepłomierz w węźle cieplnym.

Ciepłomierze w budynkach wielolokalowych

W nowych budynkach wielolokalowych regułą jest wyposażanie instalacji grzewczej i c.w.u. w indywidualne mierniki zużycia energii cieplnej. Montowane są w różnych konfiguracjach armatury regulacyjno-pomiarowej, często w postaci wygodnych do zainstalowania kompaktowych zestawów przyłączeniowo-pomiarowych.

W ich skład wchodzi wymiennik płytowy umożliwiający miejscowe podgrzewanie wody użytkowej, a ciepłomierz zlicza energię cieplną pobieraną z centralnego węzła cieplnego. Wbudowany regulator różnicy ciśnienia redukuje jego wahania w sieci zasilającej, a ogranicznik temperatury dostosowuje obieg c.o. do systemu grzewczego.

W najprostszym wariancie pomiaru zużycia energii - montowanym np. przy modernizacjach instalacji lub w małych instalacjach zasilanych z własnego źródła ciepła - indywidualne ciepłomierze są podłączane do pionu zasilającego c.o., a ciepła woda rozliczana jest wg. wskazań wodomierza.

Odczyt stanu ciepłomierzy odbywa się najczęściej na drodze łączności radiowej choć niekiedy, ze względu na ewentualne problemy przenikaniem fal radiowych, urządzenia pomiarowe podłączane są do sieci przewodowej współpracującej z centralą.

Odczyt i pobieranie danych z centrali możliwe jest po podłączeniu przenośnego komputera lub przekazywane poprzez internet bądź sieć GSM. Rozwiązanie to umożliwia też stała bieżąca kontrola wszystkich mierników podłączonych do centrali i sygnalizację błędów czy awarii.

Ciepłomierz w domu jednorodzinnym

Pomiar zużywanej energii w domu jednorodzinnym nie jest niezbędny - chyba że, zasilanie odbywa się z sieci zdalaczynnej - jednak jego zainstalowanie będzie pomocne przy monitorowaniu sprawności pracy kotła jak i jakości używanego opału - zwłaszcza węgla.

Można wtedy porównać ilość przekazanej do instalacji grzewczej energii cieplnej ze zużyciem paliwa w określonym czasie np. 1 tygodnia. Pogorszenie efektywności spalania paliwa wynikająca ze zwiększenia różnicy między zużytym paliwem, a wskazaniami ciepłomierza świadczy o np. zanieczyszczeniu komory spalania kotła, niewłaściwej jego regulacji czy gorszym paliwie.

Porównując stan licznika ciepłomierza przed sezonem grzewczym do odczytu po jego zakończeniu, uzyskamy informację o rzeczywistej ciepłochronności domu, a jednostkowe zapotrzebowanie na energię określimy dzieląc wynik przez powierzchnię ogrzewanych pomieszczeń.

Montaż przepływowego ciepłomierza jest stosunkowo prosty - wstawiamy go w obieg grzewczy i podłączamy termometry w przewodach - zasilającym i powrotnym.

autor: Redakcja BudownicwaB2B
oprac.: Maja Wychowaniec
zdjęcia: Siemens, Energosystem