2021-10-26 16:00:23 
Funkcje użytkowe oświetlenia
Ze względu na podstawowe zadania, jakie ma spełniać instalacja oświetleniowa w pomieszczeniach, może pełnić ona rolę oświetlenia ogólnego, tworzącego tło świetlne całego pomieszczenia bądź roboczego, którego intensywność dostosowana będzie do rodzaju wykonywanych czynności.
Oświetlenie ogólne instalowane jest w różnych formach zależnie od przeznaczenia pomieszczenia. Klasyczny sposób rozmieszczenia w pomieszczeniach mieszkalnych to umieszczone centralnie lub w ostępach na suficie żyrandole, bądź pojedyncze lampy wiszące o wzornictwie dostosowanym do różnorodnych stylów wystroju wnętrza.
Taką role może również pełnić oświetlenie „ukryte” - z niewidocznym bezpośrednio źródłem świata - emitowane poprzez odbicie od sufitu czy ekranu.
Ten rodzaj oświetlenia powinien zapewniać równomierne natężenie światła na całej powierzchni użytkowej, bez olśnienia czy nadmiernych kontrastów. Efekt taki uzyskuje się poprzez odpowiednie rozmieszczenie i ukierunkowanie lamp, a uzyskanie miękkiego, rozproszonego światła zapewniają oprawy wyposażone w klosze, rastry czy osłony kierunkowe.
Oświetlenie robocze instalowane najczęściej punktowo lub liniowo do oświetlenia miejsca pracy, nie może oślepiać i powodować powstawania cieni. Jego intensywność i ukierunkowanie dostosowuje się do rodzaju wykonywanej pracy - np. do czytania czy prac ręcznych wykorzystuje się lampy przenośne o regulowanym pozycjonowaniu z nieprzezroczystym kloszem, a w kuchni, przy typowej zabudowie, wskazane jest zamontowanie lamp pod szafkami kierujących światło na blat kuchenny.
Dekoracja światłem
Oświetlenie dekoracyjne może przyjmować różnorodne formy stylistyczne i najczęściej instalowane jest jako oświetlenie punktowe skierowane na wydzieloną część pomieszczenia lub przeznaczony do wyeksponowania obiektu np. obrazu. Do takich zastosowań szczególnie nadają się lampy reflektorowe instalowane w formie kinkietów, lamp na szynie lub wmontowanych w pokrycie sufitowe.
Popularność różnorodnych form instalacji oświetleniowych z użyciem lamp LED sprawia, że dekoracyjne oświetlenie nie tylko wyróżnia się formą źródła światła, ale również zmiennością barwy i natężenia. Instalacje takie z reguły wymagają oddzielnego zasilania ze źródła obniżającego napięcie, a sterowanie i programowanie odbywa się na drodze bezprzewodowej.
Bezpieczna komunikacja
Oświetlenie komunikacyjne jest istotnym elementem funkcjonalności i bezpieczeństwa użytkowania i również w domach jednorodzinnych trzeba zapewnić niezbędne oświetlenia w ciemnych częściach budynku - w korytarzu czy na schodach.
Zależnie od intensywności użytkowania światło może być załączone na stałe lub włączane okresowo w sposób automatyczny bądź ręczny. W trybie normalnej eksploatacji natężenie oświetlenia powinno być w miarę stabilne na całej długości drogi komunikacyjnej, a przy instalowaniu na schodach należy zwrócić uwagę na jego lokalizację i kierunek padania strumienia światła w celu zapewnienia ochrony przed olśnieniem i zacienieniem stopni.
W niektórych miejscach (np. kotłowni, warsztacie) ze względu na bezpieczeństwo warto zainstalować oświetlenie awaryjne, które załączy się automatycznie w razie uszkodzenia oświetlenia zasadniczego lub zaniku zasilania.
Rozplanowanie instalacji oświetleniowej
Instalacja oświetleniowa mimo nieskomplikowanej struktury elektrycznej, jest dość kłopotliwe w rozprowadzeniu ze względu na często znaczną odległość między punktem świetlnym, a miejscem jego załączania, jak i niekiedy koniecznością zapewnienia sterowania z wielu pozycji.
Punkty świetlne z reguły wyposażane są w oprawy łączone do instalacji na stałe, co wymaga precyzyjnego ustalenia miejsc wyprowadzenia przewodów zasilających i sterujących, W klasycznym układzie załączanie oświetleniem odbywa się poprzez wyłącznik umieszczony w obwodzie zasilania, który powinien być zamontowany w dogodnym miejscu.
Standardowa wysokość umieszczenia wyłączników naściennych świetlenia od poziomu wykończonej podłogi wynosi 140 cm, ale coraz częściej instaluje się je na wysokości 90 cm, co pozwala dosięgnąć do nich małym dzieciom, jak też nie wymaga podnoszenia ręki przy załączaniu przez osoby dorosłe.
Umieszczamy je (z wyjątkiem łazienki) we wnętrzu pomieszczenia , przy drzwiach od strony klamki - trzeba więc zwrócić uwagę na planowany kierunek otwierania drzwi. Na schodach, w korytarzach i garażu należy przewidzieć załączanie światła przynajmniej z dwóch miejsc.
Jak sterować oświetleniem?
Tradycyjne instalacje oświetleniowe sterowane są przez odpowiednio rozmieszczone łączniki (popularnie nazywane wyłącznikami), których rodzaj dostosowuje się do wymaganych funkcji. Łącznik pojedynczy umożliwia załączanie jednego obwodu oświetlenia zaś łączniki podwójne (zwane świecznikowymi) pozwala na niezależne sterowanie dwoma obwodami np. załączanie jednej grupy żarówek lub drugiej albo obu jednocześnie.
Przy konieczności sterowania oświetleniem z kilku miejsc np., na schodach czy korytarzach instalowane są łączniki schodowe (umożliwiają załączanie i wyłączanie z dwóch miejsc) lub krzyżowe - te pozwalają na uruchamianie z kilku punktów. Wygodniejsze do zainstalowania są układy sterowania wielopunktowym oświetleniem z wykorzystaniem przekaźników bistabilnych lub wyłączników czasowych.
W obu wariantach załączanie oświetlenia następuje po wciśnięciu przycisku w dowolnej lokalizacji, a wyłączenie po ponownym przyciśnięciu łącznika (system przekaźnikowy) bądź samoczynnie po określonym czasie (wyłącznik czasowy). Do sterowania oświetleniem komunikacyjnym instalowane mogą być lampy z wbudowanym czujnikiem ruchu – pojawienie się osoby wchodzącej powoduje zapalanie się kolejnych lamp na drodze przechodzenia i sukcesywne ich wyłączanie.
Wygodną formą sterowania oświetleniem jest wykorzystanie łączy bezprzewodowych na drodze radiowej między nadajnikiem (łącznikiem) a odbiornikiem (lampą). Eliminuje to konieczność doprowadzenia (zwłaszcza przy prowadzeniu prac remontowych) przewodów sterujących, a nadajnik w formie łącznika można przykleić do ściany lub używać jako przenośny.
Na co zwrócić uwagę w prowadzeniu instalacji oświetleniowej?
Większość domowych instalacji elektrycznych wykonywana jest bez przygotowania szczegółowego projektu, czemu trudno się dziwić, gdyż użytkownicy często zmieniają układ wyposażenia pomieszczeń i dopiero w praktyce, możliwe będzie ustalenie gdzie i jaki wyłącznik czy punkt oświetleniowy należy umieścić.
Szczególną uwagę zwróćmy na przebieg połączeń między lampami i sterującymi nimi wyłącznikami oraz na liczbę łączących je przewodów. Np. przy zasilaniu wielolampowego żyrandola liczba przewodów prądowych (oraz neutralny i ochronny) powinna odpowiadać liczbie sekcji zapalanych lamp.
Przy typowym sterowaniu z wyłącznika podwójnego (świecznikowego) muszą dochodzić dwa przewody prądowe, a do wyłącznika doprowadzamy trzy przewody. Również do wyłączników schodowych doprowadzić 3 przewody, a w razie zainstalowania dodatkowo wyłączników krzyżowych - aż 4 przewody.
Przy doborze puszek instalacyjnych warto zdecydować o montażu wersji wyposażonych we wkręty mocujące osprzęt i o większej głębokości niż standardowa. Istotny wpływ na estetykę zamontowanie osprzętu ma prawidłowe osadzenie puszek. Nie mogą być one osadzone zbyt płytko ani za głęboko, a wkręty mocujące mechanizm osprzętu muszą zostać ustawione wzdłuż linii poziomej.
Szczególnie ważne jest idealnie równe osadzenie puszek zespolonych, gdyż nie ma możliwości korekty zamocowania osprzętu i źle zamontowane puszki spowodują krzywe ustawienie całego zestawu łączników.
Przy osadzaniu puszek w płytach gipsowo-kartonowych do wywiercenia otworu należy posłużyć się otwornicą o odpowiedniej średnicy i dodatkowym frezem ścinającym krawędź otworu. Precyzyjne wykonanie otworu na decydujący wpływ na jakość osadzenia puszki a więc i stabilność zamocowania osprzętu.
Z urządzeń sterujących w puszkach instalacyjnych możemy zamontować ściemniacze oświetlenia przy czy należy zwrócić uwagę na dostosowanie ich działania do rodzaju źródeł światła. Inne są bowiem ściemniacze do tradycyjnych żarówek a inne do świetlówek, LED czy niskonapięciowych halogenów.
autor: Redakcja BudownicwaB2B
opracowanie: Aleksander Rembisz
zdjęcia: Ospel, Karlik Elektrotechnik, ABB, Aurora Technika Śiwetlna, PXF Ligting, budujemydom.pl
film: Ospel
Komentarze