Rodzaje i zastosowanie kostki brukowej wokół domu

Utwardzone trakty pozwalają uniknąć powstawania kałuż na działce oraz wnoszenia do domu piasku i błota. Od ponad dwudziestu lat na posesjach prywatnych (i nie tylko) króluje bruk. Ma to swoje uzasadnienie. Wykonaną z niego nawierzchnię dość łatwo jest wykonać, a później przez wiele lat nie wymaga ona większej pielęgnacji. W razie potrzeby można ją zmodyfikować lub miejscowo naprawić (np. wymienić uszkodzone elementy). Bruk ma tę przewagę nad płytami, że lepiej znosi obciążenia – w przypadku dużych tafli istnieje większe ryzyko pęknięcia.

Z drobnych elementów łatwiej też układać nawierzchnie o skomplikowanym kształcie i zaokrąglone wzory (bez konieczności przycinania). Bogata oferta produktów umożliwia dopasowanie ich do wyglądu domu i jego otoczenia. Klinkierowe mają ponadczasowy charakter. Betonowe (zwłaszcza te z wyższej półki) nie przypominają szarych czy czerwonych kostek z lat 90. Pod względem estetyki nie ustępują kierowym czy nawet kamiennym. Wyroby różnią się jednak sposobem wykończenia powierzchni, kolorystyką, kształtem, wymiarami (istotna jest zwłaszcza grubość) czy trwałością powierzchni.

Kostka brukowa a wygląd materiału

Bruk betonowy dostępny jest w ogromnej liczbie odcieni. Może być w całości barwiony w masie lub tylko w obrębie części licowej – ma to miejsce w przypadku kostki druwarstwowej. Grubość wierzchniej warstwy powinna wynosić przynajmniej 5 mm. Musi być ona dobrze związana ze spodnią częścią z betonu konstrukcyjnego. Do warstwy licowej często dodaje się uszlachetniacze w postaci kruszywa granitowego, bazaltowego czy piasku kwarcowego. W ten sposób powstaje kostka płukana o właściwościach antypoślizgowych. W sprzedaży są też wyroby przypominające starobruk – obijane w bębnie, z charakterystycznymi otarciami – czy też imitujące drewno – z wytłoczonym rysunkiem słojów.

Kostka płukana sprawdzi się na często uczęszczanych nawierzchniach - alejkach i chodnikach fot. Bruk-Bet

Bruk klinkierowy wytwarzany jest z gliny i piasku poprzez wypalanie, a jego kolor zależy od rodzaju gliny zastosowanej do produkcji oraz od samego procesu wypalania (nie używa się barwników). Oprócz ceglastego, może być:

• żółty,
• pomarańczowy,
• brązowy,
• czarny,
• antracytowy,
• szary,
• biały,
• granatowy,
• a nawet dwukolorowy, czyli cieniowany, powstający w wyniku angobowania – pokrywania szlachetną glinką zawierającą minerały i tlenki metali (podczas wypalania angoba trwale łączy się z powierzchnią kostki).

Różnorodność wyrobów sprawia, że stosowane są zarówno wokół domów w stylu klasycznym, jak i nowoczesnym. Bruk jest jednolity na całym przekroju, więc docinanie go nie stanowi problemu. Podobnie jak eksponowanie ich ścianek bocznych – oryginalnie wygląda, gdy jest ułożony na płaszczyźnie bocznej (wozówce), choć do wykonania nawierzchni potrzeba wtedy prawie dwa razy więcej materiału.

Kształt i wymiary kostki brukowej

Bruk klinkierowy ma kształt prostokątny, a jego wymiary na ogół wynoszą 20 x 10 cm. W sprzedaży są też połówki kostek o wielkości ok. 24 x 6 cm. Dostępne grubości to 4, 4,5 oraz 5,2 cm. Trakty, po których będą poruszać się jedynie piesi można utwardzić cieńszymi, około 4 cm elementami klinkierowym lub betonowym. Podjazdy wykańczamy brukiem klinkierowym o grubości 4,5 lub 5,2 cm albo 6 cm z betonu (kostki 8–10 cm stosuje się w przypadku nawierzchni, po których poruszają się samochody ciężarowe).

Beton łatwo jest formować, dlatego do rzadkości nie należą kostki w kształcie sześciokątów (a), z otworami (b) oraz z wypustami, dzięki którym można je układać w równych odstępach (c) fot. Polbruk/Semmelrock

Nowe technologie pozwalają rozmaicie formować bruk betonowy. Z wyrobów w kształcie klinów łatwo układa się okręgi, łuki, wachlarze. Do budowy traktów dobrze przepuszczających wodę deszczową w głąb gruntu służy kostka z otworami bądź wypustami dystansowymi, nazywana ekologiczną. Powstałe w nawierzchni prześwity wypełnia się kruszywem albo ziemią, w której sieje się trawę. Rozwiązanie to najlepiej sprawdza się na podjazdach. Ścieżki i tarasy muszą mieć bowiem równą powierzchnię, po której wygodnie się chodzi i ustawia meble.

Ciekawie prezentują się kolekcje bruku, zawierające prostokątne elementy o różnych wymiarach i odcieniach. Dzięki ich połączeniu, nawierzchnia wygląda naturalniej, niż w przypadku zastosowania identycznych elementów. Krawędzie kostek mogą być ostre, fazowane (ukośnie ścięte, a więc mniej podatne na uszkodzenia), zaokrąglone lub nieregularnie obijane (w przypadku wyrobów postarzanych).

Na rynku brukarskim dominuje beton. Kostki o powierzchni płukanej – wykończone kruszywem oraz postarzane zadowolą nawet bardzo wymagających inwestorów fot. Semmelrock/Pozbruk

Wytrzymałość kostek brukowych

Droższe kostki betonowe są impregnowane w trakcie produkcji. Zabezpieczone w ten sposób, w mniejszym stopniu chłoną wodę i są odporniejsze na działanie mrozu, uszkodzenia mechaniczne (kruszenie, ścieranie), zaplamienie i powstawanie wykwitów. Materiał nie zaimpregnowany warto po ułożeniu zabezpieczyć samemu przeznaczonym do tego preparatem, nanosząc go powierzchniowo. Najwygodniej robić to za pomocą wałka na kiju teleskopowym. Używa się też pędzla, a w przypadku dużego metrażu – natrysku. Środek należy aplikować równomiernie podczas suchej, niezbyt słonecznej pogody. Zwykle nakłada się dwie warstwy, w odstępie czasowym zalecanym przez producenta.

Bruk z klinkieru może być jednokolorowy albo cieniowany. Wyroby pochodzące z różnych partii zwykle różnią się trochę barwą, dlatego warto kupić na zapas więcej materiału niż wynika z obliczeń fot. Vandersanden

Dostępne na rynku impregnaty nieco różnią się od siebie. Mogą dawać matowe wykończenie albo tzw. efekt mokrego kamienia. Niektóre zwiększają intensywność koloru kostki, inne mają właściwości barwiące i dostępne są w różnych odcieniach. Preparaty stosuje się zarówno na nowy, dopiero co ułożony bruk, jak i stary, poddany wcześniej gruntownemu czyszczeniu. Po latach użytkowania nawierzchnia często blaknie pod wpływem promieniowania UV (zwłaszcza, gdy nie została zabezpieczona).

Bruk klinkierowy jest materiałem bardzo trwałym, nienasiąkliwym, odpornym na ścieranie, odpryskiwanie, płowienie (przez lata zachowuje intensywność koloru) i działanie substancji chemicznych. Swoją wytrzymałość zawdzięcza technologii wykonania. Impregnacja klinkieru nie jest potrzebna, choć można ją przeprowadzić, aby zwiększyć ochronę przed zabrudzeniem. Elementy nawierzchniowe są mocniejsze od cegieł elewacyjnych (te pierwsze często układa się wokół domów, których elewacja również wykonana jest z klinkieru). Pamiętajmy jednak, że gdy trakty są mokre, stają się dość śliskie. 

Wytrzymały klinkier idealnie nadaje się do utwardzania podjazdów, ścieżek, schodów i tarasów fot. LHL Klinkier

Planowanie wyłożenia nawierzchni

Układ ścieżek czy wielkość pojazdu do garażu warto zawczasu dokładnie zaplanować. Zadanie to można powierzyć architektowi krajobrazu projektującemu ogród albo skorzystać z bezpłatnych projektów bądź programów do aranżacji posesji, które oferują producenci kostki przy jej zakupie. Na małych działkach warto zachować umiar przy doborze materiałów nawierzchniowych. Często najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie bruku w tej samej stylistyce zarówno na ścieżkach, tarasie, jak i podjeździe. Najłatwiej układa się trakty o regularnych kształtach. Wykonanie łuków, zaokrągleń, wcięć wiąże się z wyższymi kosztami robocizny i wymaga docinania większej ilości elementów.

Jeśli teren jest spory, a dom umiejscowiony w znacznej odległości od ulicy, droga od bramy wjazdowej do garażu może mieć przebieg falisty. Swobodne manewrowanie zapewni podjazd o szerokości przynajmniej 3 metrów. Można użyć tutaj tzw. bruku ekologicznego – po jego ułożeniu w nawierzchni pozostają otwory ułatwiające wsiąkanie wody opadowej w głąb podłoża. Gładka jednolita powierzchnia będzie jednak łatwiejsza do utrzymania w czystości i do odśnieżania. Na kostce w ciemnym kolorze mniej widoczne są plamy po oleju silnikowym. Planując nawierzchnie we frontowej części posesji należy zwrócić szczególną uwagę, aby współgrały one z architekturą budynku i stylem ogrodu.

Przed domem warto ułożyć z kostki szeroki wygodny chodnik prowadzący do drzwi wejściowych, natomiast w dalszej części działki ścieżki powinny mieć mniej formalny charakter. W ogrodzie często mają przebieg falisty, żeby jak najlepiej współgrać z roślinnością fot. Vestone

Chodnik prowadzący od furtki do drzwi wejściowych może mieć nawet 1,5 m szerokości. W głębi ogrodu nie warto jednak robić tak szerokich ścieżek – wystarczy 0,8 m. Najlepiej gdy trakty dla pieszych mają szorstką, antypoślizgową powierzchnię – taką zapewnią np. kostki płukane pokryte kruszywem. Brukiem wykańcza się także tarasy ziemne. Ich nawierzchnia może się znajdować na równi z terenem w ogrodzie albo na nasypie. Planowaniem konstrukcji najlepiej zająć się już na etapie projektowania budynku, bo ukształtowanie jego bryły może mieć spory wpływ na lokalizację i metraż miejsca wypoczynku (warto by miało przynajmniej 10 m²). Nawierzchnia powinna być łatwa do utrzymania w czystości, aby bez problemu można było usunąć z niej zabrudzenia po kawie, winie czy tłuszczu. Dobrze sprawdzi się zatem gładka, niezbyt jasna kostka.

Mocowanie obrzeży

Są one bardzo istotnym elementem nawierzchni, bo zapobiegają jej rozjeżdżaniu. Ich kolor i stylistykę dobiera się do rodzaju kostki. Zastosować można w tym celu grubszy bruk, specjalne kostki brzegowe (o rozmaitym kształcie i odcieniu) albo różnego typu podłużne ok. 1 m obrzeża – gładkie bądź przypominające palisadę. Są one delikatniejsze od typowych krawężników – te ostatnie zawsze powinny wystawać ponad grunt, aby dobrze zabezpieczać nawierzchnię poddawaną dużym obciążeniom. Obrzeża osadza się na ławie z gęstej mieszanki betonowej. Należy to zrobić zaraz po wykonaniu wykopu pod nawierzchnię (pod podjazd powinien być głębszy niż pod ścieżki, z uwagi na konieczność ułożenia solidniejszej podbudowy).

Do wyboru mamy wiele gotowych elementów brzegowych, jednak każdy z nich wymaga solidnego osadzenia. Zabetonowanie obrzeży to jeden z pierwszych i ważniejszych etapów budowy ogrodowej nawierzchni fot. Bruk-Bet

W jaki sposób wykonać podbudowę?

Wytrzymałość brukowanych traktów w największym stopniu zależy od poprawnego ułożenia warstw podbudowy. Wykonanie prac najlepiej więc zlecić wyspecjalizowanej ekipie, szczególnie jeśli chodzi o nawierzchnie, które będą poddawane znacznym obciążeniom (jak podjazdy do garażu). Roboty rozpoczyna się od wyznaczenia granic traktu i usunięcia z tego miejsca górnej, żyznej warstwy gleby, którą warto spożytkować w ogrodzie. Następnie wykonuje się wykop i wyrównuje jego dno. Zaleca się też rozłożyć na nim pasy geowłókniny – materiał zapobiegnie mieszaniu się gruntu z kruszywem.

W następnej kolejności układa się warstwę nośną (pełniącą też rolę filtracyjnej) ze żwiru, tłucznia lub grysu. Choć ostatecznie będzie niewidoczna, w największym stopniu odpowiada za przenoszenie obciążeń nawierzchni na grunt rodzimy. Wykonanie jej w niewłaściwy sposób doprowadzi do zapadania się kostki. W przypadku ścieżek, jej grubość powinna wynosić 10–20 cm, zaś w obrębie podjazdów 20–30 cm. Po wyrównaniu, a następnie utwardzeniu jej za pomocą zagęszczarki wibracyjnej, można przystąpić do usypywania ok. 5 cm warstwy podkładowej. Zwykle powstaje ona z piasku. Poprzez odpowiednie jej wyprofilowanie za pomocą łaty, formuje się ok. 2% spadek poprzeczny nawierzchni, zapewniający szybkie odprowadzanie wody opadowej. Podsypkę także należy zagęścić mechanicznie.

Proces układania kostki

Na trwałość i estetykę nawierzchni wpływa również poprawne ułożenie bruku. Podsypka piaskowa powinna być dobrze ubita. Podczas pracy należy uważać, by jej nie naruszyć. Nie można na nią wchodzić – najlepiej klęczeć na ułożonym już fragmencie traktu. Każdą kostkę dobija się do podłoża gumowym młotkiem. Co jakiś czas trzeba sprawdzić poziomnicą, czy bruk tworzy równą płaszczyznę z minimalnym spadkiem. Później należy go dodatkowo ustabilizować zagęszczarką z gumową nakładką ochronną. Na koniec wypełnia się szczeliny między elementami – przeważnie stosuje się w tym celu piasek, niekiedy specjalną wodoprzepuszczalną zaprawę spoinującą.

Kostki należy układać ścisło jedna przy drugiej i solidnie osadzać je w podłożu, dobijając każdą gumowym młotkiem. Bardzo istotne jest także wypełnienie piaskiem szczelin między nimi fot. Bruk-Bet

Małgorzata Kolmus

Fot. Semmelrock/Polbruk/Bruk-Bet/Vestone/LHL Klinkier/Pozbruk/Vandersanden