Stiuki i sztablatura - ekskluzywne pokrycia ścienne

Szlachetne tynki pozwalały na ograniczenie niezwykle czasochłonnych robót kamieniarskich przy wygładzaniu powierzchni kamiennych bloków, zachowując jednocześnie ich atrakcyjny wygląd z barwnymi przewarstwieniami charakterystycznymi np. dla marmurów.

Nazwa stiuku jako pokrycia dekoracyjnego pochodzi z włoskiego i określa dosłownie lustro, co odzwierciadlało błyszczącą powłokę tego pokrycia.

Szlachetne tynki od tradycji do współczesności 

Pierwotnie do utworzenia stiuku wykorzystywano najwyższej jakości wapno dołowane po gaszeniu przez nawet kilkadziesiąt lat oraz dodatek w postaci mączki marmurowej i pigmentu.

Utworzony z tych materiałów stiuk mógł pokrywać powierzchnie zewnętrzne i nanoszony był metodą narzutu, a po wstępnym stwardnieniu wygładzany i dekorowany pigmentem nanoszonym pędzlem. Ostateczne wykończenie polegało na nasyceniu powierzchni preparatem twardniejącym na gorąco, a następnie wybłyszczeniu jej powłoką woskową.

Odmianą stiuku przeznaczoną do dekoracji tylko wnętrz, to pokrycia gipsowe tworzone najczęściej na bazie gipsu alabastrowego rozrobionego wodą klejową z kleju glutynowego.

Tworzenie barwnej, żyłkowanej powierzchni polegało na przygotowaniu pigmentowanych „placków” gipsu o konsystencji plasteliny, z których odcinano grube na ok. 1 cm pasy przenoszone na zdobione podłoże w pożądanym układzie barwnym.

Kolejny zabieg to wyrównanie powierzchni np. na okrągłych kolumnach przy użyciu szablonu, a stwardniałą powierzchnię poddawano szlifowaniu, korekcie ubytków i barw, a na koniec polerowano przy użyciu past ściernych do uzyskania połysku.    

Natomiast jednobarwne błyszczące pokrycie tworzone były prze utworzenie sztablatury w postaci cienkiej do 2 mm gładkiej warstwy wapienno-gipsowej, którą po wyrównaniu i pokryciu zaczynem gipsu w wodzie wapiennej zacierało się pacą aż do wydobycia lustrzanego wyglądu.  

Współcześnie stiuki i sztablatury można utworzyć z gotowych, dostępnych w handlu wyrobów oferowanych przez producentów chemii budowlanej, a rekomendowane technologie ich aplikacji pozwalają nawet amatorom uzyskać zadowalające efekty zdobnicze.

Produkty te najczęściej bazują na spoiwie akrylowym ale dostępne są też tradycyjne, ekologiczne materiały zawierające gips i wapno. Szczegółowe informacje o wymaganiach dotyczących podłoża i sposobie aplikacji konkretnych produktów, zawarte są w dokumentacji technicznej i np. na filmach instruktażowych producentów.    

Tynk dekoracyjny świetnie sprawdzi się w dużym salonie. fot. Magnat Style.

Przygotowanie podłoża pod stiuki i sztablatury  

Pokrycia dekoracyjne nakładane są na wstępnie otynkowane - dowolnym rodzajem tynku - podłoże lub z płyt gipsowo-kartonowych. Zależnie od rodzaju ostatecznego wykończenia podkład musi charakteryzować się odpowiednią równością i gładkością powierzchni.

Najwyższe wymagania stawiane są w przypadku nakładania stiuków cienkowarstwowych - nierówności nie mogą być większe niż 1 mm i w liczbie do 2, po przyłożeniu łaty długości 2 m. W praktyce pod stiuki nadają się powierzchnie uprzednio pokryte tynkiem i ewentualnie wyrównane  gładzią, a także  starannie ułożone płyty gipsowo-kartonowe.

Nałożenie sztablatury w postaci gładzi gipsowej wymaga również równego tynku, w których odchylenia od płaszczyzny nie przekraczają 5 mm. Przy większych nierównościach przeprowadza się wstępne wyrównanie np. gipsową masę szpachlową, a następnie na całą powierzchnię naciągamy gładź wykańczającą.

Podobne wymagania co do stanu podłoża stawiane są, w przypadku nakładania tradycyjnej sztablatury. Jako standardowe podłoże przyjmuje się tynk III kategorii, a grubość nakładanej warstwy wynosi 2-3 mm.

Przy nakładaniu tych powłok niezwykle istotna rzeczą jest zapewnienie odpowiedniego oświetlenia, którego natężenie i ukierunkowanie powinno odpowiadać warunkom docelowym.

Jednak przy standardowym oświetleniu trudno ocenić jakość utworzonej powłoki, a uniknięcie kłopotliwych wad powierzchni ułatwia zapewnienie odpowiednich warunków podczas gładzenia - światło o dużym natężeniu powinno być skierowane wzdłuż powierzchni ścian, zwłaszcza gdy planowane jest zamontowanie  oświetlenia np. w formie kinkietów lub na suficie.  

Przed nałożeniem stiuku, należy zagruntować podłoże preparatem rekomendowanym przez producenta, fot. Magnat Style.

Gładź tynkarska jako sztablatura   

Idealnie gładką powierzchnie ściany można uzyskać nakładając na dowolny tynk dodatkową cienką warstwę tzw. gładzi tynkarskiej, która po dodatkowych zabiegach pozwoli uzyskać błyszczącą powierzchnię. 

W handlu dostępne są trzy rodzaje gładzi do wyrównywania ścian - gipsowe, anhydrytowe i polimerowe. Każdy z nich charakteryzuje się nieco innymi własnościami użytkowymi, ale wybłyszczenie powierzchni najłatwiej osiągnąć na gładziach polimerowych i są też wygodne do przygotowania, choć wysychają nieco wolniej..

Materiał rozprowadza się szeroką pacą, warstewką grubości nie większej niż 2 mm. Z reguły ściany po wstępnym wygładzeniu wymagają przeszlifowania i ponownego naciągnięcia warstewki wygładzającej.

Ręczne szlifowanie z użyciem papieru ściernego bądź siatki powoduje uciążliwe zapylenie, ale prace można usprawnić wykorzystując szlifierkę podłączoną do odkurzacza odsysającego pył. Wygładzona powierzchnie po dokładnym odkurzeniu można pokryć polerowanym woskiem lub bezbarwnym lakierem, co znacząco poprawy odporność na uszkodzenia i zabrudzenia.   

Można też wykonać klasyczną sztablaturę z użyciem tradycyjnych składników: gipsu i wapna. Zależnie od techniki nakładania utworzymy podłoże jednobarwne lub np. z żyłkowaniem upodabniającym pokrycie do naturalnego marmuru.

Efekt wybłyszczenia powierzchni uzyskuje się poprzez końcowe scyklinowanie i zatarcie pacą zaczynu gipsowego z wodą wapienną, aż do uzyskania idealnie gładkiej i błyszczącej powłoki.

Dekoracyjne stiuki  

Popularnym sposobem wykańczania ścian stają się też stiuki - cienkowarstwowe powłoki z gęstej masy na bazie akrylu lub wapna noszące niekiedy nazwę stiuku weneckiego. Nakładane są na równe podłoże pacą stalową z zaokrąglonymi narożnikami w trzech warstwach tworząc idealnie gładką, błyszczącą powierzchnię o jednobarwnej bądź cieniowanej kolorystyce.

Decydujący wpływ na końcowy efekt ma jakość podłoża gdyż wszelkie nierówności mogą uniemożliwić wygładzenie powierzchni, czy nawet przyczyniać się do uszkodzeń Podłoże z reguły wymaga zagruntowania rekomendowanym przez producenta stiuku preparatem.

Sam proces wielowarstwowego nakładania pozwala na uzyskanie różnorodnych efektów zdobniczych np. poprzez cieniowanie, melanż kolorystyczny czy ozdobne aplikacje. Wykonanie szczególnie dekoracyjnych stiuków wymaga dużego doświadczenia jak i zdolności artystycznych, choć również samodzielnie można wykonać ciekawe zdobienia.

Surowe stiuki są mało odporne na zabrudzenia dlatego pokrywane są dodatkowo warstwą polerowanego wosku, który jednocześnie nadaje lustrzany połysk i chroni przed trwałym  zanieczyszczeniem.

Autor: Cezary Jankowski

Opracowanie: Sebastian Malinowski

fot. otwierająca: Magnat Style