Jakie są rodzaje powłok malarskich i ich zastosowanie?

Farby, emalie, lakiery

Wyroby malarskie ze względu na zastosowanie i cechy użytkowe są podzielone na trzy zasadnicze grupy - farby, emalie i lakiery. W budownictwie wykorzystywane są głównie farby, które charakteryzują się wysoką zdolnością krycia i przyczepnością do podłoża. Wszystkie te materiały zawierają podstawowe składniki takie jak spoiwo, pigment, rozcieńczalnik, wypełniacz, które decydują o zastosowaniu i własnościach wyrobu.

Spoiwa to składniki powłokotwórcze decydujące o własnościach użytkowych. Obecnie są to głównie różne rodzaje polimerów tworzące powłokę po odparowaniu rozcieńczalnika jak i pod wpływem reakcji z powietrzem lub z dodawanym utwardzaczem. Do powszechnie wykorzystywanych związków polimerowych należą akryle, alkidy, poliuretany, silikony, polioctany, a także kopolimery - mieszaniny różnych polimerów.

Pigmenty nadają barwę i decydują o własnościach kryjących, a także o trwałości kolorów. Są pochodzenia mineralnego lub organicznego, przy czym istotne znaczenie ma również stopień rozdrobnienia pigmentu - drobnocząsteczkowe wykazują wyższą zdolność krycia. Dodawane są w trakcie produkcji lub w sterowanym komputerowo mieszalniku, umożliwiającym uzyskanie dowolnej barwy.

Rozcieńczalnik upłynnia składniki farby umożliwiając jej równomierne nałożenie. Ze względu na rodzaj rozcieńczalnika wyroby malarskie dzieli się na dwie grupy - wodorozcieńczalne i z rozcieńczalnikami organicznymi, co oprócz własności technologicznych określa dopuszczalną zawartość lotnych związków organicznych (LZO) - znacznie mniejszą gdy rozcieńczalnikiem jest woda.

Oprócz podstawowych składników farby i lakiery zawierają szereg dodatków modyfikujących ich własności użytkowe i technologiczne. Dzięki nim wyroby uzyskują m. in. większą odporność na promieniowanie UV, własności antybakteryjne i przeciwgrzybowe, odblaskowe, tiksotropowość itd., a także wykorzystują nowoczesne produkty: nanocząstki, teflon, cząstki ceramiczne.

Właściwości użytkowe produktów malarskich

Dobór materiałów malarskich do konkretnych zastosowań dokonywany jest głównie na podstawie opisu ich własności opracowanego przez producenta oraz karty charakterystyki wyrobu MSDS jak i dodatkowych atestów dopuszczających wyrób do szczególnego zastosowania np. do kontaktu z żywnością, w pomieszczeniach o podwyższonych reżimach higienicznych czy ochronie przeciwpożarowej.

Ze względu na znaczne powierzchnie ścian wewnętrznych i zewnętrznych, sufitów, istotne do oceny przydatności wyrobu będą również takie cechy jak:

• Zdolność krycia zdefiniowana jako współczynnik kontrastu - decyduje o krotności nakładania farby, koniecznego do ujednorodnienia wyglądu (zakrycia podłoża) testowej powierzchni. Wyznaczana jest w skali 1 - 4 dla określonej wydajności malowania podanej w m²/l przy czym klasa 1 zapewnia najlepsze krycie. Parametr ten ma znaczący wpływ na koszty prac malarskich gdyż decyduje o liczbie koniecznych do nałożenia warstw (zużyciu materiału) jak i pracochłonności robót.

• Paroprzepuszczalność jest szczególnie istotna w przypadku farb elewacyjnych - powinny one charakteryzować się możliwie niskim oporem dyfuzyjnym, co umożliwia odparowanie wilgoci przenikającej przez ściany zewnętrzne. Ograniczona możliwość odparowania przez powłokę malarską sprawia, że wilgoć pod wpływem nasłonecznienia wywiera parcie na tynk i farbę co prowadzi do ich destrukcji. Również farby do wnętrz powinny umożliwiać w pewnym stopniu przenikanie pary wodnej. Zapewnia to utrzymywanie w miarę stabilnej wilgotności powietrza w pomieszczeniach, jak też zabezpiecza przed niszczeniem powłoki malarskiej w przypadku zwrotnego przenikania wilgoci do pomieszczeń w okresie letnim.

• Odporność mechaniczna określa trwałość powłoki przy wielokrotnym zmywaniu, szorowaniu i ma znaczenie zwłaszcza przy malowaniu pomieszczeń sanitarnych i kuchni. Farby do ścian klasyfikowane są do jednej z pięciu klas odporności na szorowanie na mokro - klasa 1 gwarantuje najwyższą odporność, a klasa 5 najniższą. Badania określają jaki następuje ubytek grubości powłoki po określonej liczbie przetarć wywołanych urządzeniem testującym.

• Połysk ma znaczenie nie tylko estetyczne ale również praktyczne - błyszczące powierzchnie łatwiej utrzymać w czystości. Stopień połysku określa się poprzez procentowe odbicie strumienia światła padającego pod kątem 60^o na powłokę. W dokumentacji wyrobów najczęściej jednak spotyka się słowne określenie połysku - np. wysoki połysk, satyna, półmat, mat.

Kuchnie i łazienki malujemy farbą lateksową specjalnie dedykowaną do tych pomieszczeń.

Z kolei własności technologiczne farb mają wpływ na komfort aplikacji i organizację robót. Istotne cechy to:

• Czas schnięcia, zależnie od rodzaju farby wynosi on od kilku godzin do kilku dni, przy czym istotne są też warunki otoczenia podczas wysychania (temperatura i wilgotność powietrza). Trzeba też odróżnić tzw. wysychanie między nakładaniem kolejnych warstw, a pełnym utwardzeniem powłoki.

• Własności tiksotropowe farby sprawiają, że w mniejszym stopniu ścieka z pędzla czy wałka, co ma szczególne znaczenie przy malowaniu sufitów.

• Technika nakładania - wyroby malarskie mogą być dostosowane do nakładania pędzlem, wałkiem, natryskiem pneumatycznym lub hydrodynamicznym. Większość wyrobów można aplikować dowolną techniką, ale natrysk pneumatyczny wymaga znacznego rozcieńczenia farby, co nie zawsze jest dopuszczalne.

Farby na ściany wewnętrzne i zewnętrzne (elewacyjne)

Dotychczasowy podział farb ściennych, zwłaszcza elewacyjnych, został częściowo zmodyfikowany przez wprowadzenie wyrobów ze spoiwem kopolimerowym np. akrylowo-silikonowym, które jednak tylko łączy cechy tradycyjnych produktów.

Ekologiczna farba elewacyjna.

Farby akrylowe - to podstawowy asortyment farb do wnętrz i elewacji. Mogą być wykorzystywane w standardowych warunkach użytkowania, jeśli powłoka nie musi spełniać szczególnych wymagań. Charakteryzują się stosunkowo niską paroprzepuszczalnością, średnią odpornością na zmywanie i zabrudzenia.

Farby lateksowe - w porównaniu z akrylowymi są znacznie bardziej wytrzymałe na zmywanie i trudniej się brudzą. Zalecane są głównie do malowania w kuchniach, łazienkach, a także w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych. Używane są też do malowania elewacji narażonych na intensywne zabrudzenia.

Farby silikonowe - używane głównie jako elewacyjne charakteryzują się wysoką paroprzepuszczalnością (opór dyfuzyjny Sd poniżej 0,05m), małą nasiąkliwością i trwałością kolorów. Są używane do pierwszych wymalowań jak i do odnawiania obiektów zabytkowych.

Farby silikatowe (krzemianowe) - podstawowym spoiwem jest potasowe szkło wodne. Uzyskują najwyższą paroprzepuszczalność (opór dyfuzyjny Sd poniżej 0,02 m), znikomą nasiąkliwość, mają też zdolność do samooczyszczania. Ze względu na zasadowy odczyn spoiwa mają ograniczone możliwości barwienia z użyciem jedynie pigmentów nieorganicznych.

autor: Redakcja BudownicwaB2B
oprac.: Maja Wychowaniec
zdjęcie otwierające: Kaem (Hardy)
zdjęcie w tekście: Śnieżka, Kreisel