Materiały budowlane na bazie gipsu i ich zastosowanie

Płyty gipsowo-kartonowe (suche tynki)

Płyta gipsowo-kartonowa jest obecnie jednym z najbardziej popularnych materiałów stosowanych przy wykańczaniu i remontowaniu wnętrz.

Podstawowy asortyment obejmuje cztery rodzaje płyt gipsowo-kartonowych (w nawiasach dotychczasowe oznaczenia): zwykłe A (GKB) o szarej barwie kartonu, impregnowane H2 (GKBI) o zielonej barwie kartonu i podwyższonej odporności na zawilgocenie, zbrojone włóknem szklanym DF (GKF) z czerwonymi napisami o zwiększonej odporności ogniowej, DFH2 (GKFI) łączące zalety płyt GKF i GKBI.

Ich standardowe wymiary są następujące: grubość - 9,5, 12,5, 15 mm, szerokość - 1200 lub 1250 mm, długość (przystosowana do pomieszczeń o różnych wysokościach) - od 2 do 3 m. Krawędzie podłużne płyt mogą być: proste (KP), spłaszczone (KS) lub - najczęściej wykorzystywane - zaokrąglone i spłaszczone (KPOS). Profilowane spłaszczenia umożliwia nałożenie taśmy w miejscu styku płyt oraz łatwe zaszpachlowanie spoiny.

Płyty gipsowo-kartonowe do tzw. suchej zabudowy wykorzystywane są w trzech zasadniczych technologiach - w formie okładzin ściennych mocowanych na klej, pokryć w systemach budowy ścianek szkieletowych oraz sufitów podwieszanych.

Okładziny ścienne mocowane na klej są alternatywą dla tynków i montowane głównie w przypadku bardzo nierównych podłoży. Do przyklejania używa się specjalnych klejów gipsowych, stosowanych wyłącznie wewnątrz pomieszczeń na stabilnych i nośnych podłożach, nie narażonych na bezpośredni wpływ wilgoci.

Klej na płytę nakłada się punktowo, w postaci placków o rozstawie 30 - 40 cm zarówno w pionie jak i w poziomie. Przyklejanie i korygowanie ułożenia montowanych płyt powinno nastąpić nie później niż po 10 - 15 minutach od momentu nałożenia na nie masy klejowej.

W przypadku bardzo nierównych ścian lub konieczności korekty ich pionu, płyty klejone są do pasów kierunkowych utworzonych z pasków płyty o szerokości 8 - 10 cm i przyklejonych w rozstawie 60 cm. Klej mocujący płyty nanosi się w takim przypadku pacą zębatą zapewniającą równomierną grubość kleju na całej długości mocowania.

Okładziny i ścianki na ruszcie wymagają zamontowania stelaża z systemowych profili stalowych, rzadziej drewnianych. Natomiast sufity podwieszane mogą być montowane w postaci bezspoinowego pokrycia z wykorzystaniem standardowych płyt gipsowo-kartonowych lub w formie zabudowy kasetonowej.

Często występującym problemem przy wykańczaniu powierzchni płyt gipsowo-kartonowych jest pojawianie się pęknięć w miejscach ich łączenia. Przyczyna może leżeć zarówno po stronie niestabilnej konstrukcji nośnej, jak i niestarannego wykończenia styków lub użycia niewłaściwych materiałów do szpachlowania. Do wypełniania styków należy używać specjalnych zapraw spoinujących jak też perforowanych taśm papierowych zamiast popularnej dotychczas siatki z włókna szklanego.

Tynki gipsowe - ręczne lub maszynowe

Są to gotowe, przygotowane fabrycznie mieszanki tynkarskie do zarobienia wodą. Głównymi składnikami tynków gipsowych jest przede wszystkim wysokiej jakości gips, kruszywo kalibrowane (średnica do 1,2 mm) i wiele uszlachetniających dodatków.

Tynki gipsowe produkuje się w dwóch wersjach technologicznych - jako tynki maszynowe, które wykonuje się na budowach przy zastosowaniu specjalnych agregatów tynkarskich oraz jako tynki ręczne, przeznaczone do prac na niewielkich powierzchniach.

W praktyce mogą być stosowane wszędzie jako tynki wewnętrzne, oprócz pomieszczeń, gdzie wilgotność utrzymuje się stale na wysokim poziomie. Szybkie wysychanie jest ważną zaletą tego materiału.

Już po pierwszej fazie wysychania, uzyskuje wilgotność do 5,5%, a pełne wyschnięcie następuje od 10 do 14 dni i jest zależne od grubości tynku, temperatury i wilgotności w pomieszczeniu. Tynki gipsowe można nakładać na podłoża których wilgotność resztkowa nie przekracza 3% a temperatura nie jest niższa niż 5^oC.

Przed przystąpieniem do wykonania prac tynkarskich należy odpowiednio przygotować podłoża pod tynk zależnie od ich rodzaju:

• na podłożu betonowym gładkim - utworzenie warstwy szczepnej z użyciem gruntownika i kruszywa;
• na podłoże z betonu komórkowego konieczne jest zastosowanie środka gruntującego zmniejszającego jego nasiąkliwość;
• podłoże ceramiczne - w przypadku bardzo chłonnego podłoża oraz dla zapewnienia równomiernego (ceramika i spoiny między ceramiką) schnięcia i dojrzewania tynku można zastosować również środek gruntujący;
• obszary graniczne o różnym podłożu, przejścia podłoża betonowego w ceramiczne (granice pomiędzy betonem a cegłą) - konieczne jest zastosowanie wzmocnienia podłoża odpowiednią siatką na szerokości około 10 cm z każdej strony granicy podłoża.

Minimalna warstwa maszynowego tynku gipsowego nie może być cieńsza niż 8 mm, a w przypadku tynku ręcznego nie mniej niż 5 mm. Jednorazowo nakładany tynk nie powinien też być zbyt gruby - na ścianach warstwa nie może przekraczać 25 mm a na suficie 15 mm.

Tynk układany zarówno na ścianie, jak i na stropie musi posiadać odpowiednią konsystencję - zapewniającą natychmiastową przyczepność materiału do podłoża i umożliwiającą dalszą obróbkę. W czasie układania tynków nie wolno dopuszczać do występowania przeciągów.

Ponadto trzeba zapewnić temperaturę powyżej 5^oC. W zasadzie nie należy nakładać tynku dwuwarstwowo - jeśli jest konieczność pogrubienia to zawsze powinno się nakładać materiał na zasadzie "mokry na mokry". Jeśli tynk już wysechł i trzeba nałożyć drugą warstwę - wtedy konieczne jest zagruntowanie suchego podłoża.

Jastrych podłogowy

Specjalne zaprawy gipsowe wykorzystywane są do wykonywania samorozlewnych jastrychów podłogowych. Płynny jastrych przygotowywany jest na bazie suchej zaprawy z gipsu z dodatkiem anhydrytu i piasku kwarcowego.

Wylewki te stosowane są najczęściej jako pływający jastrych na warstwach izolacji akustycznej lub termicznej, oraz w systemach ogrzewania podłogowego. Płynne jastrychy mieszane są mechanicznie i pompowane na uprzednio przygotowane podłoża. Rozpływają się same, poziomują i zagęszczają, a wylewki z jastrychu gipsowego są bezspoinowe, gładkie i o wysokiej wytrzymałości.

Zalewanie płyty ogrzewania podłogowego płynnym jastrychem

Gładź gipsowa

Gładzie gipsowe oraz zaprawy do spoinowania płyt stanowią istotną grupę uzupełniających wyrobów gipsowych wykorzystywanych do ostatecznego wykończenia powierzchni ścian i sufitów, nadania im wysokiej gładkości.

Materiały te zawierają - oprócz gipsu - szereg dodatków zwiększających przyczepność i wytrzymałość, ułatwiających szlifowanie, wyrównujących barwę, regulujące szybkość wiązania. Przy ich przygotowaniu należy ściśle przestrzegać zaleceń podanych przez producenta.

autor: Aleksander Rembisz
oprac.: Maja Wychowaniec
zdjęcia: Cedat (marka Cekol), Knauf