2020-09-07 07:21:55 
Ocieplaj, bo warto!
Polski rynek styropianu do systemów ociepleń jest jednym z największych w Europie. Dlaczego? Bo w kwestii termomodernizacji budynków mamy ogromne zaległości. Gdy mowa o domach jednorodzinnych, to jest ich w Polsce około 5 mln, z czego 70% to budynki nieocieplone w ogóle lub ocieplone zbyt cienkimi warstwami izolacji.
Dlatego na ogrzewanie zużywamy 40% wytwarzanej w kraju energii. Przez nieizolowane ściany ucieka z domu 20–25% ciepła, przez dach do 30%, przez podłogę 10–15%, przez nieszczelne okna i drzwi 10–20%, reszta (jakieś 15%) to straty przez kominy i wentylację. Jeden z najważniejszych we współczesnym budownictwie parametrów – współczynnik przenikania ciepła U – w odniesieniu do ścian zewnętrznych w nowym domu nie może przekraczać 0,23 W/(m2·K).
W starszych budynkach często jest 4–5-krotnie wyższy! W latach 60. ub. stulecia, zgodne z przepisami, U ścian wynosiło 1,16, na początku lat 80. – 0,75. Nic zatem dziwnego, że straty ciepła w kilkudziesięcioletnich domach są ogromne, a do ich ogrzania potrzeba wiele opału. Po ociepleniu, straty ciepła maleją, a wraz z nimi wydatki na ogrzewanie i emisja zanieczyszczeń.
Wsparcie od państwa
Od jesieni 2018 r. do 30 września 2029 r. ma działać rządowy program Czyste Powietrze (przy czym podpisywanie umów zakończy się 31 grudnia 2027 r.). Jego podstawowym celem jest zmniejszenie emisji szkodliwych pyłów do atmosfery. Ma temu służyć właśnie poprawa efektywności energetycznej istniejących budynków jednorodzinnych, czyli wymiana starych pieców i kotłów na paliwa stałe oraz termomodernizacja domów.
Rząd założył budżet programu na poziomie 103 mld zł, z czego 63 mld mają być wypłacone w formie dotacji, a 40 mld to pożyczki udzielane na preferencyjnych zasadach. O dofinansowanie mogą się ubiegać właściciele i współwłaściciele domów oraz właściciele lokali mieszkalnych wydzielonych w budynkach jednorodzinnych, z wyodrębnioną księgą wieczystą. W aktualnej wersji programu, ubiegających się o wsparcie podzielono według dochodu na trzy grupy.
Do tzw. podstawowego poziomu dofinansowania uprawnieni są inwestorzy, których roczny dochód nie przekracza kwoty 100 tys. zł (według ostatniego zeznania podatkowego). Ci, którzy zarabiają więcej, na wsparcie z Programu Czyste Powietrze nie mogą liczyć. Mogą natomiast skorzystać z ulgi termomodernizacyjnej, która obowiązuje od początku ubiegłego roku i pozwala na odliczenie od dochodu do 53 tys. zł, wydanych na termomodernizację budynku jednorodzinnego.
Ulga przysługuje tylko przy remoncie, nie da się z niej korzystać, wznosząc nowy dom. Trzecia grupa to inwestorzy uprawnieni do podwyższonego poziomu dofinansowania – ci otrzymają większe wsparcie. Warunek to miesięczny dochód poniżej 1400 zł netto na głowę w gospodarstwie wieloosobowym i do 1960 zł netto w gospodarstwie jednoosobowym. W tym przypadku, niezbędne jest zaświadczenie o dochodzie wydane przez miejski lub gminny ośrodek pomocy społecznej.
Przy podstawowym poziomie dofinansowania, maksymalna dotacja na wymianę źródła ciepła i termomodernizację wynosi 20 tys. zł. Ta kwota może wzrosnąć o 5 tys. zł tzw. bonusu klimatycznego (związanego z emisyjnością źródła ciepła) – przysługuje on inwestorom, wybierającym najbardziej efektywne pompy ciepła, przewidziane do dofinansowania.
I kolejne 5 tys. zł, jeśli wnioskodawca zdecyduje się na instalację fotowoltaiczną finansowaną w ramach programu Mój Prąd. Dotacja do docieplenia prze-gród budowlanych i na prace towarzyszące wynosi tu do 45 zł/m2 i do 30% poniesionych kosztów. Wnioskodawcy uprawnieni do podwyższonego dofinansowania mogą dostać do 32 tys. zł na wymianę źródła ciepła i termomodernizację, plus 5 tys. zł na fotowoltaikę. Na docieplenie odpowiednio do 90 zł/m2 i do 60% kosztów.
Materiały ociepleniowe
Przegrody zewnętrzne ociepla się przeważnie styropianem (ściany, podłogi, dachy płaskie) bądź wełną mineralną (ściany, dachy). Tam, gdzie styropian (polistyren ekspandowany EPS) może mieć kontakt z wodą, lepiej sprawdza się styrodur, czyli polistyren ekstrudowany XPS. Oba wytwarzane są z tego samego materiału, lecz w odmiennych procesach technologicznych. Do izolacji poddaszy i dachów stosowana jest jeszcze piana poliuretanowa – nanoszona natryskowo (PUR) albo w postaci gotowych płyt (PIR).
Podstawowe materiały ociepleniowe, styropian i wełna mineralna, wykazują podobne właściwości izolacyjne, jednak poza tym istotnie się różnią – nasiąkliwością, elastycznością, izolacyjnością akustyczną, wytrzymałością na obciążenia i odpornością na chemikalia. Styropian jest lekki i sztywny. To materiał samogasnący.
Słabo izoluje akustycznie. Jest odporny na wilgoć, lecz nie na działanie niektórych rozpuszczalników, dlatego nie wolno stosować go razem z lepikami, farbami rozpuszczalnikowymi i niektórymi klejami. Cechuje go niska paroprzepuszczalność, co ma znaczenie przy ocieplaniu wilgotnych ścian – obłożenie ich tym materiałem utrudni wysychanie.
Wełna mineralna jest niepalna, cięższa i jednocześnie elastyczna, dzięki czemu szczelnie wypełnia przestrzenie, w których jest układana. Zwykle dobrze izoluje akustycznie. Jest odporna na chemikalia i wysoką temperaturę. Ma dużą paroprzepuszczalność, ale jest nasiąkliwa.
Zamoczona traci właściwości izolacyjne, dlatego należy zabezpieczyć ją przed deszczem. Do ocieplania ścian stosuje się płyty z wełny mineralnej półtwarde i twarde, na poddaszach można wykorzystać płyty miękkie albo rolowane maty. Współczynnik przewodzenia ciepła λ (lambda) wełny i styropianu jest podobny i wynosi między 0,030 a 0,045 W/ (m·K).
Lambda płyt z pianki poliuretanowej może być niższa – nawet 0,02, co oznacza, że wystarczy cieńsza izolacja. Płyty są lekkie, wodoodporne, nierozprzestrzeniające ognia. Na skośnym dachu taką izolację można układać jako nakrokwiową (nie między krokwiami, lecz na nich).
Dwa sposoby ocieplania ścian
Mury ociepla się jedną z dwóch metod: lekką mokrą lub lekką suchą. W metodzie lekkiej mokrej (ETICS, BSO) izolację termiczną ze styropianu lub wełny przykleja się do ścian i pokrywa np. tynkiem cienkowarstwowym. Ciężar ocieplenia wraz z tynkiem wynosi tylko 10–30 kg/m², stąd lekka w nazwie.
Mokra, bo do rozrabiania kleju i tynku potrzebna jest woda. Ściana ocieplona tym sposobem wykazuje dobre parametry termiczne. Niestety, technologia ma też wady – można pracować wyłącznie przy sprzyjającej pogodzie (bez deszczu, silnego wiatru, intensywnego słońca, przy temperaturze 5–25°C), jest też wrażliwa na błędy wykonawców. Te mogą ujawnić się nawet po kilku latach, a ich usunięcie jest trudne i kosztowne.
W metodzie lekkiej suchej, podtrzymujący ocieplenie i warstwę elewacyjną ruszt mocuje się mechanicznie, przy użyciu gwoździ, śrub, kołków – bez klejów i zapraw. Izolację termiczną (na ogół wełnę) układa się między listwami rusztu, do którego przytwierdzona zostanie również elewacja. Metoda jest prosta i nie wymaga dużego doświadczenia. W ten sposób da się ocieplić wszelkie ściany: stare, nowe, murowane, drewniane..., przy każdej pogodzie (pod warunkiem zabezpieczenia wełny przed deszczem).
Elewację może stanowić drewniana oblicówka, siding winylowy, blacha. Optymalna grubość ocieplenia to 15– 20 cm – przy grubszej warstwie przybywa problemów wykonawczych, a oszczędności na ogrzewaniu rosną minimalnie. Ocieplenie ścian zewnętrznych ma być ciągłe, co oznacza, że zaizolowane powinny zostać również ściany fundamentowe. Stosuje się do tego celu materiały odporne na ściskanie i wilgoć. Może to być twardy styropian o obniżonej nasiąkliwości (fundamentowy) albo polistyren ekstrudowany. Zasypywaną ziemią termoizolację zabezpiecza się folią kubełkową.
Jaka powinna być elewacja?
Elewacja ma ładnie wyglądać, ale przede wszystkim chronić ściany budynku przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi: deszczem, mrozem, wiatrem, silnym słońcem. Także przed uszkodzeniami mechanicznymi. Dlatego materiały użyte do jej wykonania powinny być nienasiąkliwe, mrozoodporne, niepłowiejące.
Trzeba też zauważyć, że ściany zewnętrzne mogą mieć różną konstrukcję i w związku z tym odmiennie się je wykańcza. Najpopularniejszym w naszym kraju rozwiązaniem jest ściana dwuwarstwowa pokryta tynkiem. Mamy tutaj mur (warstwę nośną), ocieplony metodą lekką mokrą i najczęściej wykończony tynkiem cienkowarstwowym, który chroni izolację i jest ozdobą budynku. Tynki aplikuje się jedną warstwą o grubości 2–10 mm.
Producenci proponują je w ogromnej ilości kolorów, w czterech głównych, różniących się właściwościami odmianach. W zależności od spoiwa występują bowiem tynki mineralne, silikatowe, akrylowe, silikonowe. Ścianę dwuwarstwową ocieploną metodą lekką mokrą (także przegrodę jedno- i trójwarstwową) można wykończyć płytkami z klinkieru, albo betonowymi płytami (o ile nie są za ciężkie). Podłoże trzeba jednak wówczas przygotować inaczej, niż przy tynku, bo będzie przenosić większe obciążenia.
Warstwa zaprawy zbrojącej powinna być grubsza (5–7 mm), zatopiona w niej siatka ma mieć wyższą gramaturę, albo daje się ją w dwóch warstwach. Kołkowanie wykonuje się przez siatkę i ocieplenie, nie tylko styropian. Płytki z klinkieru są trwałe i odporne na działanie czynników atmosferycznych. Mało nasiąkliwe i mrozoodporne. Występują w wielu kolorach (odcienie czerwieni, żółci, brązu, szarości).
Betonowe mają podobne właściwości, nie wymagają konserwacji i równie łatwo wyczyścić je wodą. Z wyglądu przypominają kamień i z tego powodu zazwyczaj układa się je bezfugowo. W przypadku ścian ocieplanych metodą lekką suchą, elewację może stanowić oblicówka z drewna. Deski przytwierdza się do rusztu wkrętami lub ocynkowanymi gwoźdźmi, łączy na wpust i wypust albo zakład. Można prowadzić je poziomo bądź pionowo, przy czym drugi sposób jest lepszy, bo ułatwia spływanie wody.
Trwałość takiej elewacji zależy w dużej mierze od gatunku użytego drewna. Najlepiej sprawdzą się odmiany egzotyczne, np. meranti. Drewno rodzime (świerk, sosna, modrzew), choć dużo tańsze, niestety, jest zdecydowanie mniej odporne na warunki atmosferyczne. Wykonaną z niego elewację zabezpiecza się impregnatami, lakierobejcami, czy lakierem, ale i tak trzeba ją odnawiać przynajmniej co kilka lat.
Ocieplenie dachu
Do ocieplania połaci dachów skośnych nad użytkowymi poddaszami przeważnie wybiera się produkty z wełny mineralnej, która jest elastyczna i dobrze wypełnia przestrzenie między krokwiami. Zgodnie z przepisami, współczynnik przenikania ciepła U dachu może wynosić maksymalnie 0,18 W/(m·K).
Żeby to osiągnąć, izolacja z wełny powinna mieć przynajmniej 20 cm grubości. Tak gruby materiał może nie zmieścić się między krokwiami, dlatego wełnę układa się w dwóch warstwach – pierwszą pomiędzy nimi i drugą, prostopadle poniżej. Izolację z piany PUR nanoszonej natryskowo wykonuje się szybciej i jest ona lżejsza, co może mieć znaczenie przy remontowaniu domu z osłabioną więźbą.
Piana dokładnie uszczelnia każdy zakamarek, ale takie ocieplenie jest droższe od tego z wełny. Do ocieplenie dachów płaskich stosuje się wszystkie wymienione wcześniej materiały: styropian, styrodur (XPS), wełnę w postaci twardych płyt, piankę poliuretanową.
Ocieplenie podłóg
Wykonanie tych prac jest łatwiejsze w domu z podpiwniczeniem. Materiał izolacyjny (np. płyty styropianowe typu fasada) mocuje się wówczas na suficie piwnicy. Miejsca, w których przez strop przechodzą rury, uszczelnia się pianką poliuretanową. Ocieplenie podłogi na gruncie jest bardziej skomplikowane i wiąże się z koniecznością opuszczenia pomieszczeń, w których prowadzone są roboty.
Wykonanie izolacji i posadzki na istniejącej podłodze zwykle nie jest możliwe (ponieważ zmniejszyłoby wysokość wnętrza), dlatego prace rozpoczyna jej demontaż. W przypadku podłogi z desek na legarach, opartych na słupkach z cegły lub betonu, po jej usunięciu zostaje wystarczająco dużo miejsca na ułożenie nowych warstw. Jeśli starą posadzkę ułożono na betonie, skuwa się go i wybiera znajdującą się pod nim ziemię, aby mieć do dyspozycji przynajmniej 20 cm głębokości.
Tę przestrzeń wypełni później betonowy podkład (5 cm), izolacja przeciwwilgociowa, ocieplenie (co najmniej 8 cm), folia budowlana, wylewka (kolejne 5 cm) i posadzka (1–3 cm). Jastrych układany na izolacji termicznej ma być oddylatowany od ścian.
Samo ocieplenie wykonuje się z płyt styropianowych typu dach/podłoga lub polistyrenu ekstrudowanego o grubości 8–15 cm, najlepiej ułożonych w dwóch warstwach na mijankę. Jako izolator można wykorzystać również materiały zasypowe, np. keramzyt. Ten układa się grubiej (25–50 cm), bo izoluje gorzej niż styropian, ale można zrezygnować z betonowego podkładu.
Autor: Janusz Werner
Zdjęcie otwierające: AUSTROTHERM
Komentarze