2022-03-23 12:10:29 
Dach to element wieńczący całą budowlę. Jednocześnie stanowi jej osłonę i jest istotnym elementem architektonicznym. Dlatego wybierając pokrycie należy zwracać uwagę nie tylko na to, by było solidne, trwałe i szczelne, ale także estetyczne i dobrze dopasowane do bryły budynku. Ten wybór nie zależy wyłącznie od preferencji inwestora. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP) lub decyzja o warunkach zabudowy może zawierać ograniczenia nie tylko co do kształtu dachu, ale również jego wykończenia - rodzaju pokrycia, a nawet koloru. Może się więc zdarzyć, że nie da się zastosować np. wymarzonych gontów, bo wszędzie w okolicy domy pokryte są dachówkami i taki rodzaj pokrycia narzuca MPZP.
Jak dobrać pokrycie do dachu?
Wybierając pokrycie dachowe, trzeba uwzględnić parametry dachu: nośność konstrukcji, kąt nachylenia połaci, a także kształt dachu.
Każda więźba dachowa ma ograniczoną wytrzymałość. Oblicza ją uprawniony konstruktor, który bierze pod uwagę takie czynniki, jak obciążenie śniegiem, parciem wiatru, ciężarem poruszającego się po dachu człowieka i wreszcie samym pokryciem.
A te znacznie różnią się od siebie wagą. Najlżejsza jest blacha dachowa z aluminium - 1 m² takiego materiału waży ok. 2 kg. Blacha cynkowo-tytanowa waży ok. 4 kg/m², a stalowa powlekana - 5-15 kg/m². Podobną wagę ma gont bitumiczny. Na przeciwnym biegunie są materiały ciężkie: łupek kamienny (30-40 kg/m²), dachówka cementowa (40-60 kg/m²), strzecha (40-80 kg/m²) i dachówka ceramiczna (45-90 kg/m²). Jak widać, obciążenie więźby może być bardzo różne, w zależności od zastosowanego materiału.
Uwaga! Pod pokryciem układa się jeszcze podkład, który stanowi dodatkowe obciążenie dla konstrukcji dachowej.
Pod uwagę należy też wziąć kąt nachylenia dachu. Im jest on mniejszy, tym pokrycie musi być szczelniejsze. To dlatego, że z mniej stromego dachu woda spływa wolniej, dłużej też zalega na nim topniejący śnieg.
Informację o dopuszczalnym kącie nachylenia połaci znajdziemy w karcie danego materiału pokryciowego. Przykładowo dla blachy dachowej i gontu bitumicznego wynosi on zwykle 10-90°, dla dachówek - 18-75°, a dla strzechy - 40-60°. Wartości te są jednak orientacyjne - kąt nachylenia połaci można zmieniać w bardzo szerokich granicach, dobierając odpowiednio szczelne warstwy podkładu.
Kąt nachylenia dachu jest ważny także ze względów estetycznych. W zależności od niego zmienia się bryła budynku, poza tym na dachu o dużym spadku pokrycie jest znacznie bardziej wyeksponowane, niż na prawie płaskim.
Kształt dachu w kontekście wyboru pokrycia ma przede wszystkim znaczenie ekonomiczne. Chodzi o to, że na bardziej skomplikowanych dachach bardziej opłaca się układać elementy drobnoformatowe (np. dachówki), które łatwiej jest dopasować do połaci, a podczas prac dekarskich powstaje mniej odpadów. W przypadku dachów prostszych jest większe pole manewru - można wybierać zarówno materiały wielko-, jak i drobnoformatowe.
Które pokrycie jest najpopularniejsze?
Od lat najbardziej popularne są dachówki ceramiczne. Cenione są za naturalny wygląd i wyjątkową trwałość, przekraczającą nawet 100 lat. Mają niewielkie rozmiary, dlatego można nimi kryć również połacie o skomplikowanych kształtach. Ze względu na dużą wagę należy je układać tylko na dachach o odpowiednio wytrzymałej konstrukcji.
Dachówki ceramiczne produkowane są z wypalanej gliny, do której dodaje się rozmaite domieszki. W sprzedaży dostępne są wyroby bez powłok (w naturalnym czerwonym kolorze), angobowane (z warstwą glinki szlachetnej), glazurowane (z powłoką szkliwa) bądź barwione w masie (zarysowania i drobne uszkodzenia nie rzucają się w oczy, podobnie jak na dachówkach bez powłok).
Oferowane są w wielu odmianach, ale najczęściej stosuje się dachówki zakładkowe lub tradycyjną karpiówkę.
Czym dachówki cementowe różnią się od ceramicznych?
Z wyglądu prawie niczym, trudno je odróżnić na dachu. Wytwarzane są jednak w zupełnie inny sposób. Podstawowym produktem nie jest glina, a barwiony w masie beton o wysokiej wytrzymałości. Dzięki temu są lżejsze od ceramicznych, ale przy tym większe, dlatego układa się je szybciej.
Również cechują się dużą trwałością, wysoką mrozoodpornością i niską nasiąkliwością. Nadają się do krycia dachów zarówno o prostych, jak i skomplikowanych kształtach. Podobnie jak ceramiczne odpowiedniki, układa się je na ołaceniu z łat i kontrłat.
Co wyróżnia pokrycia z blachy?
Głównym wyróżnikiem jest niższa, w porównaniu z dachówkami, waga. Spośród tego typu pokryć najchętniej wybierana jest blachodachówka. Powstaje z wytłoczenia blachy stalowej lub aluminiowej w taki sposób, aby materiał przypominał dachówki. Im wyższe jest tłoczenie, tym sztywniejszy jest arkusz. Trwałość blachodachówki zależy przede wszystkim od rodzaju powłoki ochronnej, jakiego użyto do pokrycia blachy. Może to być powłoka wielowarstwowa, posypka z kruszywa skalnego, barwiony piasek kwarcowy itd. Średnia żywotność takiego pokrycia to 30-50 lat.
Największe zalety tego materiału, poza niewielką wagą, to przystępna cena i łatwość montażu. Ta ostatnia cecha dotyczy przede wszystkim dachów o prostych kształtach. W przypadku bardziej skomplikowanych połaci lepiej sprawdza się blachodachówka nie docinana na konkretną długość, ale oferowana w postaci paneli. Takie elementy mają szerokość ok. 1 m i długość jednego lub dwóch modułów przetłoczeń. Panelowa budowa arkuszy przyspiesza montaż na skomplikowanych dachach, a dodatkowo pozwala na ograniczenie odpadów do minimum.
Innym popularnym materiałem z tej grupy są blachy płaskie. Wytwarzane są ze stali, aluminium, stopu cynkowo-tytanowego i miedzi. Produkty stalowe i aluminiowe pokrywa się różnymi warstwami ochronnymi. Obecnie najchętniej wybierane są blachy powlekane.
Blachy płaskie mają cechy podobne do blachodachówki. Przy czym formuje się je łatwiej, a odcięte fragmenty arkusza można wykorzystać w innym miejscu. Najbardziej obecnie popularny sposób łączenia arkuszy blachy to tzw. rąbek stojący. Uzyskane w ten sposób pokrycie wygląda efektownie i nowocześnie. Wykonywane tradycyjnie (rąbek rzemieślniczy) wymaga jednak pełnego deskowania, co zwiększa ciężar pokrycia. Dlatego można zdecydować się na specjalne panele, które fabrycznie przygotowane są do montażu na rąbek, co pozwala zastosować lżejszy ruszt z łat i kontrłat.
Jakie cechy mają pokrycia bitumiczne?
Do tej grupy zaliczamy papę, płyty faliste i gonty. Wszystkie materiały wyróżniają się niewielką wagą, dobrą hydroizolacyjnością i elastycznością, dzięki czemu łatwo dopasowują się do dowolnego podłoża. Ponadto są szybkie i łatwe w montażu.
Najprostszym i najtańszym rodzajem pokrycia, nie tylko z tej grupy, jest papa. To materiał na osnowie z nasyconej asfaltem tektury bądź tkaniny z włókna szklanego, z obustronną powłoką bitumiczną. Układa się go na pełnym deskowaniu, przeważnie dwuwarstwowo: najpierw papę podkładową, później wierzchniego krycia. Efekty wizualne są jednak dalekie od ideału, dlatego papę stosuje się głównie na dachach płaskich oraz przy naprawach starych konstrukcji.
Płyty faliste produkowane są z włókien organicznych, nasycanych bitumem pod dużym ciśnieniem i w wysokiej temperaturze. Są dość sztywne, dlatego na dachach o kącie nachylenia większym niż 15° można je układać na ołaceniu zamiast na deskowaniu.
Zdecydowanie najbardziej popularne z tej grupy są gonty, czyli pasy papy składającej się z dwóch warstw - spodniej, samoprzylepnej i wierzchniej, która pokryta jest różnymi posypkami, np. mineralnymi lub ceramicznymi. W zależności od wykończenia imitują gont drewniany bądź płytki z naturalnego łupka.
Gonty są lekkie, stosunkowo trwałe i łatwe w obróbce. Można je układać również na dachach o skomplikowanych kształtach wyłącznie na pełnym i idealnie równym deskowaniu (najlepiej z dużych płyt drewnopochodnych).
Jakie pokrycia naturalne są do wyboru?
Zwolenników naturalnych rozwiązań przybywa, nie dziwi więc, że do łask wracają również naturalne pokrycia dachowe.
Jednym z nich są gonty drewniane oferowane w postaci deszczułek w kształcie klina. Wykonane są z sosny, świerku, jodły, modrzewia, osiki, dębu albo cedru. Przed położeniem na dachu wymagają zaimpregnowania, co zapewni ochronę przed grzybami, owadami i ogniem. Montaż gontów (na deskowaniu) wymaga specjalistycznej wiedzy, w związku z czym może być trudno znaleźć odpowiednią ekipę. Przy zastosowaniu tego pokrycia konieczna jest instalacja odgromowa.
Instalacja odgromowa wymagana jest również na dachach krytych strzechą. Mimo że materiał ten ma znacznie lepszą odporność ogniową niż dawniej, ponieważ do krycia dachów nie wykorzystuje się już łatwopalnej słomy, a zaimpregnowaną trzcinę. Ma bardzo dobre właściwości cieplne i świetnie chroni przed hałasem. Ze względu na dużą wagę, wymaga odpowiednio wytrzymałej więźby dachowej. Wiązki strzechy układa się na pełnym deskowaniu lub na ruszcie drewnianym, mocując drutem. W przeciwieństwie do gontów, materiał impregnuje się już na dachu, po ułożeniu.
Kolejne pokrycie naturalne - łupek kamienny - jest w naszym kraju stosunkowo mało popularne, co wynika zapewne z wysokiej ceny. Łupek powstaje po pocięciu skał osadowych na drobne elementy, w wyniku czego powstają płytki o grubości ok. 5 mm. W zależności od pochodzenia skały, elementy mogą mieć kolory czarny, szary, brązowy albo w odcieniu zieleni. Materiał ten układa się na deskowaniu, na połaciach o minimalnym kącie nachylenia 20°. Jego największe zalety to wyjątkową trwałość, szacowana na 200-300 lat, i bardzo oryginalny wygląd.
Na czym układać pokrycie?
Pokrycia dachowego nie mocuje się bezpośrednio do konstrukcji dachowej, ale do podkładu, które może mieć formę deskowania albo ołacenia.
Deskowanie wykonuje się z desek o szerokości do 15 cm i grubości 2-2,5 cm bądź z płyt drewnopochodnych (OSB, mfp, wiórowe) o podwyższonej odporności na wilgoć. Mocuje się je do krokwi dachowych tak, aby łączenia kolejnych rzędów wypadały na różnych krokwiach. Niezbędnym elementem mocowanym do deskowania jest trwały materiał hydroizolacyjny - papa lub folia dachowa. Deskowanie stanowi typowy podkład pod blachy płaskie, gonty bitumiczne i papę. Jednak można je wykonać także pod inne pokrycia, dzięki czemu zwiększa się sztywność konstrukcji dachu. Ponadto podkład z papy lub folii dachowej na deskowaniu jest bardziej szczelny, co jest wymagane np. przy układaniu pokryć z dachówki na dachach o niewielkim spadku.
Drugi typ podkładu - ołacenie - to ruszt wykonany z drewnianych kontrłat mocowanych równolegle do krokwi, oraz łat, przytwierdzanych prostopadle do nich. Listwy powinny mieć wysokość 25-40 mm i szerokość 38-60 mm i być rozstawione w przedziale 30-40 cm. Parametry te zależą od różnych czynników: rodzaju pokrycia, obciążeń zewnętrznych dachu, kąta jego nachylenia, rozstawu krokwi. W tym wariancie także potrzebna jest folia - najlepiej paroprzepuszczalna membrana, którą układa się na krokwiach przed przybiciem kontrłat. Ołacenie wykonuje się w przypadku krycia dachu dachówkami, blachodachówką, płytami bitumicznymi oraz niektórymi rodzajami blach płaskich na rąbek.
Jakie są ceny pokryć dachowych?
Ceny tego typu materiałów są bardzo zróżnicowane. W przypadku markowych dachówek ceramicznych zaczynają się od ok. 50 zł/m². Cementowe odpowiedniki można kupić ok. 10 zł taniej. Podobnie kosztują gonty renomowanych wytwórców; za też z niższej półki zapłacimy 20-25 zł/m². Ceny pokryć blaszanych zaczynają się od 30-35 zł/m².
Znacznie droższe są pokrycia naturalne - gont drewniany (od 50 zł/m²), strzecha (200-250 zł/m², z ułożeniem) i łupek kamienny (ok. 300 zł/m²).
Trzeba pamiętać, że materiał pokryciowy nie jest jedyną pozycją w kosztorysie. Do tego dochodzi robocizna (zależy od rodzaju pokrycia, stopnia skomplikowania dachu, lokalizacji budowy), jak również koszty materiałów i ułożenia podkładu.
Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Blachy Pruszyński
Komentarze