2023-11-23 10:26:08 
Klucze podstawowe
Do skręcania i rozkręcania większości połączeń gwintowych z łbami śrub i nakrętkami w standardowych formach sześciokątnych wykorzystuje się - zależnie od lokalizacji i dostępu - szereg różnych kluczy o odpowiednim rozmiarze części chwytnej - najczęściej w zakresie rozwartości nominalnej 6-32 mm.
Najprostszym, ale również najmniej pewnym rodzajem kluczy są klucze płaskie, w których rozwartość ich ścianek obejmuje jedynie dwie powierzchnie śruby czy nakrętki i w przypadku użycia znacznej siły np. przy odkręcaniu zapieczonego połączenia często dochodzi do uszkodzenia sześciokątnego kształtu odkręcanego elementu.
Jednak w wielu sytuacjach są one niezastąpione, gdyż jako jedyne pozwalają na boczne wsunięcie klucza w miejscach, gdzie nie ma możliwości włożenia klucza od góry złącza np. przy wąskim do niego dostępie.
W nieco korzystniejszych warunkach lokalizacji można wykorzystać pewniejsze w działaniu klucze oczkowe dostępne w wielu wariantach różniących się ukształtowaniem ramienia, które może być proste ze skośną główką lub odgięte, co ułatwia jego obrót. Posiadają one najczęściej gniazda dwunastokątne obejmujące wszystkie boki łba śruby, co umożliwia jej obrót krótkimi skokami, a niekiedy mają również uchylną główkę.
Wygodne w użyciu są klucze oczkowe z grzechotką - również z uchylną główką - co pozwalana krokowe obracanie elementu złącznego przy przesuwie klucza ruchami o niewielkim skoku bez konieczności jego zdejmowania po każdym ruchu, co będzie szczególnie istotne w trudno dostępnych miejscach. Efekt „grzechotki” występuje zarówno przy dokręcaniu jak i odkręcaniu - wystarczy jedynie zmienić stroną przyłożenia klucza.
W miejscach z dostatecznie długim dostępem osiowym do połączenia śrubowego wygodne w użyciu będą klucze nasadowe dostępne w postaci główek nakładanych na pokrętła o różnej funkcjonalności i wielkości gniazda, zależnie od zakresu obsługiwanych wymiarów. Typowe wymiary kwadratowego zakończenia pokręteł to ¼ cala, ½ cala, ¾ cala lub 1 cal, a w razie potrzeby można wykorzystać złączki redukcyjne.
Oczywiście przy korzystaniu z większego wymiaru pokrętła trzeba miarkować siłę dokręcenia, aby nie urwać śruby, wywołując zbyt duży moment. W zestawieniu z pokrętłem można wykorzystać wiele elementów ułatwiających operowanie kluczem takich jak przedłużki, przeguby czy grzechotki dwukierunkowe.
Same główki kluczy nasadowych, oprócz określonego wymiaru wielkości gniazda, różnią się również długością, co jest istotne w sytuacjach, gdy np. śruba lub korpus znacznie wystaje ponad nakrętkę w zagłębionych miejscach. Jednak nie zawsze główka w zwiększonej długości będzie wystarczać i w takich przypadkach wykorzystuje się klucze rurkowe, które mają wewnętrzny przelot na całej długości.
Końcówki - bity do różnych kształtów gniazd w łbach śrub i wkrętów
Wiele sprzętów domowych, maszyn ogrodowych czy pojazdów posiada złącza gwintowe, a w urządzeniach tych - pochodzących zwłaszcza z krajów Dalekiego Wschodu - spotyka się nieznane dotychczas na naszym rynku odmiany potrzebnych do ich rozkręcenia kluczy czy wkrętaków, a liczba występujących wersji niezbędnych narzędzi przekracza sześćdziesiąt wariantów, nie mówiąc już o ich zróżnicowaniu wymiarowym.
Wykorzystywane są najczęściej w formie tzw. bitów - trzpieni z odpowiednio uformowaną końcówką, przystosowanych do bezpośredniego wykorzystania, osadzenia np. w gnieździe wkrętaka lub trwale połączone z główką mocowaną na standardowych pokrętłach do kluczy nasadowych.
Powszechnie używane bity służą do osadzania wkrętów - do drewna, blachowkrętów jak i z gwintem metrycznym - z gniazdem w postaci nacięcia prostego, krzyżowego lub sześciokątnego.
Nacięcia płaskie pod zwykły wkrętak stosowane są coraz rzadziej ze względu na niestabilne osadzenie jego końca, natomiast nacięcia krzyżowe występują w dwóch zasadniczych odmianach noszących nazwy pozidriv (PZ) i phillips (PH), które wyglądają podobnie, ale wymagają użycia innych końcówek.
Różnią się bowiem kształtem wgłębienia, a użycie niewłaściwego narzędzia prowadzi do trudności z odkręceniem czy dokręceniem wkrętu jak i powoduje uszkodzenia samego gniazda.
Dlatego dla odróżniania tych typów na łbach wkrętów nanoszone są dodatkowe płytkie nacięcia (między ramionami wgłębienia) na wkrętach z łbem pozidriv, a bity mają dodatkowe „martwe” wypustki między krzyżem i ewentualnie również napis PZ na trzpieniu.
Standardowo bity te przystosowane są do osadzenia w sześciokątnego gnieździe pokrętła o wielkości ¼ cała (6,34 mm), a także bezpośrednio w uchwycie wiertarskim. Bity do wkrętów typu pozidriv i phillips występują w kilku wielkościach krzyży oznaczonych cyframi od 0 do 4 dostosowanych do wymiarów łbów wkrętów.
Dość często łby wkrętów, a także śrub uformowane są z sześciokątnym wgłębieniem, a używane do ich montażu klucze noszą nazwę imbusowych. Zależnie od wielkości elementów złącza, klucze tego typu dla małych średnic to proste lub wygięte sześciokątne pręty bądź nasadki typu bit, a przy większych wymiarach używane są główki nasadowe z trzpieniem o różnej szerokości i długości. Ich wielkości podawane sa w milimetrach i odpowiadają wymiarowi rozstawienia boków klucza.
Podobną budowę i zastosowanie mają coraz częściej wykorzystywane śruby pod klucze typu torxT, w formie w sześcioramiennego, gwiazdkowego gniazda. Ich wielkości oznaczane są cyframi poprzedzonymi literą T n.p. jako T24 czy T55.
Klucze typu torx występują również w wersji „damskiej”, w formie główki - nasadki z gwiaździście uformowanym otworem, przystosowanej do współpracy z e standardowymi pokrętłami do kluczy nasadowych. Ten rodzaj kluczy typu torx, zależnie od ich wielkości oznaczany jest literą E np. E4 czy E24.
Klucze nastawne
Ten rodzaj kluczy wykorzystywany jest głównie w roli zastępczej w sytuacji np. nietypowej śruby lub nakrętki zwłaszcza w przypadku dużego ich rozmiaru. Znane są pod zwyczajową nazwą kluczy francuskich bądź szwedzkich i w obu odmianach mają regulowane rozstawienie równolegle ustawianych szczęk w szerokim zakresie.
Węższym przedziałem obsługiwanych wymiarów dysponują zaciskowe klucze oczkowe, w których jeden z boków połączony z ramieniem pozwala na zaciskanie klucza podczas zakręcania lub odkręcania. Niekiedy wykorzystywane są również klucze do rur, które dysponują znacznym, regulowanym rozstawieniem szczęk.
Autor: Cezary Jankowski
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcie główne: Lange Łukaszuk: zestaw kluczy grzechotkowych Speeder PROXXON
Komentarze