Ochronne i dekoracyjne powłoki na drewno

Czynniki szkodliwie oddziaływujące na drewno

Drewno jako materiał naturalny w całym okresie użytkowania narażone jest na szkodliwe działanie niekorzystnych dla niego warunków otoczenia, które ze szczególnym nasileniem występują na zewnątrz domu, gdzie podlega pośredniemu oddziaływaniu promieni słonecznych, opadów deszczu i śniegu, zmian temperatury i wilgotności w bardzo szerokich zakresie.

Dodatkowo, może zostać zaatakowane przez owady - szkodniki drewna - jak i pleśnie, grzyby czy porosty. Dlatego elementy drewniane znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń (np. okna, drzwi zewnętrzne, oblicówki elewacyjne, barierki, ogrodzenia) wymagają niekiedy wielowarstwowej ochrony zapewniającej większą trwałość i estetyczny wygląd.

Niemniej powłoki te trzeba podawać okresowej renowacji, a ich trwałości w znacznym stopniu szkodzi słońce - zwłaszcza promieniowanie UV - które przy długotrwałym oddziaływaniu wywołuje niszczenie powłok ochronnych - farba czy lakier łuszczy się i odpada - pozbawiając powierzchnię drewna ochrony przed bezpośrednim wpływem niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Oprócz uszkodzeń powierzchniowych, w wyniku pracy drewna pod wpływem zmian temperatury i wilgotności, mogą występować głębokie uszkodzenia struktury materiału (pęknięcia, rozwarstwienia), co sprzyja rozwojowi korozji biologicznej.

W znacznie bardziej sprzyjających warunkach przebywają elementy drewniane wewnątrz domu, choć i tam mogą być narażone na niszczenie przez owady, a w warunkach wilgotnych największe zagrożenie stanowi porażenie drewna przez grzyby.

Sposoby zabezpieczenia i dekoracji elementów drewnianych

Drewno w budynku jak i w jego otoczeniu może pełnić różne funkcję i zależnie od przeznaczenia wymaga użycia odpowiednich środków ochrony i technologii ich zastosowania. Elementy drewniane wewnątrz domu mogą stanowić część konstrukcyjną i najczęściej dotyczy to dachu i zabudowy poddasza, a także jako wypełnienie otworów okiennych i drzwiowych. Znaczącą powierzchnię drewnianą stanowią też pokrycia podłogowe, schody wewnętrzne czy elementy dekoracyjne.

Z kolei na zewnątrz domu umieszczane są różnego rodzaju barierki czy balustrady drewniane, podbitki dachowe, a nawet pokrycie drewnem powierzchni tarasu czy całej elewacji domu. W jego otoczeniu często rozmieszczone są elementy architektury ogrodowej, a w ogrodzeniu część zabudowy może być również z drewna. Sezonowo na zewnątrz użytkowane są drewniane meble ogrodowe, które trzeba okresowo odnawiać.

Jakie nakładać powłoki ochronne na drewno?

Zależnie od funkcji, jaką pełni drewno oraz warunków użytkowania zabiegi ochronne mogą polegać na:

• impregnacji
• barwieniu w celu osiągnięcia pożądanego efektu dekoracyjnego
• utworzeniu powłoki zabezpieczającej przed czynnikami zewnętrznymi - wilgocią, promieniowaniem UV, uszkodzeniami mechanicznymi.

Lazura ochronna Polski Klimat z ochroną UV. fot. V33

Impregnacja to zabieg przeprowadzany na surowym drewnie, którego zadaniem jest uzyskanie ochrony przed inwazją szkodników drewna, ograniczenie możliwości rozwoju pleśni i grzybów, a niekiedy - choć z problematyczną efektywności - zwiększenie odporności ogniowej drewna. Zabieg strukturalnej impregnacji drewna przeprowadzany jest dla elementów konstrukcyjnych np. więźby dachowej i powinien być wykonany w technologii próżniowej, gdyż jedynie metoda próżniowo-ciśnieniowej impregnacji trwale i skutecznie zabezpiecza drewno.

Impregnacja taka umożliwia właściwe zabezpieczenie drewna powietrzno-suchego, drewna mokrego (o wilgotności nawet znacznie powyżej 30%), a przy wydłużonym cyklu (metodą pulsacyjną) również drewna zmrożonego. Natomiast dość powszechnie stosowane uproszczone metody impregnacji przez zanurzeniowe czy powierzchniowe nanoszenie preparatu nie dają gwarancji długotrwałej skutecznej ochrony drewna przed szkodnikami, ponieważ impregnat pokrywa jedynie cienką, przypowierzchniową warstwę drewna i jest podatny na wymywanie. Szczególnie nieefektywna będzie wtedy impregnacja drewna mokrego.

Stosowane impregnaty to z reguły preparaty solne, nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt, ale mogą oddziaływać korozyjnie na stykające się z drewnem metalowe pokrycia dachowe, dlatego wskazana jest ich separacja za pomocą odpowiednio dobranych przekładek.

Impregnowane elementy konstrukcyjne z reguły nie wymagają nakładania pokryć dekoracyjnych, ale niekiedy widoczne fragmenty np. końców krokwi czy murłaty, trzeba pokryć lakierobejcą po uprzednim ostruganiu i „wzmocnieniu” impregnacji preparatem oleistym.

Ekologiczne oleje Tikkurila Vlatti skutecznie ochronią drewno oraz podkreślą jego naturalny wygląd. fot. Tikkurila

W podobny sposób powinny być impregnowane elementy drewniane narażone bezpośrednie oddziaływanie warunków atmosferycznych, ale ze względów technologicznych mniej odpowiedzialne konstrukcje, po odpowiednim przygotowaniu powierzchni, pokrywane są rozcieńczalnikowymi impregnatami barwiącymi, które wnikają w strukturę drewna.

W ten sposób zabezpiecza się np. deski elewacyjne po ostruganiu i oszlifowaniu, a ostateczną ochronę i kolorystykę zapewnia kolejna warstwa np. z lazury. Nadanie pożądanej barwy elementom można przeprowadzić na kilka sposobów zależnie od ich przeznaczenia.

Lakierobejca dekoracyjno-ochronna super wydajna VIDARON. fot FFiL Śnieżka

Na drewno użytkowane na zewnątrz najczęściej nakłada się tzw, lazurę nazywana też lakierobejcą, która barwi i podkreśla rysunek drewna tworzą jednocześnie powłokę ochronną. Barwne pokrycie tworzone jest również na zagruntowanym podłożu przez nałożenie powłoki kryjącej z farby o dobranym kolorze, która pozwala na zachowanie struktury drewna, co podkreśla naturalne pochodzenia materiału. W zastosowaniach wewnętrznych do barwienia doborowego wykorzystywane mogą być bejce - naturalne barwniki w roztworze spirytusu - doskonale przystosowane do ostatecznego pokrywania woskiem.

Wierzchnie powłoki ochronne tworzone są przez „wielofunkcyjne” preparaty typu lakierobejce nakładanej jako kolejna warstwa lub z samego transparentnego lakieru bądź farby. Zależnie od rodzaju preparatu i techniki aplikacji pokrycia ochronne nakładane są łącznie w 2-3 warstwach, przy czym zewnętrzna odpowiada za stopień połysku - mat, satynę lub połysk.

Szczególne wymagania stawiane są powłokom narażonym na oddziaływania mechaniczne, ścieranie, co dotyczy głównie podłóg, schodów, a także blatów kuchennych czy parapetów. Do ich pokrywania wykorzystuje się twarde powłoki lakierowe np., chemoutwardzalne nakładane na zagruntowanej powierzchni drewna.

Przygotowanie podłoża

Stanem wyjściowym przed ostatecznym wykończeniem powierzchni drewnianych mogą być zarówno stare powłoki malarskie jak i nowe, surowe drewno lub z odzysku po usunięciu starych powłok. Jeśli renowacja ogranicza się do odnowienia powłoki malarskiej, która dobrze przylega do podłoża i nie wymaga poważniejszej naprawy przygotowania do malowania można ograniczyć do przetarcia powierzchni papierem ściernym granulacji 150-180 i ewentualnego wypełnienia akrylem punktowych ubytków.

Szlifowanie starych drzwi drewnianych papierem ściernym przed nałożeniem nowej powłoki. fot. V33

W przypadku powłok malarskich złuszczających się, chropowatych, konieczne będzie całkowite ich usunięcie. Starą farbę można usunąć przy pomocy preparatów zmiękczających i zeskrobania szpachelką bądź ostrożne (przeprowadzoną na zewnątrz) opalania palnikiem gazowym.

Preparat w formie żelu do usuwania starych powłok malarskich z drewna. fot. V33

Metoda zmiękczania wymaga z reguły kilkukrotnego nakładania preparatu i usuwania fragmentów farby i w zasadzie wykorzystywana jest przy renowacji powierzchni profilowanych czy rzeźbionych. Na powierzchniach płaskich skuteczne usuwanie starych powłok zapewnia użycie szlifierki taśmowej z taśmą o granulacji 40-60, a następnie 80-100. Po odkurzeniu można przystąpić do szpachlowania ubytków i pęknięć szpachlówką do drewna na bazie akrylu.

Odkryte, surowe drewno, które będzie narażone na zmienne warunki atmosferyczne po szlifowaniu i należy zaimpregnować, co chroni przed gniciem i zapewnia dobre przyleganie powłoki malarskiej. Do impregnacji trzeba użyć głęboko penetrujących preparatów rozcieńczalnikowych, który nie tworzy powierzchniowej powłoki i wnika w strukturę drewna.

Uzyskanie gładkiej powierzchni wymaga przeszlifowanie po jego wyschnięciu, co likwiduje szorstkość spowodowaną podniesieniem się włókien drewna. Impregnat nakłada się pędzlem jedno lub dwukrotnie zależnie od chłonności drewna równomierną warstwą bez pozostawienia zacieków i przed wyschnięciem przeciąga jeszcze powierzchnię suchym pędzlem wzdłuż słojów drewna.

autor: Redakcja BudownicwaB2B

opracowanie: Aleksander Rembisz

zdjęcia: Vidaron, V33, Tikkurila