2011-06-30 15:17:50 
Energooszczędność okien i drzwi
Okna
Ze względu na ich dużą powierzchnię okien najważniejsza jest ich energooszczędność. Współczynnik przenikania ciepła (U) przeciętnego okna wynosi obecnie ok. 1,5 W/(m2K). Dostępne są także bardziej energooszczędne o U ok. 1 W/(m2K). Jednak izolacyjność nawet najlepszych okien jest i tak o wiele gorsza niż typowej ściany, której U nie może obecnie przekraczać 0,3 W/(m2K).
Niektórzy sprzedawcy chętnie podają współczynnik U dla samej szyby, a nie całego okna. Nic dziwnego, bo obecnie typowa jest wartość U=1 W/(m2K) dla szyby, podczas gdy współczynnik ten dla całego okna wynosi ok. 1,5 W/(m2K). Nie dajmy się więc nabrać i zawsze pytajmy o parametry okna jako całości.
W tabeli zestawiono parametry trzech różnych modeli okien drewnianych tego samego producenta - od najmniej do najbardziej energooszczędnych.
Tabela 1. Parametry różnych modeli okien oferowanych przez jednego producenta
Warto zwrócić uwagę, że izolacyjność poprawiono dzięki zwiększeniu grubości profili okiennych i zastosowaniu trzeciej szyby. Charakterystyczne jest również to, że trudno obniżyć współczynnik U znacząco poniżej 1,0.
Myśląc o energooszczędności, trzeba mieć na uwadze także jej koszty. W tym przypadku, ile dzięki lepszym oknom zaoszczędzimy, a z drugiej strony o ile więcej będziemy musieli za nie dopłacić? W typowym domu jednorodzinnym o powierzchni ok. 150 m2 ogrzewanym gazem ziemnym oszczędności z zastąpienia dobrych okien standardowych o U=1,3 W/(m2K), oknami o U=0,95 W/(m2K) wyniosą 200-250 zł rocznie. Wszystko zależy, więc od tego, ile będziemy musieli dopłacić i jaki okres zwrotu jest dla nas akceptowalny.
Uwaga! Dla wielkości strat ciepła równie istotny jak współczynnik U okna jest sposób jego montażu. W ścianach wielowarstwowych izolacja powinna zachodzić ok. 3 cm z każdej strony na ramę, a jeszcze lepiej, jeśli okno zostanie umieszczone wewnątrz warstwy izolacyjnej. Jednak ten drugi sposób jest trudniejszy i najlepiej wykonać go za pomocą specjalnych łączników.
Drzwi zewnętrzne i wewnętrzne
Drzwi zewnętrzne to zaledwie ok. 2 m2, a ponadto zwykle prowadzą do przedsionka, w którym temperatura powierzchni ściany jest niższa niż w pozostałych pomieszczeniach - tworzy się w ten sposób strefę buforową, dzięki czemu straty ciepła zostają ograniczone. Współczynnik przenikania ciepła drzwi nie jest szczególnie istotny.
Natomiast izolacyjność cieplna drzwi wewnętrznych nie ma znaczenia, gdy oddzielają pomieszczenia o tej samej lub bardzo zbliżonej temperaturze. Drzwi o lepszych parametrach termoizolacyjnych należy zastosować zaś jeśli prowadzą z pomieszczeń mieszkalnych do piwnicy lub na strych. Będą też użyteczne, jeśli prowadzą do pomieszczeń używanych tylko okresowo, np. pokoi gościnnych na poddaszu.
Odporność na włamanie okien i drzwi
Nie ma drzwi i okien antywłamaniowych lecz jedynie o określonej klasie odporności na włamanie. Badania przeprowadzają akredytowane laboratoria (akredytacje wydaje Polskie Centrum Akredytacyjne), dotyczą one zawsze całego wyrobu. To bardzo ważne, bo nie wystarczy, by np. drzwi miały dobry zamek - ich odporność na próbę włamania zależy także od budowy skrzydła, ościeżnicy, okuć oraz prawidłowego montażu. To samo dotyczy oczywiście okien.
Przede wszystkim, jeśli decydujemy się na odporniejsze na włamanie drzwi, okna, rolety itp., to musimy być konsekwentni. Dobre drzwi wejściowe nic nie dadzą, jeśli obok jest zwyczajne okno, a od strony ogrodu duże, oszklone drzwi tarasowe. Dlatego albo trzeba zamontować drzwi i okna co najmniej klasy 3, co niestety znacząco zwiększa koszty, albo zamiast tego zlecić wykonanie dobrej instalacji alarmowej. Najpewniej będzie to i tak tańsze, nawet jeśli zdecydujemy się na elementy tzw. ochrony obwodowej, czyli czujki również na zewnątrz domu, np. w linii ogrodzenia.
Uwaga! Niektóre zamki drzwiowe mają łatwe do wymiany wkładki - dzięki temu na czas budowy można zamontować tańszą i prostszą wkładkę, a dopiero po jej zakończeniu - docelową.
Okna a hałas
Okna zawsze izolują przed hałasem znacznie gorzej niż ściany. Dlatego jeśli nasz dom sąsiaduje z ruchliwą drogą lub innym źródłem hałasu, to najskuteczniejszym rozwiązaniem jest zmniejszenie liczby okien od tej strony. Jeśli okna są niezbędne, to wybierzmy okna bez nawiewników, które znacznie pogarszają izolacyjność akustyczną, a zamiast nich umieśćmy nawiewnik w innej ścianie. Ten problem rozwiązuje oczywiście także wentylacja nawiewno-wywiewna, bo wówczas zamiast nawiewników potrzebna jest tylko jedna czerpnia powietrza. Jeśli nie możemy zastosować żadnego z tych rozwiązań, to pozostają dwa rozwiązania:
- wybór okien o podwyższonej izolacyjności akustycznej - najczęściej mają one trzy szyby, które są grubsze niż standardowe;
- zastosowanie specjalnych nawiewników okiennych o podwyższonej izolacyjności akustycznej.
Uwaga! Zdolność okien do tłumienia hałasu podaje się w decybelach (dB). Wytłumienie o hałasie 10 dB oznacza, że dźwięk odbieramy w przybliżeniu jako dwukrotnie cichszy.
Jak duże okna?
W zależności od czasu, jaki spędzamy w danym pomieszczeniu, dzieli się je na:
- przeznaczone na stały pobyt ludzi - w których te same osoby przebywają co najmniej 2 godziny dziennie (salony, sypialnie, kuchnie itp.);
- nieprzeznaczone na pobyt ludzi, w których przebywamy łącznie nie dłużej niż 2 godziny i/lub wykonywane czynności mają charakter dorywczy, związany np. z dozorem nad urządzeniami (kotłownie, garaże, garderoby).
W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi minimalna powierzchnia okien w stosunku do powierzchni podłogi wynosi 1:8, a w innych pomieszczeniach, w których światło dzienne jest niezbędne - 1:12.
Dopuszcza się jednak, by pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi miały tylko oświetlenie sztucznie, jeśli jest np. położone w części budynku pozbawionej dostępu światła dziennego, albo światło dzienne nie jest tam niezbędne.
Oczywiście trzeba kierować się przede wszystkim rozsądkiem. Nawet niewielkie okna w garażu i kotłowni będą praktyczne, jeśli wchodząc tam na chwilę, nie będziemy musieli zapalać i gasić światła.
W większości pomieszczeń mieszkalnych wymagane przepisami minimum spełnimy bez kłopotu, bo w pokoju o powierzchni 10 m2 wystarczy okno o wymiarach 1,5 × 0,85 m. Najpewniej jednak taki pokój będzie dość ciemny.
Nie należy przesadzać także w drugą stronę. Modne duże przeszklenia powodują znaczne straty ciepła, bo izolacyjność termiczna bardzo dobrego okna jest 3-4 razy gorsza niż przeciętnej ściany, ponadto latem często powodują przegrzanie pomieszczeń - niezbędne są zacieniające, najlepiej zewnętrzne osłony. Szczególnie dotyczy to okien na elewacji południowej i zachodniej.
Rozsądny kompromis to w większości sytuacji okna o wielkości 1:5-1:4 w stosunku do powierzchni podłogi.
Dobre proporcje okien
Najlepiej, jeśli skrzydło okna jest prostokątem o proporcjach od 1:2 do 1:1,5 o węższym boku długości do 80 cm. Inaczej wzrasta ryzyko jego wypaczenia przez ciężkie skrzydło. Dla sztywności i wytrzymałości okna korzystne są także słupki stałe pomiędzy skrzydłami. Szczególnie dotyczy to okien z PVC, których profile są mniej sztywne niż drewniane.
Bardzo szkodliwe jest natomiast zastosowanie cięższych, wzmocnionych szyb, gdy ramy i okucia nie mają specjalnych wzmocnień. Takie okna, bez certyfikatu potwierdzającego uzyskanie określonej klasy odporności na włamanie dla całego okna, są czasem sprzedawane naiwnym klientom, którzy dają się złapać na "antywłamaniową" szybę.
Uwaga! To, ile światła wpuszcza okno oraz jak się prezentuje, zależy od grubości ściany. Małe, wąskie okna w grubych murach wyglądają niczym otwory strzelnicze, dlatego, jeśli grubość ściany zwiększa się względem pierwotnego projektu, bo np. zdecydowaliśmy się na ścianę trójwarstwową zamiast dwuwarstwowej albo ocieplenie jest grubsze, to zwróćmy uwagę, czy po zmianach okna nie będą zbyt małe.
Okna plastikowe, czy drewniane?
To, czy wybierzemy okna plastikowe, czy drewniane, zależy przede wszystkim od naszych upodobań oraz zasobności portfela. Parametry techniczne obu rodzajów okien są bardzo zbliżone, okna plastikowe są przy tym zwykle nieco tańsze.
Najważniejszą różnicą jest to, że okna drewniane trzeba co kilka lat odnawiać przez ponowne malowanie. Pozostałe różnice mają znaczenie tylko w specyficznych przypadkach:
- profile drewniane są nieco sztywniejsze niż wykonane z tworzywa sztucznego. Dlatego w przypadku drzwi tarasowych czy bardzo dużych okien bez podziałów przewagę mają okna drewniane. Z tego względu w dużych, dwuskrzydłowych oknach plastikowych dość często stosuje się stały słupek środkowy usztywniający konstrukcję;
- z powodu większej sztywności profile drewniane mogą być nieco węższe niż plastikowe, jest to odczuwalne w przypadku małych okien, w których powierzchnia przeszklenia jest wówczas wyraźnie większa w stosunku do całkowitej wielkości okna;
- profile z tworzywa sztucznego pod wpływem intensywnego nasłonecznienia rozszerzają się bardziej niż drewniane, dlatego na mocno nasłonecznionych elewacjach lepiej nie decydować się na okna z tworzywa o ciemnych barwach, bo te rozszerzają się najbardziej.
Sposoby na nadmiar słońca
Nawet gdy okna nie są zbyt duże, to jeśli znajdują się na nasłonecznionej elewacji, będą latem wpuszczać dużo ciepła (tzw. zyski ciepła), co prowadzi do przegrzania pomieszczeń. Najskuteczniejszym sposobem zacienienia są osłony zewnętrzne - markizy, rolety zewnętrzne (właśnie w tej kolejności), żaluzje lub rolety montowane od strony pomieszczenia są znacznie gorsze. Dobrą osłonę zapewniają także szerokie wystające znacznie poza lico muru okapy.
Nie należy obawiać się, że markizy lub okapy wyraźnie zmniejszą dostęp światła w sezonie zimowym. Latem, gdy promienie słoneczne padają na ziemię pod kątem zbliżonym do prostego, zostają zatrzymane przez okap lub markizę. Zimą zaś, gdy słońce jest nisko nad horyzontem, jego promienie trafiają do pomieszczenia bez przeszkód.
Okna dachowe wpuszczają do pomieszczenia więcej światła niż fasadowe. Różnica staje się szczególnie widoczna latem, gdy promienie słońca padają na powierzchnię ziemi pod kątem zbliżonym do prostego. Wówczas okna dachowe łatwo doprowadzają do przegrzania pomieszczeń
Najbardziej kłopotliwe pod względem nadmiernych zysków ciepła są okna dachowe. Kąt nachylenia większości dachów wynosi ok. 45°, co powoduje, że umieszczone w nich okna są praktycznie przez cały dzień wystawione na bezpośrednie działanie słońca (niezależnie od kąta padania jego promieni). Zimą to zaleta, lecz latem problem.
Możliwości zacienienia nie są jednak ograniczone - można to zrobić za pomocą żaluzji lub rolet (zewnętrznych lub wewnętrznych sterowanych ręcznie lub automatycznie). Duże okna dachowe stosujmy więc z rozwagą, tam gdzie nie da się zamontować okien fasadowych, i koniecznie pomyślmy o ich zacienieniu.
Wielkość i sposób otwierania drzwi
Wymiary drzwi podaje się, mierząc wielkość otworu w świetle ościeżnicy. Minimalna ich wielkość jest wymagana przez prawo:
- 90 × 200 cm - drzwi zewnętrzne;
- 80 × 200 cm - drzwi wewnętrzne do pomieszczeń mieszkalnych (salon, sypialnia itp.), kuchni, łazienek oraz kotłowni.
Jeśli drzwi są dwuskrzydłowe, to takie wymiary musi mieć przynajmniej jedno skrzydło.
W przypadku drzwi zewnętrznych możemy wybrać, czy będą otwierane na zewnątrz, czy do środka. Otwierane na zewnątrz wymagają dość dużego podestu, o głębokości co najmniej 1,5 m, tak, byśmy otwierając je, nie musieli cofać się na schody. Jeśli zaś otwierają się do środka, to odpowiednio dużo miejsca musi być w przedsionku.
Drzwi otwierane na zewnątrz w praktyce okazują się szczelniejsze, bo wiatr dociska je do ościeżnicy, z tego względu są bardziej godne polecenia.
Uwaga! Zawsze warto wykonać zadaszenie nad drzwiami, a jeszcze lepiej ganek, dzięki czemu nie będą bezpośrednio narażone na słońce, deszcz i śnieg.
Łazienki, kotłownie oraz kuchnie muszą mieć drzwi otwierane na zewnątrz, a ściślej nie mogą to być drzwi otwierane do środka, bo dopuszczalne jest także zastosowanie drzwi przesuwnych oraz wahadłowych (otwieranych w obie strony). Warto rozważyć zastosowanie takich nietypowych drzwi, szczególnie jeśli ich otwarcie utrudniałoby ruch w wąskich korytarzach albo skrzydła zahaczałyby o siebie przy otwieraniu.
Trzeba także pamiętać, że drzwi przesuwne zwykle są mniej szczelne niż rozwierane, ale w przypadku drzwi łazienkowych nie jest to problemem, bo i tak nie mogą być szczelne, by nie tamowały przepływu powietrza (dlatego zwykle mają otwory wentylacyjne w dolnej części).
W przypadku drzwi prowadzących do kotłowni warto rozważyć zastosowanie metalowych drzwi o zwiększonej odporności na działanie ognia, choć w domach jednorodzinnych nie jest to obowiązkowe.
Koszty okien i drzwi
Drzwi zewnętrzne to najczęściej wydatek przynajmniej 3000 zł są bardzo zróżnicowane - najtańsze kupimy już za 1000-1500 zł, jednak będą to raczej wyroby niskiej jakości. Przygotujmy się raczej na wydatek przynajmniej dwukrotnie wyższy. Uważajmy, by nie kupić drzwi "zewnętrznych" przeznaczonych do mieszkań, czyli montażu na klatce schodowej i nieodpornych na warunki atmosferyczne.
Cena drzwi zależy głównie od materiału - drewniane są zwykle droższe niż stalowe, oraz klasy odporności na włamanie. Jednak nawet cena dokładnie tych samych drzwi może się znacznie różnić u poszczególnych sprzedawców, po uwzględnieniu rabatów oraz dopłat za montaż.
Okna w przeciętnym domu jednorodzinnym to wraz z montażem wydatek 15-20 tys. zł. Oczywiście pod warunkiem, że będzie to dość typowa stolarka:
- o przeciętnych parametrach cieplnych (U okna ok. 1,5 W/(m2K));
- typowych kształtach - wymiary mogą odbiegać od określanych jako typowe (zawarte w Polskich Normach), ale ważne by ich kształt był kwadratowy lub prostokątny;
- bez specjalnych okuć i wzmocnień, np. antywłamaniowych, wzmocnionych z powodu dużych wymiarów i masy skrzydła itp.;
- wykonane będą z PVC lub krajowych gatunków drewna (zwykle sosnowego).
Z kolei popularne przekonanie o znacznie wyższej cenie okien drewnianych niż plastikowych jest nie do końca prawdziwe. Okna z PVC, ale np. wykończone okleiną lub o bardzo dobrych parametrach termoizolacyjnych mogą kosztować praktycznie tyle, co ich drewniane odpowiedniki. Zdecydowanie droższe są zaś okna z drewna egzotycznego - nawet kilkakrotnie w porównaniu z sosnowymi.
Drzwi wewnętrzne wraz z ościeżnicą kosztują od ok. 500 zł za sztukę, w przypadku typowych drzwi jednoskrzydłowych. Jednak rozpiętość cen jest ogromna. Warto wiedzieć, że można sporo zaoszczędzić w przypadku drzwi z przeszkleniami - producenci elementów z poliwęglanu (przezroczystego tworzywa) oferują gotowe elementy (tzw. formatki), dopasowane kształtem do szklenia w popularnych modelach drzwi. Elementy te kosztują do kilkudziesięciu złotych. Drzwi można kupić taniej, bez szyby, a osadzenie formatek jest bardzo proste.
opr.: Jarosław Antkiewicz
zdjęcie wprowadzające: Lupol
Komentarze