Sauny - budowa, rodzaje, wyposażenie

Wymiary sauny

Kontrolowane przebywanie w saunie skutecznie hartuje organizm, oczyszcza go z toksyn i stresu, rozluźnia mięśnie, a przy okazji - po prostu zapewnia relaks. Już samo to zachęca do częstego przeprowadzania kąpieli w gorącym powietrzu. Jednak ze względu na brak prywatności, nie wszystkim odpowiada korzystania z nich w miejscach publicznych, takich jak baseny czy hotele. Możliwość zorganizowania seansów na własnych warunkach zyskuje się po zamontowaniu sauny w domu.

Urządzenie przeważnie planuje się w łazience (ewentualnie w największej sypialni lub piwnicy). W przypadku budynku dopiero projektowanego, łatwo jest zadbać o sąsiedztwo prysznica, strefy relaksu w pozycji leżącej, wyjścia do ogrodu. Niestety, w zamieszkałym obiekcie trzeba się niekiedy dobrze nagłowić nad dogodną lokalizacją i spełnieniem wspomnianych warunków. Tym bardziej, że wysokość kabiny ma wynosić przynajmniej 200 cm.

Inne wymiary, zalecane dla czteroosobowej rodziny, to 200 × 200 cm, albo 200 × 160 cm (na leżankach wzdłuż ściany o długości 200 cm można będzie się wygodnie położyć). Jeżeli wstawienie kilkuosobowej gotowej sauny na poddasze uniemożliwia nisko opadający stropodach, pozostaje wykonać ją na wymiar. Przy mniejszej liczbie domowników dobrze sprawdzi się model kabinowy.

Przygotowanie instalacji

W klasycznych saunach i kabinach prefabrykowanych nieodzowne są - prawidłowa wentylacja, doprowadzenie zasilania elektrycznego, adekwatnego do mocy pieca, oraz ewentualnie zimnej wody (przy wyposażeniu w generator pary), ułożenie wodoodpornej posadzki. Kabiny IR nie są objęte aż tyloma obostrzeniami.

Instalacja elektryczna

Powinna być wykonana przez elektryka z uprawnieniami i doprowadzona osobnym obwodem, zabezpieczonym wyłącznikiem różnicowoprądowym w rozdzielnicy. Cechy obwodu dobiera się do mocy pieca, generatora pary, promienników podczerwieni. Przyłącze jednofazowe wystarcza do obsługi urządzenia, którego moc nie przekracza 5 kW. Do pieca powyżej 5 kW niezbędne jest przyłącze trójfazowe (400 V).

Wentylacja

Sprawna wymiana powietrza w pomieszczeniu z sauną to podstawa bezpieczeństwa jej użytkowników. W wersji z elektrycznym piecem, wlot świeżego powietrza lokuje się w ścianie pod nim, a wylot ogrzanego po przeciwległej stronie - wysoko na niej albo w suficie, ewentualnie na wysokości ławek, wyprowadzając je do kanału w ścianie, następnie do pomieszczenia, z którego powietrze było czerpane.

Elementy sauny

Konstrukcja

Musi być samonośna nawet wtedy, gdy ściany kabiny stoją przy przegrodach działowych lub zewnętrznych budynku i odsunięta na ponad 5 cm od ścian, od sufitu - co najmniej 10 cm. Konstrukcję stawia się z drewna odżywiczonego (najlepiej bez sęków), odpornego na wilgoć i wysoką temperaturę, poddanego obróbce termicznej. Wymagane cechy ma świerk skandynawski, sosna skandynawska bezsęczna, jodła kanadyjska, cedr. Z krajowych drzew - osika.

Z zimnego drewna abachi wykonano ławy, oparcia, obudowę pieca (fot. L. Jampolska)

Ściany (termoizolacja i wykończenie)

Jeżeli boki kabiny nie są zrobione z hartowanego szkła, np. o grubości 8 mm, między okładziną wewnętrzną i zewnętrzną przygotowuje się ocieplenie z wełny mineralnej (dzięki niej wnętrze szybko się nagrzewa). Jako warstwa wierzchnia sprawdza się m.in. drewno, płytki ceramiczne, natomiast od środka - boazeria z wymienionych gatunków.

Drzwi

Konieczne jest, żeby otwierały się na zewnątrz. Dawniej skrzydło (pełne bądź z małą szybą) projektowano z identycznego drewna, co ściany. Obecnie często wytwarza się je z przezroczystego lub barwionego szkła hartowanego (zapewnia widok na strefę wypoczynkową).

Posadzka

Podłogę w saunie wykańcza się antypoślizgowym i odpornym na wilgoć materiałem (przeważnie płytkami), na nich stosuje się drewniane kratki do oparcia bosych stóp (zdejmowane elementy umożliwiają łatwy dostęp do kafelków w celu ich umycia).

Sauna tradycyjna czy nowoczesna?

Warto zadbać o to, żeby domowa sauna spełniała konkretne potrzeby użytkowników pod względem funkcjonalnym, estetycznym i zdrowotnym. W doborze wariantu może pomóc indywidualny projekt i wizualizacja. Kluczowe jest jednak prawidłowe wytypowanie rodzaju kabiny, a wcześniej poznanie dobrodziejstw, które oferuje.

W saunie tradycyjnej, dzięki odpowiedniemu modelowi elektrycznego pieca, można łatwo wytworzyć różne parametry nagrzanego powietrza.

Kąpiel w nim, w zależności od stosunku temperatury do wilgotności powietrza, może być:

• sucha - kiedy temperatura dochodzi do 90-110°C, natomiast wilgotność wynosi zaledwie do 10%; w takich warunkach pocimy się najbardziej;
• mokra - gdy odbywa się przy 70-90°C (zabieg warto rozpocząć na poziomie 50°C), przy wilgotności 25-40%; takie łagodniejsze warunki preferuje najwięcej użytkowników;
• parowa - kiedy temperatura sięga 45-65°C i wilgotność 45-100%. Do wytworzenia tak wysokiej wilgotności stosuje się modele pieców o wyższej mocy (z generatorem pary lub typu kombi). Kąpiele powietrzne w łagodnych warunkach znakomicie znoszą dzieci i osoby starsze. Można stosować też inhalacje ziołowe.

Istotna uwaga: W saunie obowiązuje zasada sumy 110. Zgodnie z nią, suma temperatury powietrza określana w °C i wilgotności względnej w % powinna wynosić 110. Z tego powodu w jej wnętrzu zawiesza się termometr i higrometr. Jednak szczególnie w przypadku kąpieli parowych raczej nie będziemy jej ściśle przestrzegać.

Kabiny z generatorem pary to dobra propozycja dla osób, którym szkodzi wysoka temperatura sauny klasycznej. Urządzenia można uruchamiać nawet codziennie, gdyż gorąca para nagrzewa powietrze maksymalnie do 55°C, przy stuprocentowej wilgotności.

Kabiny infrared (IR) z zewnątrz są podobne do tradycyjnej sauny z drewna, jednak zamiast elektrycznego pieca montuje się w nich promienniki podczerwieni, które wytwarzają temperaturę najwyżej 40-50°C. Ze względu na niewielkie rozmiary, takie obiekty nadają się do niedużych pomieszczeń.

Sauna na wymiar lub gotowa

Jeszcze do niedawna najpopularniejsza była tradycyjna sauna wyłożona drewnem i z piętrowymi ławami oraz z elektrycznym piecem. Obecnie możliwości jest dużo więcej, ponieważ oferowane są gotowe kabiny, w nowocześniejszym designie, wykonane między innymi z hartowanego szkła.

Są wśród nich jedno- albo dwuosobowe modele z elementów prefabrykowanych, których złożenie na miejscu jest łatwe i trwa krótko. Ukłonem producentów w stronę potencjalnych klientów jest opcja indywidualnego zaprojektowania i wykonania, jeśli trzeba jej wymiary i kształt dopasować do lokalnych warunków - np. ukośnego stropodachu, nieforemnej wnęki w ścianie. Oprócz wersji modułowych, w polskich domach chętnie stawia się sauny kabinowe. Z uwagi na to, że są nieduże (przypominają kabinę prysznicową), świetnie nadają się do małych przestrzeni wypoczynkowych i kąpielowych, a ich montaż nie jest skomplikowany.

Serce sauny - piec, generator pary, promienniki podczerwieni

W obiektach starego typu, budowano tradycyjne palenisko na drewno i stawiano komin z przewodem dymowym. Ale to już przeszłość. Obecnie kabiny ogrzewa się piecem elektrycznym (przy którym nie jest wymagane zapewnienie odprowadzania spalin do komina). W wersjach z prefabrykatów stosuje się piec elektryczny i generator pary, a w kabinach infrared - promienniki podczerwieni.

Piece elektryczne

Wzornictwo jest coraz ciekawsze, ale ważniejsze od estetyki są parametry techniczne. Na 1 m3 przeznacza się około 1 kW mocy, z tym że przeszklenia zwiększają zapotrzebowanie na nią. Urządzenie powinno rozgrzać saunę do 80°C w 30 minut.

To od modelu zależy, oczywiście, czy korzystanie z niego umożliwi użytkownikom przebywanie w suchej, mokrej i/lub parowej kąpieli powietrznej. Wersje jednofunkcyjne zawierają grzałki, które ogrzewają specjalne kamienie. Wilgotność powietrza zwiększa się, gdy polewa się je wodą. Do droższych dwufunkcyjnych pieców kombi producenci wbudowują generator pary, ewentualnie dołączają pojemnik na zioła. Są one przydatne przy aromaterapii i inhalacji (para wodna przechodzi przez zioła i nabiera szczególnych właściwości leczniczych).

Generatory pary

Parową kąpiel powietrzną zapewni też zestaw - jednofunkcyjny piec (zamontowany wewnątrz kabiny prefabrykowanej) plus generator pary (ulokowany na zewnątrz). Doprowadza się do niego rury z zimną wodą i umieszcza tak, żeby wylot miedzianej rurki (przez którą wytworzona para wodna przedostanie się do wnętrza sauny) znalazł się nad piecem.

Promienniki podczerwieni

Promienniki podczerwieni (czyli lampy emitujące promieniowanie podczerwone) w kabinach infrared (IR) zastępują elektryczny piec. Tego rodzaju promieniowaniu nie towarzyszy bardzo wysoka temperatura (najwyżej 40-50°C) ani wilgoć i para wodna (dlatego właściciele takiego wyposażenia nie muszą spełnić ostrych wymogów, dotyczących wentylacji i ułożenia wilgocioodpornej posadzki). Do zasilania lamp wystarcza napięcie 230 V. W porównaniu z tradycyjną wersją sauny z piecem elektrycznym, której nagrzanie zajmuje co najmniej 30 minut, czas nagrzewania kabiny IR to zaledwie 5-10 minut.

W każdej saunie niezbędny jest cebrzyk z chochlą. (fot. Saunet)

Wyposażenie sauny

Ławy, siedziska, oparcia, zagłówki, osłony pieca i lamp

Zaliczają się do wyposażenia standardowego. Dolną ławę-leżankę lub siedziska umieszcza się na wysokości około 42 cm, górne - 80 cm. Nadaje się na nie tylko drewno, które nie chłonie wilgoci i słabo się nagrzewa, pozwalając użytkownikom na wypoczynek w pozycji leżącej albo siedzącej. Najczęściej wykorzystuje się krajowe miękkie drewno osikowe bądź egzotyczne abachi (tzw. zimne drewno). Z tego samego materiału powstają zagłówki, wyprofilowane oparcia, osłony pieca i lamp.

Oświetlenie

Montuje się je na ścianach, daleko od pieca. Niektórzy inwestorzy kupują barwione żarówki, emitujące mało intensywne światło, których wykorzystywanie sprzyja uzyskaniu efektu przytulności. Możliwe jest zastosowanie oświetlenia zmieniającego kolory (np. do chromoterapii) i regulowanego pilotem, np. taśmy LED.

Niezbędne przyrządy i akcesoria

Wewnątrz sauny umieszcza się, wspomniane już wyżej, termometr i higrometr. Czas trwania każdego seansu odmierza wisząca klepsydra. Do polewania kamieni na piecu potrzeba cebrzyka z wodą i chochli. Przyda się też pojemnik na olejki eteryczne. Wielu producentów oferuje głośniki, odporne na specyficzne warunki panujące w saunie.

Lilianna Jampolska
Na zdjęciu otwierającym: Sauna z przeszkloną ścianą. (fot. Klafs)