Wiertła - rodzaje, zastosowanie i dobór do materiału

Przed przystąpieniem do wiercenia w drewnie, betonie czy metalu, konieczne jest dobranie narzędzia pasującego do charakterystyki obrabianego materiału. Każdy materiał posiada inne właściwości, które wymagają stosowania specjalnie przystosowanego wiertła.

Dodatkowo, różne wiertarki wykorzystują różne systemy mocowania, co również należy wziąć pod uwagę przy wyborze wiertła.

Prawidłowy wybór wiertła nie tylko gwarantuje skuteczne wykonanie zadania, ale również zwiększa komfort i bezpieczeństwo użytkowania wiertarki.

Jakie aspekty powinniśmy rozważyć, aby dobrać wiertło idealnie pasujące do naszych potrzeb? W dalszej części artykułu przyjrzymy się różnym rodzajom wierteł, przeznaczonym do pracy z rozmaitymi materiałami.

Budowa i podstawowe typy wierteł

Wiertło składa się z dwóch głównych części: chwytowej, zapewniającej stabilne połączenie z uchwytem wiertarki, oraz roboczej, odpowiedzialnej za obróbkę materiału. Część robocza zaczyna się od czubka wiertła i kontynuuje aż do końca kanału odprowadzającego wióry.

Wśród najbardziej rozpowszechnionych znajdują się wiertła kręte, które są używane do tworzenia okrągłych otworów. Charakteryzują się one śrubowato ułożonymi zwojami zakończonymi ostrzami skrawającymi, a wytworzone wióry są usuwane przez rowki biegnące wzdłuż wiertła.

Innym rodzajem są wiertła płaskie, znane również jako piórkowe, przeznaczone głównie do wiercenia większych otworów w drewnie. Ich konstrukcja jest prostsza, bez kanałów na wióry, a część robocza ma formę spłaszczonej płytki z dwoma ostrymi krawędziami skrawającymi.

Trzecia kategoria to wiertła spiralne, czyli świdry, składające się z spiralnie ułożonych zwojów z rowkiem na wióry, zwieńczonego ostrzem. Ich charakterystycznym elementem jest część robocza z piórem, skrawaczem i stożkowym gwintem na końcu.

Ostatnią grupą są wiertła koronowe, używane do wiercenia otworów o dużych średnicach. Mają one kształt rury lub „garnka” z ostrzami rozmieszczonymi na obwodzie roboczej części. Ostrza te wykonane są najczęściej z twardych węglików spiekanych.

Jakie wybrać wiertło do metalu?

Dla efektywnego wiercenia otworów w metalach nieżelaznych, stalach węglowych i stopowych, żelazie spiekanym oraz ciągliwym, zalecane jest użycie uniwersalnych wierteł HSS (High-Speed Steel), wykonanych ze stali szybkotnącej.

W przypadku materiałów wymagających większej precyzji, takich jak stal nierdzewna czy stal żaroodporna, najlepiej sprawdzą się wiertła HSS-E wzbogacone o domieszkę kobaltu. Charakteryzują się one większą odpornością na wysokie temperatury, są twardsze i bardziej wytrzymałe niż tradycyjne wiertła HSS, co pozwala na skuteczne wiercenie w bardziej wymagających materiałach, w tym metale szlachetne.

Dostępne są również wiertła pokryte powłoką z azotku tytanu, która zwiększa ich twardość i zmniejsza tarcie na powierzchni wiertła. To przekłada się na dłuższą żywotność narzędzia i lepszą wydajność pracy. Powłoka ta dodatkowo chroni przed przywieraniem wiórów do wiertła, co jest szczególnie przydatne podczas pracy z miedzią, brązem, żeliwem spiekanym, ciągliwym lub mosiądzem wysokoniklowym.

Dostępne są także wiertła stożkowe, które służą do poszerzania istniejących otworów lub wiercenia dużych otworów w cienkościennych materiałach.

Do wiercenia otworów w metalach nieżelaznych, stalach węglowych i stopowych, zalecane jest użycie uniwersalnych wierteł HSS, wykonanych ze stali szybkotnącej.

Jakie wybrać wiertło do drewna?

Wybierając wiertło do drewna, należy zwrócić uwagę na rodzaj i grubość obrabianego drewna, rozmiar otworu, który chcemy wywiercić, oraz na głębokość otworu. Do pracy z drewnem dostępnych jest kilka typów wierteł, różniących się budową i przeznaczeniem.

Oto najczęściej wybierane modele:

• Wiertła spiralne: to standardowe wiertła do drewna, wykonane zwykle ze stali chromowo-wanadowej. Posiadają one szpiczasty koniec centrujący, który pozwala na dokładne pozycjonowanie wiertła. Są idealne do wiercenia zarówno w miękkim, jak i twardym drewnie.
• Wiertła kręte: charakteryzują się gwintowanym czubkiem ułatwiającym wiercenie głębokich otworów. Gwint ten pomaga również w usuwaniu wiórów, zapobiegając blokowaniu wiertła. Są to wiertła preferowane przez stolarzy i dekarzy do tworzenia otworów walcowych.
• Wiertła koronowe: przeznaczone do wiercenia szerokich otworów, składają się z otwartej korony z tnącymi zębami na brzegu. Mogą być używane do pracy nie tylko z drewnem, ale także z tworzywami sztucznymi, ceramiką i metalem.
• Wiertła piórowe: idealne do drewna o miękkiej i średniej twardości oraz do płyt pilśniowych i wiórowych, pozwalają na precyzyjne wiercenie otworów.
• Wiertła sednikowe: służą do tworzenia dużych otworów o zróżnicowanych średnicach. Wykonane z ulepszonej cieplnie specjalnej stali, posiadają kute głowice i odpowiednio ukształtowane ostrza, co gwarantuje wysoką jakość wykonanych otworów.

Wiertła spiralne mają szpiczasty koniec centrujący, który pozwala na dokładne pozycjonowanie wiertła.

Jakie wiertło do betonu i kamienia?

Dla efektywnego wiercenia w twardych materiałach, takich jak beton, rekomenduje się użycie uniwersalnych wierteł udarowych, które sprawdzają się również przy pracy z cegłą.

Gdy celem jest wykonanie otworów w kamieniu, na przykład w granicie czy marmurze, najlepszym wyborem będą wiertła z węglików spiekanych, znane również jako wiertła widiowe. Charakteryzują się one wyjątkową odpornością na ścieranie i często wyposażone są w specjalne diamentowe końcówki, zapewniające zwiększoną trwałość oraz efektywność podczas obróbki twardych materiałów. Takie wiertła doskonale radzą sobie również z betonem zbrojonym.

Wiertła diamentowe to idealny wybór do precyzyjnego wiercenia w ceramice i innych bardzo twardych materiałach, gwarantując otwory o gładkich brzegach, wolnych od rys i pęknięć.

Udarowe wiertła koronowe rekomendowane są do pracy z twardym betonem oraz cegłą silikatową. Znajdują zastosowanie przy przygotowywaniu otworów pod instalacje elektryczne, takie jak puszki czy włączniki, a także otwory pod rury grzewcze.

Do wiercenia w twardych materiałach, takich jak beton, rekomenduje się użycie uniwersalnych wierteł udarowych.

Jakie wiertło do ceramiki?

Wiertła węglowo-tytanowe są specjalnie zaprojektowane do wiercenia otworów w ceramice, w tym w trudnych materiałach jak płytki gresowe.

Dzięki swojej unikalnej konstrukcji i powłoce, te wiertła są wysoce rekomendowane do efektywnego przenikania przez twarde powierzchnie.

Jak wiercić otwory w ceramice?

Wiercenie w płytkach ceramicznych wymaga szczególnej cierpliwości i zastosowania odpowiedniej techniki oraz siły nacisku. Oto kilka przydatnych porad:

• Wybieraj wolne prędkości obrotowe: aby uniknąć przegrzewania się wiertła i potencjalnego uszkodzenia ceramiki, zalecane jest korzystanie z niskich prędkości obrotowych podczas wiercenia.
• Używaj chłodziwa: aplikacja wody jako chłodziwa podczas pracy obniży temperaturę wiertła i zredukuje tarcie, zapobiegając uszkodzeniom.
• Stosuj lekki i równy nacisk: nadmierne przyciskanie może spowodować pęknięcie lub odłamanie płytki. Dąż do delikatnego i stabilnego nacisku.
• Dobierz odpowiednie wiertła: upewnij się, że używane wiertło jest przystosowane do pracy z twardymi materiałami. Rozpocznij wiercenie od mniejszej średnicy, stopniowo poszerzając otwór za pomocą większych wierteł, aby osiągnąć wymaganą wielkość.

Zalecane jest korzystanie z niskich prędkości obrotowych podczas wiercenia w ceramice.

Różne mocowania wiertła w wiertarce

Przed zakupem nowego wiertła konieczne jest upewnienie się, że będzie ono pasowało do posiadanej wiertarki. Aby to sprawdzić, warto zapoznać się z instrukcją obsługi urządzenia, która zawiera informacje o typie zastosowanego mocowania wiertła.

Oto przegląd najczęściej spotykanych systemów mocowań:

• Mocowanie walcowe: jest to standardowe rozwiązanie w większości wiertarek, gdzie wiertło z cylindrycznym trzonem jest montowane w uchwycie za pomocą klucza.
• Mocowanie sześciokątne: spotykane głównie w wiertarkach udarowych i wkrętarkach, charakteryzuje się trzonem o sześciu płaskich stronach, które zapobiegają obracaniu się wiertła w uchwycie.
• Mocowania SDS (Special Direct System): to system szybkiego mocowania, używany przede wszystkim w profesjonalnych wiertarkach udarowych, umożliwiający łatwą wymianę wiertła bez użycia narzędzi.

Rozróżniamy kilka wariantów mocowania SDS:

• SDS Plus (uchwyt 10 mm) dla standardowych aplikacji,
• SDS Max (uchwyt 14 mm) dla większych wierteł,
• SDS Top (największa średnica 18 mm) dla młotowiertarek o wysokiej mocy,
• SDS-quick (średnica 6,5 mm), spotykane w akumulatorowych wkrętarkach marki Bosch.

Warto zaznaczyć, że wiertła z mocowaniem SDS-plus nie są kompatybilne z uchwytami SDS-max czy SDS-top i na odwrót.

• Mocowanie ze stożkiem Morse’a: typowe dla cięższych wiertarek stołowych, obrabiarek i maszyn frezujących, składające się z trzpienia z rowkami i wrzeciona pasującego stożka, mocowanego za pomocą specjalnego klucza.

Dobór właściwego mocowania zapewni nie tylko skuteczność pracy, ale także bezpieczeństwo i wygodę użytkowania.

Na co zwracać uwagę podczas wiercenia?

Znajomość i stosowanie właściwej techniki wiercenia jest kluczowa dla efektywności i bezpieczeństwa operacji. Ważne jest, by trzymać narzędzie pewnie i stabilnie, aplikować odpowiedni nacisk, jednocześnie unikając nadmiernej siły, która mogłaby przeciążyć narzędzie.

• Dostosowywanie prędkości obrotowej: różnorodność materiałów wymaga indywidualnie dopasowanych prędkości wiercenia. Przed rozpoczęciem pracy warto zapoznać się z zalecanymi prędkościami dla konkretnego materiału i odpowiednio ustawić prędkość wiertarki. Zbyt wysoka lub zbyt niska prędkość może prowadzić do uszkodzenia wiertła lub jego przegrzania.
• Chłodzenie i smarowanie: w zależności od obrabianego materiału i rodzaju wiertła, może pojawić się potrzeba zastosowania metod chłodzenia i smarowania. Podczas wiercenia w metale stosowanie chłodziwa jest często niezbędne, aby zapobiec przegrzewaniu narzędzia i wydłużyć jego trwałość.

Kluczem do skutecznej i bezpiecznej pracy jest odpowiednia przygotowanie i dostosowanie metody pracy do charakterystyki obrabianego materiału.

Opracowanie: BudownictwoB2B.pl

Zdjęcia: Adobe Stock