Układanie bruku klinkierowego krok po kroku

Do wykonania nawierzchni z klinkierowych cegieł brukowych, oprócz samego klinkieru, będzie potrzebny materiał na podsypkę i na spoiny oraz narzędzia, w tym listwa brukarska i jej prowadnice, młot brukarski, maszyna do cięcia na mokro, wibrator powierzchniowy, a także drobniejszy sprzęt - m.in. poziomica, taśma miernicza, miotła, itp.

Od czego zacząć układanie bruku klinkierowego

Prace należy rozpocząć od zdjęcia miękkiego gruntu macierzystego (wierzchniej części nawierzchni). Można ją składować do ewentualnego późniejszego wykorzystania. Pozostałą część gruntu należy przygotować tak, by był mrozoodporny i miał odpowiednią nośność. W tym celu konieczne może się okazać zagęszczenie podłoża. Na podłożu rozprowadza się warstwę nośną, której grubość zależy od ilości wcześniej usuniętej ziemi.

Warstwa nośna służy jako wypełnienie czy raczej wyrównanie oraz do przenoszenia obciążeń. Należy ją wykonać np. z mieszanki żwiru i piasku o uziarnieniu 0/16, 0/32 i 0/45 mm. W zależności od właściwości podłoża, na powierzchnie, po których nie będą jeździć ciężkie pojazdy, należy nanieść od 20 cm (przy podłożu piaszczystym) do 40 cm (w przypadku podłoża gliniastego) warstwy nośnej i ubić ją warstwami przy pomocy wibratora powierzchniowego.

Odwodnienie i inne prace przygotowawcze

Dla poprawnego funkcjonowania nawierzchni z bruku klinkierowego kluczowe jest staranne wykonanie prac przygotowawczych. Obejmują one m.in. odwodnienie -  należy ustalić jego wysokość, spadek oraz kierunek spadku. Na tym etapie wybiera się też wiązanie cegieł brukowych (np. w jodełkę, blokowe, itp.) oraz rozmierza krawędzie (wyznacza obramowanie boczne), a także, jeśli jest to konieczne, ustala się różnice terenu, a następnie oznacza je, stosując tyczki miernicze.

Wyrównywanie i uziarnienie

Odsłonięty grunt (na którym ułoży się warstwę nośną) należy wyrównać tak, by był równoległy do planowanej, gotowej nawierzchni z bruku klinkierowego. Na tak przygotowaną, płaską powierzchnię nanosi się warstwę piaskowo-żwirową o stopniowanej wielkości ziaren (np. mieszanka o uziarnieniu 0/16, 0/32, 0/45 mm), zaplanowaną przy uwzględnieniu wskaźnika zagęszczenia.

Wskaźnik zagęszczenia materiału sypkiego, w przypadku nasypki z pospółki, wynosi ok. 2/3 wysokości warstwy nasypanej. Przy materiałach o grubej ziarnistości należy pamiętać o tym, aby wielkość ziarna zmniejszała się w miarę nanoszenia kolejnych warstw, a także, by grubości warstw były mniej więcej równe. W ten sposób można uniknąć późniejszych różnic w osiadaniu. Warunkiem jest równomierne zagęszczenie podłoża.

Obramowanie krawędzi

Mocne obramowanie krawędzi gwarantuje odpowiednią nośność nawierzchni brukowej, szczególnie wtedy, gdy występują różnice wysokości z otaczającym terenem lub jeśli z brukiem sąsiadują nawierzchnie nieutwardzone. W tym ostatnim przypadku wykonuje się warstwę z betonu jako wspornik, swoisty fundament pod kolejne warstwy. Jego położenie należy dokładnie wymierzyć i wytyczyć przy pomocy sznurka. Położenie obramowania krawędzi oblicza się na podstawie wymiaru nominalnego bruku klinkierowego oraz rozmiaru fugi, wynoszącego minimum 3 mm. Podczas ustalania wysokości obramowania krawędzi należy uwzględnić konieczność wykonania prawidłowego odwodnienia, o wystarczającym spadku (min. 2,5%).

Odpływ musi zawsze prowadzić na zewnątrz, w kierunku przeciwnym niż budynek - przypomina ekspert. Obramowanie krawędzi fuguje się na wąską spoinę. Można też wykonać normalną spoinę na podłożu betonowym - wtedy sznurek należy położyć od strony bruku. Spoinuje się na fugi pełne przy pomocy korytka do spoinowania, a następnie, póki fuga jest świeża, wygładza jej powierzchnię. Poza ścieżkami ogrodowymi należy zawsze wykonać z zaprawy umocnienie zewnętrznych krawędzi.

Warstwa nośna

Po wykonaniu obramowania krawędzi należy przygotować ostatnią warstwę nośną górnej nawierzchni. Warstwa ta musi składać się z materiału o różnej grubości ziarna. Składniki o bardzo drobnym uziarnieniu (poniżej 0,063 mm, takie jak mączki, gliny itp.) nie powinny przekraczać 5% objętości tej warstwy. Wysokość konstrukcyjna nawierzchni, a więc podsypki wraz z brukiem klinkierowym, wynika z wymiaru zagęszczonego podłoża (od 3 do maks. 5 cm) i grubości bruku klinkierowego.

Najwyższa płaszczyzna warstwy nośnej jako element, na którym będzie układany klinkier, pełni istotną rolę. Musi zostać szczególnie starannie wykonana (do odpowiedniej wysokości) i zagęszczona warstwowo w ten sposób, aby powstała zamknięta, równa oraz płaska powierzchnia.

Na tak przygotowaną górną płaszczyznę najwyższej warstwy nośnej, kładzie się nawierzchnię: podsypkę i klinkierową cegłę brukową. Podsypka pod bruk jest wykonywana z kruszywa o uziarnieniu 0/4, 0/5 lub 0/8 mm. Odpowiedni materiał to np. mieszanka mączki/drobnego grysu z twardego kamienia, takiego jak bazalt czy diabaz. Materiał podsypkowy należy rozprowadzić, przy uwzględnieniu wskaźnika zagęszczenia, na warstwę o równomiernej grubości. Podczas rozprowadzania materiału podsypkowego na warstwę o równomiernej grubości bardzo pomocne jest zaznaczenie linii sznurkiem. Wstępne zagęszczanie materiału podsypkowego jest istotnym warunkiem przygotowania nawierzchni pod układanie bruku klinkierowego. W ten sposób minimalizuje się późniejsze, nieuniknione osiadanie gruntu. Wysokość warstwy należy stale kontrolować.

Wyrównywanie podsypki

Prowadnice listwy brukarskiej należy ułożyć na jednej wysokości, uwzględniając planowany spadek powierzchni. Następnie można przejść do ostatniego etapu przygotowań nawierzchni, którym jest ściąganie i wyrównywanie podsypki. W przypadku wąskich powierzchni, np. ścieżek w ogrodzie, gdzie nie można zastosować prowadnic, należy obliczyć wysokość, na której znajdzie się górna płaszczyzna podsypki, na podstawie wysokości obramowania krawędzi. Od grubości bruku klinkierowego należy odjąć szacowany wskaźnik zagęszczenia podsypki (ok. 15 do 20% istniejącej, wstępnie zagęszczonej warstwy podsypki) i ewentualny występ powierzchni do obramowania krawędzi o wartości ok. 1 cm. Staranne wyrównanie podsypki warunkuje prawidłowe i sprawne ułożenie nawierzchni.

Układanie bruku

Bruk układa się etapami, zaznaczając sznurkami granice fragmentów nawierzchni tak, aby całe wiązanie miało symetryczny układ spoin. W kolejnych etapach prac brukarskich sznurek nadal służy do wyznaczania wiązania, a także pomaga zachować zbieganie się spoiny w jednej linii i jej grubość.

Istnieją dwa powody, dla których konieczne jest zachowanie min. 3 mm szerokości spoiny: dzięki temu wyrównane są drobne, nieuniknione różnice wymiarów bruku wynikające z tolerancji produkcyjnej oraz zapewniona zostaje odpowiednia szerokość odstępu pomiędzy poszczególnymi cegłami, by można było wypełnić spoiny w całości. Jest to konieczne w celu uzyskania odpowiedniej stabilności warstwy, ponieważ tylko dobrze wypełnione spoiny przenoszą siły poziome bez powodowania jakichkolwiek uszkodzeń.

Układając klinkierowe cegły brukowe, należy często sprawdzać, czy świeżo ułożone fragmenty nawierzchni zbiegają się w jednej linii poprzecznej. W przypadku niektórych wiązań, m.in. w jodełkę, pojawia się konieczność zastosowania cegieł uzupełniających (połówek) przy obramowaniach krawędzi oraz przy ścianach budynku. Najlepiej pociąć je na zapas w ramach prac przygotowawczych, a następnie układać razem z pełnymi cegłami na gotowo. Nowe fragmenty układa się zawsze w kierunku od już ułożonych cegieł. Nie byłoby to możliwe bez poprawnego przygotowania i zagęszczenia podsypki. Ukośnie przebiegające płaszczyzny styku ze ścianą budynku należy oczywiście uzupełnić odpowiednio przyciętymi cegłami brukowymi. Wprawdzie kąt ukośnej płaszczyzny styku jest zawsze taki sam, jednak długość kamieni jest różna - dlatego należy zmierzyć indywidualnie każdą cegłę. Potrzebne elementy ukośne uzyskuje się dzięki wykorzystaniu maszyny do cięcia na mokro.

Spoiny

Na ułożoną powierzchnię z bruku klinkierowego należy natychmiast nanieść materiał na spoiny i wprowadzić go w szczeliny między cegłami. Szczeliny najlepiej wypełniać na bieżąco w trakcie układania cegieł. Przed całkowitym ukończeniem prac często wyrównuje się jeszcze ustawienie, aby wszystkie szczeliny zbiegały się w tym samym miejscu. Po ostatecznym wyrównaniu ułożonych cegieł brukowych, na klinkierową nawierzchnię nanosi się materiał do fugowania. Należy go dopasować do materiału, z którego wykonana jest podsypka.

Jeśli jako podsypka wybrana została mieszanka mączki/drobnego grysu z twardego kamienia, o ziarnistości 0/4, 0/5, 0/8 mm, to należy zastosować wypełnienia spoin z mieszanki tych samych materiałów, o ziarnistości 0/4 mm. Materiał na spoiny nie może przedostawać się do podsypki, ponieważ powodowałoby to brak stabilności nawierzchni brukowej. Naniesiony na klinkier materiał spoinujący należy w całości wmieść w szczeliny. Ewentualnie można tę czynność wykonać na mokro, po podlaniu ograniczoną ilością wody. Przed ostatecznym zagęszczeniem powierzchni brukowej należy usunąć z powierzchni nadmiar materiału na spoiny. Należy przy tym pamiętać o tym, żeby uniknąć rozmiękczenia podsypki pod brukiem na skutek polewania go wodą.

Wykończenie prac brukarskich

Przed ostatecznym zagęszczaniem należy odczekać, żeby powierzchnia miała czas osiąść. Zagęszczenie nawierzchni odbywa się przy użyciu wibratora powierzchniowego z zamocowaną od dołu płytą z neoprenu dla ochrony bruku klinkierowego przed uszkodzeniem. Wibrator należy ustawić na średnią częstotliwość (nie za wysoką), aby nie zniszczyć symetrii fug. Po zakończeniu prac brukarskich i zagęszczeniu, powierzchnia przynajmniej przez kilka dni nie powinna być używana. Ponadto, należy wielokrotnie nanosić materiał do spoinowania i wmiatać go w szczeliny. Dzięki temu uzyskuje się kompletne wypełnienie i połączenie fug, niezwykle ważne dla późniejszej stabilności powierzchni.

Jeśli wybierzemy klinkierową cegłę brukową bez fazy, będzie łatwiejsza w czyszczeniu. W przypadku bruku z fazą, we wgłębieniach może zbierać się brud czy ziemia i lęgnąć się mech. Łatwiej utrzymać więc estetykę bruku bez fazy.

Zdjęcie: Röben