Chemia budowlana

Zaprawy klejowe

Dawniej płytki ceramiczne (ścienne i podłogowe) przyklejano do podłoża na tradycyjne zaprawy cementowe. Obecnie do tego celu stosuje się prawie wyłącznie zaprawy klejowe.

Oprócz piasku, cementu i wody zawierają one różne dodatki modyfikujące (wypełniacze, plastyfikatory itp.), których rodzaj i ilość decyduje o własnościach kleju.

Zaprawy klejowe dzielą się na:

• cienkowarstwowe (grubość warstwy kleju do 5 mm),
• średnio i grubowarstwowe (przeznaczone do przyklejania płytek z równoczesnym wyrównywaniem podłoża, pokrywają nierówności do 20 mm).

Podłoże pod zaprawy cienkowarstwowe musi być bardzo równe - do wyrównywania stosuje się najczęściej specjalne zaprawy wyrównujące.

Zaprawy cementowe mają najczęściej postać suchych mieszanek przeznaczonych do zarobienia wodą. Ilość dodanej wody ustala się w zależności od żądanej konsystencji mieszanki, która zależy m.in. od wielkości płytek. Zaprawy występują w wersji standardowej, półelastycznej oraz elastycznej.

Zaprawy zwykłe stosowane są do przyklejania płytek na typowych podłożach (beton, tynk), półelastyczne na podłożach o mniejszej sztywności np. płytach gipsowo-kartonowych.

Zaprawy elastyczne stosuje się do przyklejania płytek w miejscach narażonych na zmiany temperatury, niestabilne podłoża np. z płyt drewnopochodnych, na starych płytkach ceramicznych, ścianach pokrytych farbą olejną.

Sytuacja taka występuje w przypadku wszystkich okładzin na zewnątrz budynku (na elewacjach, balkonach, tarasach, schodach zewnętrznych), a wewnątrz budynku - przy ogrzewaniu podłogowym, na ścianach z bloczków gipsowych, płyt gipsowo-kartonowych i z betonu komórkowego, a także na podłogach narażonych na podwyższone obciążenia (np. ciężkie regały).

Pod wpływem zmian temperatury lub dużego obciążenia płytki odkształcają się, wskutek czego między nie odkształconym podłożem i okładziną powstają naprężenia, które musi przenieść warstwa zaprawy klejowej.

Zaprawę elastyczną można też uzyskać przez dodanie do zwykłej zaprawy emulsji uelastyczniającej. Na rynku dostępne są też zaprawy cementowe modyfikowane polimerami.

Oprócz podstawowych rodzajów zapraw klejowych produkowane są również zaprawy specjalne do przyklejania płyt marmurowych czy gresu o dużych wymiarach, oraz kleje używane przy naprawach lub na bardzo nietypowych podłożach.

Kleje żywiczne (np. akrylowe, poliuretanowe, epoksydowe) mają postać gotowej do użytku pasty lub występują w postaci dwuskładnikowej.

Charakteryzują się one dużą elastycznością. Nadają się do przyklejania płytek na różne podłoża: betonowe, tynkowane, metalowe, drewnopochodne (np. płyty wiórowe), PVC, płytki ceramiczne.

Zaprawę klejową dobiera się zależnie od rodzaju podłoża, grubości warstwy kleju (która zależy m.in. od stopnia wyrównania podłoża), rodzaju i wielkości płytek (niektóre zaprawy nie nadają się do przyklejania dużych płytek). Informacji dotyczącej właściwości i zakresu stosowania należy szukać na opakowaniu.

Szpachle i gładzie

Masy szpachlowe (szpachlówki) i gładzie służą do naprawiania i wyrównywania powierzchni przed malowaniem (ściany, sufity, stolarka okienna i drzwiowa) lub pokryciem okładziną (ściany, podłogi). Wyrównanie podłoża jest szczególnie istotne przy stosowaniu nowoczesnych materiałów okładzinowych, które często są przeznaczone do przyklejania na bardzo cienką spoinę klejową i dlatego wymagają bardzo gładkiej powierzchni.

Wyrównanie powierzchni jest najczęściej połączone z naprawą uszkodzeń: wypełnianiem ubytków, szczelin, rys, wystających lub widocznych połączeń płyt albo styków tapety. Szpachlówki składają się ze spoiwa, rozcieńczalnika i wypełniacza. Na rynku dostępne są szpachlówki i masy przeznaczone do różnych typów podłoży.

Masy szpachlowe do ścian, sufitów i podłóg

Najbardziej popularne są szpachlówki gipsowe, w których spoiwem jest gips. Stosuje się je do szpachlowania ścian i sufitów wewnątrz budynku. Mają postać proszku przeznaczonego do rozmieszania z wodą.

Szpachlówki gipsowe nadają się do stosowania na prawie wszystkie typy podłoży:

• beton,
• gazobeton,
• mur z cegły,
• ściany tynkowane (tynkiem cementowym i cementowo-wapiennym),
• podłoża gipsowe (płyty g-k),
• drewno i materiały drewnopochodne,
• pomalowane tapety tekstylne.

Elementy stalowe nie chronione powłoką ochronną (farbą, ocynkiem) nie mogą stykać się z gipsem, gdyż powoduje on rdzewienie stali.

Szpachlówki wykorzystuje się do wypełniania dużych i małych ubytków w tynku, spoinowania i szpachlowania złączy płyt gipsowo-kartonowych i gipsowo-włóknowych, szpachlowania styków tapet lub wykonywania gładzi na ścianach i sufitach przed malowaniem.

Szpachlówki gipsowe występują w różnych odmianach:

• szybkowiążące,
• wolnowiążące (zawierają dodatki opóźniające proces wiązania),
• o zwiększonej elastyczności lub twardości.

Szpachlówki gipsowe dają równą powierzchnię o gładkiej fakturze i grubości warstwy od 1 do 3 mm. Mają kolor biały lub szary. Zużycie waha się od 1 do 1,75 kg/m² (przy grubości warstwy 1 mm).

W szpachlówkach cementowych spoiwem jest cement z dodatkiem piasku, rozcieńczalnikiem jest woda. Dodanie utwardzacza zwiększa wytrzymałość. Szpachlówki cementowe stosuje się przede wszystkim do szpachlowania posadzek.

Nadają się na podłoża:

• betonowe (z betonu zwykłego lub lekkiego),
• drewniane,
• ceramiczne (w przypadku podłoża ceramicznego dobrze jest najpierw skontrolować jego przyczepność).

Szpachlówki cementowe mają postać proszku lub masy gotowej do użycia. Charakteryzują się dużą twardością i są bardzo trwałe. Zużycie wynosi ok. 2 kg/m² przy grubości warstwy 1 mm.

W szpachlówkach polimerowych spoiwem jest dyspersja polimerowa, rozcieńczalnikiem woda, a wypełniacz jest mineralny (np. biały dolomit z ewentualnym dodatkiem granulek z tworzywa sztucznego).

Szpachlówki polimerowe można stosować do wyrównywania podłoży (dużych i małych powierzchni) z:

• betonu (zwykłego i lekkiego),
• cegły,
• tynku (cementowego i cementowo-wapiennego),
• drewna,
• płyt g-k,
• tapet tekstylnych (malowanych),
• papierowych,
• włókna szklanego.

Zależnie od przeznaczenia zawierają różne dodatki, np. zwiększające elastyczność (szpachlówkę taką można dłużej rozprowadzać bez obawy wyschnięcia), przeciwpleśniowe (przeznaczone do stosowania w pomieszczeniach mokrych).

W wersji standardowej mają kolor biały lub szary. Szpachlówki zawierające środki przeciwpleśniowe mają barwę szaro-zieloną. Występują w postaci gotowej do użytku masy, czasami w postaci suchej mieszanki do zarobienia wodą.

Do wypełniania głębokich ubytków najlepiej nadają się odmiany gruboziarniste. Szpachlówki można nakładać szpachlą, pędzlem, wałkiem, a niektóre nawet natryskiem. Zużycie zależy od rodzaju podłoża; jeden litr starcza na pokrycie powierzchni 0,3-0,6 m².

Szpachlówki do drewna i metalu

Szpachlówki przeznaczone tylko do drewna i metalu są najczęściej rozpuszczalnikowe. Spoiwem jest lateks akrylowy, alkid lub nitroceluloza, a rozcieńczalnikiem - benzyna lakowa, węglowodory aromatyczne (np. ksylen), estry alkoholowe. Jako dodatek stosuje się mączkę drzewną.

Szpachlówki do drewna i metalu mają postać gotowej do użytku masy lub płynnego spoiwa, które miesza się z pyłem drzewnym. Są produkowane w różnych kolorach, odpowiadających barwom naturalnego drewna różnych gatunków.

Po wyschnięciu szpachlówki do drewna i metalu można w dowolny sposób obrabiać:

• ciąć,
• szlifować papierem ściernym,
• lakierować,
• malować,
• wbijać gwoździe,
• wkręcać wkręty.

Masy do fugowania i uszczelniania

Masy do fugowania

Spoiny (fugi) przenoszą naprężenia powstające w okładzinach z płytek podczas odkształcania się podłoża (wskutek zmian temperatury lub wilgotności). Fugi poprawiają także wygląd pomieszczenia, niwelując optycznie ewentualne niedokładności ułożenia glazury. Ich szerokość zależy od wymiarów płytek i warunków, w których pracować ma okładzina.

Przy znacznych wahaniach temperatury (np. na elewacjach na zewnątrz budynku lub przy ogrzewaniu podłogowym) masy do fugowania muszą mieć większą szerokość, żeby umożliwić odkształcenia termiczne płytek i podłoża pod nimi. Powinny być też elastyczne.

Zbyt sztywne fugi (szczególnie na ścianach zewnętrznych budynku, tarasach i schodach zewnętrznych, posadzkach z ogrzewaniem podłogowym, podłożu drewnopochodnym lub z płyt g-k albo w przypadku, gdy klej jest dużo bardziej elastyczny niż masa spoinująca) mogą popękać.

Ze względów estetycznych, przy płytkach o dużych wymiarach, lepiej wyglądają też szerokie spoiny (które są jednak trudniejsze do wykonania od wąskich). Stosując płytki gorszego gatunku możemy poprawić wygląd ściany wykonując szersze spoiny.

Masy cementowe są najczęściej dwuskładnikowe, sprzedawane w postaci proszku do zarobienia wodą. Nadają się do spoinowania okładzin ceramicznych, kamiennych i szklanych wewnątrz i na zewnątrz budynku. W sprzedaży dostępne są masy przeznaczone do fug wąskich (do ok. 5 mm) oraz fug szerokich (do ok. 20-30 mm).

Faktura spoiny może być gładka lub chropowata, a zależnie od średnicy ziaren wypełniacza: drobno-, średnio- lub gruboziarnista. Masy drobnoziarniste stosuje się przede wszystkim przy spoinach wąskich, a gruboziarniste - przy spoinach szerokich. Masy dostępne są najczęściej w kilkudziesięciu kolorach.

Masy uelastycznione uzyskuje się przez dodanie emulsji elastycznej do wody zarobowej (spoiny trwale elastyczne wykonuje się z silikonu). Występują też w postaci gotowej do użycia.

Masy epoksydowe sprzedawane są w postaci dwóch składników: żywicy epoksydowej i utwardzacza. Nie zawierają wypełniacza. Są szczelne i odporne na działanie związków chemicznych, dlatego nadają się dobrze do spoinowania obłożonych płytkami blatów kuchennych. Można je myć powszechnie stosowanymi środkami czystości.
Masy silikonowe, silikonowo-akrylowe i akrylowe - dostępne w postaci jednoskładnikowych gotowych mas aplikowanych ze specjalnych opakowań zwanych kartuszami. Są one wodoszczelne i odporne na powstawanie grzybów i pleśni.

Dają elastyczną fugę, która jest stosowana do wypełniania szczelin w narożach ścian oraz w miejscu łączenia ściany z posadzką, a także wszelkich szczelin dylatacyjnych.

Kity i masy do wypełniania ubytków

Kity i masy służą do lokalnego wypełniania szczelin, rys i ubytków w różnych materiałach budowlanych oraz elastycznych uszczelnień. Są uniwersalne lub przeznaczone do podłoży określonego typu.

Kity i masy dostępne są w niewielkich opakowaniach (40-750 ml):

• tubkach,
• kartuszach
• aluminiowych pojemnikach (preparaty w aerozolu).

Środki zapakowane w kartusze wyciska się pistoletem ręcznym lub pneumatycznym przy pomocy dozowników o kształcie stożka nakładanych na pojemnik, a następnie rozprowadza szpachlą lub gąbką.

Kit - stosowany do wypełniania nierówności powierzchni i trwałego łączenia drewna, metali, szkła, płytek kamionkowych, betonu.

Masy akrylowe - stosowane wewnątrz budynków, do wypełniania rys i pęknięć; masę po wyschnięciu można malować.

Masy kauczukowe - stosowane głównie do uszczelnień obróbek blacharskich.

Masy poliuretanowe - przeznaczone do uszczelniania pęknięć i dylatacji.

Masy butylowe - używane do uszczelniania połączeń konstrukcji stalowych, zakładek blacha-blacha oraz do prac dekarskich, obróbek blacharskich, podejść kominowych, otwornic, kalenic itp.

Silikony

Silikony w stanie nieutwardzonym stanowią mieszaninę polimerów siloksanowych ze środkami sieciującymi, wypełniaczami, pigmentami oraz dodatkami specjalnymi np. środkami grzybobójczymi.

Po wyciśnięciu z opakowania silikony mają konsystencję plastyczną, którą możemy łatwo modelować np. za pomocą szpachelek teflonowych. Potem silikon zaczyna twardnieć i po pewnym czasie (zależnym głównie od wilgotności i temperatury) staje się masą elastyczną.

Silikony odznaczają się hydrofobowością, niepalnością, dobrymi własnościami izolacyjnymi, zachowują własności w niskich i wysokich temperaturach.

Ze względu na sposób utwardzania wyróżniamy silikony:

• octanowe (kwaśne) - w czasie wiązania powstaje produkt uboczny - kwas octowy, stąd charakterystyczny zapach wydzielający się podczas nakładania. Odznaczają się bardzo dobrą przyczepnością do szkła, drewna i ceramiki szkliwionej, natomiast słabiej wiążą z tworzywami sztucznymi np. z PVC. Mają odczyn kwaśny stąd ich gorsza przyczepność do murów (tynków) i betonu, które mają odczyn zasadowy. Mają stosunkowo krótki czas schnięcia i wiązania;

• neutralne (oksymowe lub alkoksy) - mają odczyn obojętny, więc bez przeszkód mogą być stosowane do wypełniania spoin dylatacyjnych w betonie. Nie powodują też korozji stali. Mają również dobrą przyczepność do większości tworzyw sztucznych. Ponieważ nie wydzielają kwasu octowego mogą być stosowane również do uszczelniania produktów nieodpornych na odczyn kwaśny np. płyt marmurowych lub wapiennych. W porównaniu z silikonami octanowymi wolniej od nich wiążą.

Ze względu na zastosowanie możemy wyróżnić silikony:

• budowlane - mają dobrą przyczepność zarówno do gładkich, jak i porowatych materiałów budowlanych. Najczęściej są stosowane do wypełniania szczelin w murze, tynku lub betonie oraz połączeń między murem a ościeżnicami drzwiowymi lub okiennymi;
• sanitarne - zawierają środki grzybobójcze i odznaczają się niską paroprzepuszczalnością; uszczelnia się nimi obrzeża wanien, umywalek, brodzików i zlewozmywaków;
• do akwariów - zapewniają całkowitą wodoszczelność i dużą wytrzymałość spoiny klejowej, dzięki czemu mogą służyć do wyrobu akwariów. Po utwardzeniu całkowicie nietoksyczne;
• do luster - służą do mocowania luster do różnych podłoży. Wykonane spoiny są elastyczne. Nie niszczą powłoki lustra.