2021-01-05 09:46:53 
Jakie wymagania powinno spełniać dobre oświetlenie?
Dobór odpowiedniego oświetlenia zależy przede wszystkim od podstawowego zadania jakie ma spełniać. Inne wymagania stawiamy np. oświetleniu zapewniającemu jedynie bezpieczne przemieszczanie się wewnątrz domu lub w jego otoczeniu, a inne gdy musimy wykonać jakąś precyzyjną pracę. Niemniej do podstawowych parametrów charakteryzujących prawidłowe oświetlenie należy intensywność natężenia jak i jego równomierność.
Natężenie światła
Natężenie oświetlenia musi być przede wszystkim dostosowane rodzaju pomieszczenia i wykonywanych w nim czynności i może zawierać się w bardzo szerokich granicach. Jego miarą jest jednostka zwana luxem (lx), która określa poziom jasności powierzchni 1 m2 oświetlonej strumieniem światła o intensywności 1 lumena - 1lx = 1 lm/m2.
Jako dolną granice natężenia światła umożliwiającą rozpoznawanie szczegółów otoczenia przyjmuje się wartość 20 lx, a w użytkowanych wnętrzach powinno być zapewnione przeciętne oświetlenie na poziomie 100-500 lx. Jednocześnie, oprócz szczególnych warunków, należy ograniczyć powstawanie znacznych kontrastów w intensywności oświetlenia w pomieszczeniu czy na powierzchni roboczej jak również zapewnić ochronę przed olśnieniem.
Barwa emitowanego światła
W wymaganiach trzeba również uwzględnić barwę emitowanego światła jak i prawidłowość odtwarzanych kolorów. Określenie barwy światła związane jest z tzw. temperaturą barwową, co odpowiada przesunięciu spektrum pasma promieniowania widzialnego w stronę barw ciepłych (żółtej) lub zimnej (niebieskiej).
Obecnie nowoczesne oświetlenie może emitować światło tzw. ciepłe (2700-3000 K), neutralnie białe (4000-4500 K) lub zimne (6000-6500 K), co pozwala na optymalne dostosowanie jego barwy do rodzaju pomieszczenia, tworząc pożądany „klimat” czy dokładność postrzegania.
Jakość odtwarzania barwy oświetlanych powierzchni i przedmiotów
Z rodzajem źródła światła związana jest również jakość odtwarzania barwy oświetlanych powierzchni czy przedmiotów. W skrajnych przypadkach np. zakupiony w sklepie dywan, w domowym oświetleniu może uzyskiwać niekoniecznie odpowiadający nam odcień. Żadne przedmioty nie mają bowiem swojej stałej niezmiennej barwy, a odbierany kolor zależy od oświetlenia.
Przy sztucznym świetle pochodzącym z nowoczesnych „żarówek” następuje pewne zafałszowanie kolorów w porównaniu ze świetłem słonecznym lub też emitowanym przez tradycyjną żarówkę.
Wynika to ze sposobu tworzenia strumienia światła białego w lampach wyładowczych (świetlówkach) czy elektroluminiscencyjnych (LED), których widmo barwowe nie jest ciągłe, jak w świetle słonecznym, ale składa się z „pików” odpowiadającym kilku długościom widzialnego promieniowania świetlnego. Nie można takiego światła np. rozszczepić w pryzmacie tworząc wielobarwną tęczę.
Miarą jakości odtwarzania barwy w świetle pochodzącym z takich lamp jest wskaźnik CRI podawany najczęściej jako wartość Ra, która dla światła dziennego i tradycyjnych żarówek wynosi 100, a dla pozostałych lamp z reguły ok. 80.
Funkcjonalne i estetyczne oświetlenie?
Oświetlenie musimy przede wszystkim dostosować do funkcji jaką ma spełniać z uwzględnieniem pożądanych własności estetycznych pasujących do wystroju wnętrza. Pod względem funkcjonalnym może ono pełnić rolę światła podstawowego zapewniając dostateczną jasność przy wykonywaniu zwykłych czynności i bezpieczną komunikację lub jako oświetlenie robocze bądź dekoracyjne. W określonych warunkach można zaplanować zainstalowanie oświetlenia awaryjnego czy alarmowego.
Oświetlenie ogólne realizowane jest najczęściej jako rozproszone, z użyciem różnorodnych opraw umieszczonych na suficie lub wysoko na ścianach. Może również funkcjonować w postaci światła odbitego od sufitu, które emitowane jest z ukrytych lamp np. w postaci popularnych taśm LED.
Orientacyjnie dla pomieszczeń mieszkalnych, wypoczynkowych natężenie oświetlenia powinno zawierać się w granicach 100-300 lx, przy czym warto przewidzieć możliwość płynnej lub skokowej jego regulacji.
Przy równomiernym rozmieszczeniu źródeł światła w przybliżeniu możemy określić ich rodzaj i moc sumując strumienie światła w lumenach podawane przez producenta i dzieląc przez powierzchnie pomieszczenia. Przykładowo do oświetlenia o natężeniu światła na poziomie 200 lx pokoju dziennego o powierzchni 30 m2 będziemy potrzebowali np. 6 sztuk LED 10 W wytwarzających strumień ok. 1000 lm każda (200 lx x 30 m2 = 6000 lm).
Oświetlenie robocze instalowane w miejscu wykonywania jakiejś pracy nie może oślepiać i powodować powstawanie cieni. Jego intensywność i ukierunkowanie dostosowuje się do rodzaju wykonywanych czynności np. przy pracy z komputerem wskazane jest miejscowe oświetlenie na poziomie 500 lx. a do czytania czy prac ręcznych wykorzystuje się lampy przenośne o regulowanym pozycjonowaniu z nieprzezroczystym kloszem. W kuchni, przy typowej zabudowie, wskazane jest zamontowanie lamp pod szafkami kierujących światło na blat kuchenny.
Oświetlenie dekoracyjne instalowane wewnątrz jak i na zewnątrz domu - może przyjmować różnorodne formy stylistyczne i najczęściej instalowane jest jako oświetlenie punktowe, skierowane na wydzieloną część pomieszczenia lub wyeksponowany obiekt na elewacji bądź w ogrodzie. Do takich zastosowań szczególnie nadają się lampy reflektorowe instalowane w formie kinkietów lub lamp stojących.
Jak sterować oświetleniem?
Tradycyjne instalacje oświetleniowe sterowane są przez odpowiednio rozmieszczone łączniki, których rodzaj dostosowuje się do wymaganych funkcji jako pojedyncze lub podwójne. Przy konieczności sterowania oświetleniem z kilku miejsc np., na schodach czy korytarzach instalowane są łączniki schodowe i krzyżowe bądź układy z wykorzystaniem przekaźników bistabilnych.
Do sterowania oświetleniem komunikacyjnym - zwłaszcza na zewnątrz domu - instalowane są lampy z wbudowanym czujnikiem ruchu. Pojawienie się osoby wchodzącej powoduje zapalanie się kolejnych lamp na drodze przechodzenia i sukcesywne ich wyłączanie.
Wygodną formą sterowania oświetleniem jest wykorzystanie łączy bezprzewodowych na drodze radiowej między nadajnikiem, a odbiornikiem wbudowanym w lampę. Eliminuje to konieczność doprowadzenia przewodów sterujących, a nadajnik w formie łącznika można przykleić do ściany lub używać jako przenośny.
Sterowanie oświetleniem umożliwia też płynną regulację natężenia światła przy użyciu tzw. ściemniaczy. Jednak konieczne będzie sprawdzenie, czy rodzaj zamontowanych źródeł światła nadaje się do tego i jaki rodzaj ściemniacza może z nimi współpracować.
Kompletowanie opraw i źródeł światła
Oprawy oświetleniowe muszą spełniać określone wymagania wynikające z miejsca ich zamontowania, jak i dostosowania do przewidywanych źródeł światła. Pod względem funkcjonalnym różnią się zdolnością do rozpraszania lub ukierunkowania światła, możliwością regulacji ustawienia jak też sposobem zamontowania - wiszące, naścienne, do wbudowania czy wolnostojące. W miejscach narażonych na rozchlapywanie wody (np. łazienki) zainstalowane lampy powinny dodatkowo posiadać odpowiednią klasę bryzgoszczelności.
Większość opraw oświetleniowych przystosowana jest do zamontowania źródeł światła poprzez tradycyjne połączenia gwintowe (gwint Edisona) z oznaczeniem E14 (tzw. mały gwint) lub E 27. Z reguły bez problemu można w nich zamontować powszechnie już stosowane „żarówki” LED, choć niekiedy mogą pojawić się problemy np. ze zmieszczeniem się ich w kloszach.
Montując LED-y możemy też nie zwracać uwagi na ograniczenia mocy odnoszące się do zwykłych żarówek, które wynikało z ich nagrzewania się. Innym popularnym połączeniem oprawa - źródło światła, są złącza GU 10 wykorzystywane w do montowania reflektorków halogenowych lub LED, ale trzeba zwrócić uwagę na napięcie zasilania. Do lamp niskonapięciowych pasują oprawki G4.
Dobór lamp na zewnątrz domu
Bogata oferta różnorodnych lamp przeznaczonych do zamontowania na zewnątrz domu umożliwia dobranie odpowiadających nam zestawień punktów świetlnych zapewniających oświetlenie komunikacyjne, bezpieczeństwa jak i dekoracyjne. Ze względu na miejsce i sposób zamontowania, oświetlenie zewnętrzne może występować w formie lamp naściennych (kinkietów), latarni o różnej wysokości oraz lamp osadzonych w gruncie albo w utwardzonej nawierzchni.
Przy wyborze oświetlenia do ogrodu trzeba również brać pod uwagę wymagania montażowe i sposób zasilania - czy mogą funkcjonować pod napięciem sieciowym 230 V czy tez wymagają doprowadzenia, bezpiecznego, obniżonego napięcia - najczęściej 12 V.
Obecnie oświetlenie ogrodowe wyposażane jest z reguły w LED-owe źródła światła, co znacząco obniża zużycie energii elektryczne jak i zapewnia długotrwałe użytkowanie. Alternatywnym rozwiązaniem dla tradycyjnego zasilania kablowego będzie wykorzystanie energii pobieranej z ogniw fotowoltaicznych. W przypadku konieczności zapewnienia długotrwałego oświetlenia - zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym - trzeba przewidzieć dużą powierzchnię panelu PV jak i podłączenie pojemnych akumulatorów.
autor: Redakcja BudownicwaB2B
opracowanie: Aleksander Rembisz
zdjęcia: Karlik Elektrotechnik (zdjęcie główne), Spotline, Aurora Technika Świetlna (zdjęcia: Tom Kurek), www.livesound.pl
film: Ospel
Komentarze