2024-03-29 10:19:12 
Objawy zagrzybienia nie zawsze są łatwo dostrzegalne, dlatego wczesne rozpoznanie ma istotne znaczenia dla podjęcia działań likwidujących przyczyn ich rozwoju, usunięcia zniszczeń i zastosowania środków ochronnych, dzięki czemu unikniemy kłopotów eksploatacyjnych i zlikwidujemy przyczynę wywołująca wiele chorób układu oddechowego, kostnego czy alergii.
Mykologia - nauka o grzybach
Poznanie warunków sprzyjających rozwojowi zagrzybienia, rodzaju najczęściej występujących budynkach rodzajach grzybów i stwarzanego przez nie zagrożenia, pozwala na efektywne ich zwalczanie.
Grzyby występujące w budynkach, klasyfikowane są do dwóch zasadniczych grup w zakresie taksonomii i nazywane popularnie grzybami pleśniowymi oraz grzybami domowymi.
Oba rodzaje rozwijają się w podobnych warunkach, o czym decyduje przede wszystkim wilgotność i temperatura otoczenia. Optymalne warunki występują przy wilgotności podłoża w granicach 27-40 % i powietrza ponad 80% przy temperaturach w zakresie od + 3°C do +40°C. Ich rozwojowi sprzyja też ograniczona cyrkulacja powietrza, zaciemnienie oraz lekko kwaśny odczyn pH.
Grzyby odżywiają się materiałem organicznym (drewnem, papierem, tekstyliami naturalnymi), na których bezpośrednio „żerują” co jest domeną grzybów domowych, natomiast grzyby pleśniowe wykorzystują substancje organiczne pokrywające podłoże w postaci zanieczyszczeń, kurzu.
Morfologia grzybów obejmuje zasadnicze stadia ich rozwoju, które tworzą grzybnię, owocniki i zarodniki.
Grzybnia, to nitkowata struktura utworzona przez strzępki, które łatwo ulegają fragmentacji, a oddzielone części umożliwiają wegetatywny rozwój nowych grzybni.
W przypadku grzyba domowego strzępki tworzą charakterystyczne sznury sięgające na odległość kilku metrów w posztukowaniu nowego źródła odżywiania.
Owocniki to okazałe formy np. kapeluszowe, które wytwarzają zarodniki pozwalające na generatywne rozmnażanie grzybów.
W obiektach budowlanych grzyby domowe występują najczęściej na osłoniętych i trudnodostępnych elementach drewnianych, tworząc rozległe plechy z licznymi sznurami, które rozkładają strukturę drewna, doprowadzając do utraty jego początkowych własności użytkowych.
Natomiast grzyby pleśniowe z reguły pokrywają zawilgocone podłoże murowe, tynki, czy okładziny, tworząc głównie szare bądź brunatne osady, a wydzielane przez nie produkty przemiany materii powodują np. kruszenie się tynku, odspajanie się tapet, farb jak i zwiększają wilgotność podłoża.
Co sprzyja pojawieniu się zagrzybienia?
Podstawową przyczyną rozwoju grzybów jest nadmierna wilgoć podłoża jak i powietrza, która może pojawić się z bardzo wielu powodów, niekiedy trudnych do ustalenia.
Do oczywistych zdarzeń można zaliczyć różnego rodzaju awarie w instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej czy grzewczej powodujące mniejsze lub większa zalania, a także nieszczelności orynnowania i rur spustowych, przecieki przez dach bądź np. przez obramowania otworów okiennych.
Częstą przyczyną jest również kondensacja pary wodnej wewnątrz pomieszczeń spowodowana wadliwie funkcjonująca wentylacją oraz występująca na zimniejszych mostkach cieplnych np. w niezaizolowanych termicznie nadprożach, parapetach czy wykuszach.
Również w nowych domach - zbyt szybko zasiedlonych - bez dostatecznego wysuszenia pomieszczeń (które może trwać nawet ponad rok) utrzymuje się tzw. wilgoć technologiczna zawarta w murach , stropach i podłodze.
Bardzo często do kondensacji pary wodnej dochodzi po wadliwie przeprowadzonym ociepleniu ścian domu, co z reguły obejmuje również wymianę okien.
W efekcie „przewiewne” dotychczas pomieszczenia mogły być w miarę skutecznie wentylowane, a względnie wysoka paroprzepuszczalność murów zapobiegała kondesacji pary na ich powierzchni.
W wyniku ocieplenia - najczęściej styropianem - znacząco zmniejszyła się dyfuzja wilgoci przez ściany zewnętrzne, a zbytnie zawilgocenie muru nie może być już skutecznie zredukowane.
Dodatkowo pojawia się również problem wystąpienia zagrzybienia na elewacji, gdyż cienkowarstwowy tynk na ociepleniu ma niewielka zdolność do akumulacji ciepła co ogranicza jego wysychanie i sprzyja kondensacji wilgotnego powietrza na jego powierzchni np. przy nocnych wychłodzeniach.
Oczywiście zawilgocenie może być także powodowane uszkodzeniami izolacji przeciwwodnej w fundamentach, powodując podsiąkanie kapilarne wody zawartej w gruncie czy w wyniku zalania np. w czasie roztopów lub powodzi.
Jak sprawdzić, czy w budynku nie ma zgrzybienia?
Wstępną ocenę możliwości wystąpienia zagrzybienia rozpoczyna zawsze dokładne obejrzenie całego budynku ze szczególnym zwróceniem uwagi na miejsca stwarzające potencjalne zagrożenie, a także zapoznanie się z konstrukcją i historią obiektu.
Choć większość objawów zagrzybienia można dostrzec gołym okiem w postaci miejscowych przebarwień czy nalotów, to te najgroźniejsze grzyby często ukryte są w miejscach niedostępnych np. pod podłogą.
Pewnym wskazaniem na obecność grzybów jest również stale utrzymująca się podwyższona wilgotność powietrza w sezonie grzewczym bez wyraźnej przyczyny, co łatwo można sprawdzić higrometrem, zalecanym jako standardowe wyposażenie budynku.
Czułym organem badawczym jest również węch, gdyż w zagrzybionych pomieszczeniach wyraźnie wyczuwa się charakterystyczną stęchliznę, ale dla osób zamieszkujących tam stale może być niewyczuwalna, gdyż węch przyzwyczaja się do tej woni.
W razie uzasadnionych podejrzeń można przeprowadzić próbę na obecność w powietrzu zarodników grzybowych, wykorzystując amatorskie testy z użyciem zestawu wskaźników lub zlecić kompleksowe badania laboratoryjne pod kątem ich stężenia i rodzaju wykrytych grzybów.
Jako wartości świadczące o dopuszczalnym stężeniu zarodników grzybowych przyjmuje się wartości określenie pomiar stężenia dla jednego rodzaju grzyba wynoszące 50 CFU/m3 (colony-forming unit - jednostka tworząca kolonię np. zarodników/m3), a dla wielu ich gatunków do 150-300 CFU/m3.
Podczas oceny mykologicznej szczególną uwagę należy zwróć na stan widocznych powierzchni we wszystkich pomieszczeniach - takich jak:
- narożniki ścian wewnętrznych;
- nadproża i pasy podstropowe;
- parapety i obramowania okien;
- listwy przypodłogowe;
- stan dostępnej konstrukcji drewnianych (dachu, poddasza czy piwnicy);
- stan przegród osłoniętych np. za szafą przylegającą do ściany od łazienki, kuchni bądź chłodniejszego pomieszczenia;
- zawilgocenie termoizolacji na skosach dachowych (niekiedy konieczna odkrywka);
- podłóg na gruncie;
- styki konstrukcji drewnianej z murowaną, betonem.
Sposoby likwidacji zagrzybienia
Podstawową zasadą jest likwidacja przyczyn umożliwiających rozwój grzybów, co często wymaga przeprowadzenia i poważnych prac remontowych czy modernizacyjnych.
W przypadku uszkodzeń konstrukcji drewnianych z reguły konieczna będzie wymiana tych elementów, a także sprawdzenie pozostałych, pod względem wytrzymałościowym (np. badając ich twardość) i zabezpieczenie preparatami biobójczymi.
Doraźną poprawę stany powietrza umożliwi wykorzystanie oczyszczacza powietrza z filtrem HEPA i jonizatorem, co usunie uwolnione zarodniki grzyba. Natomiast powierzchniowe grzyby pleśniowe można usunąć przy użyciu lamp UV, ozonowania powietrza czy gorącym nadmuchem oraz dopuszczonych do stosowania wewnątrz pomieszczeń biocydów, a w przypadku głębokich zmian w strukturze może wymagać to np. skucie tynki i nałożenie nowej warstwy zawierającej składniki grzybobójcze.
Autor: Cezary Jankowski
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcie główne: Ultrament
Komentarze