Komfortowe oświetlenie pomieszczeń

Oświetlenie na każdą okazję

W zakresie dostosowania oświetlenia do pełnionej funkcji można wyróżnić:

Oświetlenie ogólne

Instalowane jest w różnych formach zależnie od przeznaczenia pomieszczenia. Klasyczny sposób wykorzystywany w pomieszczeniach mieszkalnych to umieszczone na suficie żyrandole, bądź pojedyncze lampy wiszące o wzornictwie dostosowanym do różnorodnych stylów wystroju wnętrza.

Kolekcja lamp I-RING oferowana przez firmę Spotline aranżacja oświetlenia jadalni, projekt: Andreas Robertz, fot. Spotline

Natomiast w obiektach użyteczności publicznej często instaluje się oświetlenie „ukryte” - z niewidocznym bezpośrednio źródłem świata - emitowane poprzez odbicie od sufitu, ekranu. Ten rodzaj oświetlenia powinien zapewniać równomierne natężenie światła na całej powierzchni użytkowej, bez olśnienia czy nadmiernych kontrastów.

Efekt taki uzyskuje się poprzez odpowiednie rozmieszczenie i ukierunkowanie lamp, a uzyskanie „miękkiego”, rozproszonego światła zapewniają oprawy wyposażone w klosze, rastry czy osłony kierunkowe.

Oświetlenie komunikacyjne

Jest niezwykle istotnym elementem bezpieczeństwa użytkowania obiektów publicznych jak i budynków wielorodzinnych. Również w domach jednorodzinnych trzeba zapewnić niezależne oświetlenia w „ciemnych” częściach - korytarzu czy schodach. Zależnie od intensywności użytkowania i typu obiektu, światło będzie załączone na stałe lub włączane okresowo w sposób automatyczny bądź ręczny.

W trybie normalnej eksploatacji natężenie oświetlenia powinno być w miarę stabilne na całej długości drogi komunikacyjnej, a przy instalowaniu na schodach należy zwrócić uwagę na jego lokalizację i kierunek padania strumienia światła (ochrona przed olśnieniem i zacienieniem stopni).

Oprawa ewakuacyjna, fot. PXF Lighting

W niektórych obiektach wymagane jest też zamontowanie oświetlenia awaryjnego (z własnym zasilaniem) umożliwiające ewakuację ludzi np. w razie pożaru.

Oświetlenie robocze

Oświetlenie to przeznaczone do oświetlenia miejsca pracy nie może oślepiać i powodować powstawanie cieni. Jego intensywność i ukierunkowanie dostosowuje się do rodzaju wykonywanej pracy, np. do czytania czy prac ręcznych wykorzystuje się lampy przenośne o regulowanym pozycjonowaniu z nieprzezroczystym kloszem, a w kuchni, przy typowej zabudowie, wskazane jest zamontowanie lamp pod szafkami kierujących światło na blat kuchenny.

Oświetlenie dekoracyjne

Oświetlenie to może przyjmować różnorodne formy stylistyczne i najczęściej instalowane jest jako oświetlenie punktowe skierowane na wydzieloną część pomieszczenia lub wyeksponowany obiekt np. obraz.

Led Lampa Obrazowa Strip, stary mosiądz, temperatura barwowa oświetlenia 3000K, fot. Spotline

Do takich zastosowań szczególnie nadają się lampy reflektorowe instalowane w formie kinkietów, lamp na szynie lub wmontowanych w pokrycie sufitowe.

Jak sterować oświetleniem?

Tradycyjne instalacje oświetleniowe sterowane są przez odpowiednio rozmieszczone łączniki (popularnie nazywane wyłącznikami), których rodzaj dostosowuje się do wymaganych funkcji. Łącznik pojedynczy umożliwia załączanie jednego obwodu oświetlenia zaś łączniki podwójne (zwane świecznikowymi) pozwalają na niezależne sterowanie dwoma obwodami np. załączanie jednej grupy żarówek lub drugiej albo obu jednocześnie.

Przy konieczności sterowania oświetleniem z kilku miejsc np. na schodach czy korytarzach instalowane są łączniki schodowe (umożliwiają załączanie i wyłączanie z dwóch miejsc) lub krzyżowe - te pozwalają na uruchamianie z kilku punktów.

Włącznik schodowy z kolekcji Sonata, fot. Ospel

Wygodniejsze do zainstalowania są układy sterowania wielopunktowym oświetleniem z wykorzystaniem przekaźników bistabilnych lub wyłączników czasowych.

W obu wariantach załączanie oświetlenia następuje po wciśnięciu przycisku w dowolnej lokalizacji, a włączenie po ponownym przyciśnięciu łącznika (system przekaźnikowy) bądź samoczynnie po określonym czasie (wyłącznik czasowy).

W dużych obiektach, jako sterowanie oświetleniem komunikacyjnym instalowane są najczęściej lampy z wbudowanym czujnikiem ruchu - pojawienie się osoby wchodzącej powoduje zapalanie się kolejnych lamp na drodze przechodzenia i sukcesywne ich wyłączanie.

Wygodną formą sterowania oświetleniem jest wykorzystanie łączy bezprzewodowych na drodze radiowej między nadajnikiem (łącznikiem) a odbiornikiem (lampą). Eliminuje to konieczność doprowadzenia (często bardzo kłopotliwego) przewodów sterujących, a nadajnik w formie łącznika można przykleić do ściany lub używać jako przenośny.

W podobny sposób konfigurowane będzie programowalne oświetlenie np. w systemie inteligentnego domu nadzorowane przez centralę zarządzającą z możliwością zdalnego podglądu i konfiguracji za pośrednictwem łączności GSM.

Jakie źródło światła zastosować?

Tradycyjne żarowe źródła światła („zwykłe” żarówki) praktycznie zostały całkowicie wyeliminowane jako oświetlenie funkcjonalne, nie tylko z powodu ograniczeń formalnych - niskiej efektywności energetycznej - ale i niewielkiej ich trwałości oraz wysokiej temperatury przekazywanej na oprawę.

Żarówki halogenowe

Ich zmodyfikowaną wersją są żarówki halogenowe o wyższej sprawności i „krystalicznej” barwie światła wykorzystywane jako reflektorki bądź zastępujące zwykłe żarówki np. w stylowych żyrandolach.

LED zamiast tradycyjnych żarówek i świetlówek

Kolejnym etapem upowszechnienia nowoczesnych źródeł światła były świetlówki kompaktowe pozwalające na wstawienie ich w miejsce zwykłych żarówek i zapewniające nawet pięciokrotny wzrost efektywności w porównaniu z oświetleniem żarowym.

Jednak coraz częściej zastępowane są przez lampy LED - dowe, już względnie tanie i dostępne w różnorodnych wariantach co praktycznie pozwala na zastąpienia każdego innego źródła światła.

W porównaniu ze świetlówkami, lampy LED są bardziej ekologiczne - nie zawierają bowiem rtęci - mają też większą sprawność energetyczną i trwałość a nominalny poziom jasności uzyskują natychmiast po załączeniu.

Oprawa oświetleniowa FIBRA LED, fot. PXF Lighting

Pewną ich wadą jest wysoki prąd rozruchu (podczas załączania) i spadek trwałości w dużej częstotliwości zapalania.

Światło ciepłe czy raczej zimne?

Jak wszystkie, nie żarowe źródła światła nie emitują pełnego widzialnego spektrum barw, co w pewnym stopniu zafałszowuje kolory w porównaniu z obserwowanymi przy świetle naturalnym. Lampy LED-owe wytwarzają najczęściej światło „ciepłe” o temperaturze barwowej 2700-3000 K lub „zimne” o temperaturze barwowej 6000-6500 K.

Skala temperatury barwowej oświetlenia w Kelvinach, źródło: www.livesound.pl

Funkcjonalność opraw oświetleniowych

Oprawy oświetleniowe czyli tzw. lampy, oprócz wzornictwa, muszą spełniać określone wymagania wynikające z miejsca ich zamontowania, jak i dostosowania do przewidywanych źródeł światła.

Pod względem funkcjonalnym różnią się zdolnością do rozpraszania lub ukierunkowania światła, możliwością regulacji ustawienia jak też sposobem zamontowania - wiszące, naścienne, do wbudowania czy wolnostojące.

W miejscach narażonych na rozchlapywanie wody (np. łazienki) zainstalowane lampy powinny dodatkowo posiadać odpowiednią klasę bryzgoszczelności.

Rodzaje gwintów

Poszczególne typy lamp przystosowane są do zasilania źródeł światła wyposażonych w odpowiednie połączenie. Powszechnie używane złącza gwintowane - gwint Edisona o oznaczeniu E27 lub E14 - umożliwiają zasilanie dowolnych „żarówek” - tradycyjnych, kompaktowych lub LED. Ograniczeniem mogą być jedynie wymiary (czy zmieści się w oprawie) jak i moc ze względu na nagrzewanie.

W oprawach reflektorowych montowane są złącza GU10 przystosowane do zasilania napięciem 230 V żarówek halogenowych lub LED.

Gwinty opraw oświetleniowych (od lewej), E27, E27, E14, GU10, fot. Philips

Do zasilania niskonapięciowego 12V np. oświetlenia w systemie linkowym oprawki mają wtyki G4. Mniej popularne są podłączenia GX53 i G53 montowane głównie w oprawach płaskich np. plafonierach.

Oprawa GX53, fot. Kanlux

W oprawach liniowych współpracujących ze świetlówkami rurowymi podłączenie następuje na obu końcach za pośrednictwem specjalnych oprawek.

autor: Redakcja BudownicwaB2B
oprac.: Aleksander Rembisz
zdjęcie otwierające: Ospel
zdjęcia w tekście: Ospel, PXF Lighting, Spotline, Kanlux, Philips, www.livesound.pl