2023-11-24 14:54:45 
Dlaczego połączenia nie dają się rozkręcić?
Problemy z demontażem połączeń gwintowych najczęściej spowodowane są korozją materiału na powierzchniach gwintowych, a problem ten występuje głownie urządzeniach użytkowanych na zewnątrz lub w warunkach długotrwałego zawilgocenia.
Powstałe produkty korozji na skutek zwiększonej objętości blokują obrót gwintu, a w przypadku styku różnych materiałów (głównie stali i aluminium) dochodzi do korozji elektrochemicznej i w efekcie niemal „sklejenia się” takiego połączenia. Na kłopoty z rozkręceniem połączenia wpływa również niewłaściwy montaż zbyt dużym momentem dokręcającym lub wadą produkcyjną np. niestarannym wykonaniem gwintu.
Często spotykaną przyczyną są również deformacje gniazd i łbów śrub czy wkrętów spowodowane użyciem niewłaściwego narzędzia lub jego osadzenia podczas montażu.
Przystępujemy do demontażu
Pierwszym krokiem przy rozbieraniu połączenia będzie oczywiście dobór właściwego narzędzia, a także wywołanie odpowiedniego momentu odkręcającego pamiętając o tym, że gwint może być czasem lewoskrętny, co sygnalizują niekiedy nacięcia na wierzchołkach śruby czy nakrętki.
Tabela wartości momentów dokręcania śrub oraz nakrętek z gwintem zwykłym. źródło: STALMUT Marek Maśka Spółka Jawna
| Średnica | Momenty dokręcania MA wyrażone w [Nm] | ||||
| 4.6 | 5.6 | 8.8 | 10.9 | 12.9 | |
| M4 | 1.02 | 1.37 | 3.3 | 4.8 | 5.6 |
| M5 | 2.0 | 2.7 | 6.5 | 9.5 | 11.2 |
| M6 | 3.5 | 4.6 | 11.3 | 16.5 | 19.3 |
| M8 | 8.4 | 11.0 | 27.3 | 40.1 | 46.9 |
| M10 | 17.0 | 22.0 | 54.0 | 79.0 | 93.0 |
| M12 | 29.0 | 39.0 | 93.0 | 137.0 | 160.0 |
| M14 | 46.0 | 62.0 | 148.0 | 218.0 | 255.0 |
| M16 | 71.0 | 95.0 | 230.0 | 338.0 | 395.0 |
| M18 | 97.0 | 130.0 | 329.0 | 469.0 | 549.0 |
| M20 | 138.0 | 184.0 | 464.0 | 661.0 | 773.0 |
| M22 | 186.0 | 250.0 | 634.0 | 904.0 | 1057.0 |
| M24 | 235.0 | 315.0 | 798.0 | 1136.0 | 1329.0 |
| M27 | 350.0 | 470.0 | 1176.0 | 1674.0 | 1959.0 |
| M30 | 475.0 | 635.0 | 1597.0 | 2274.0 | 2662.0 |
| M33 | 645.0 | 865.0 | 2161.0 | 3078.0 | 3601.0 |
| M36 | 1080.0 | 1440.0 | 2778.0 | 3957.0 | 4631.0 |
| M39 | 1330.0 | 1780.0 | 3597.0 | 5123.0 | 5994.0 |
| M42 | 1605.0 | 2006.0 | 4413.0 | 6285.0 | 7354.0 |
| M45 | 2005.0 | 2506.0 | 5512.0 | 7851.0 | 9187.0 |
| M48 | 2424.0 | 3030.0 | 6667.0 | 9495.0 | 11112.0 |
| M52 | 3116.0 | 3896.0 | 8570.0 | 12206.0 | 14284.0 |
| M56 | 3883.0 | 4854.0 | 10678.0 | 15208.0 | 17797.0 |
| M60 | 4818.0 | 6022.0 | 13249.0 | 18870.0 | 22082.0 |
| M64 | 5802.0 | 7252.0 | 15955.0 | 22724.0 | 26592.0 |
| M68 | 7012.0 | 8765.0 | 19282.0 | 27462.0 | 32137.0 |
| M72 | 8379.0 | 10474.0 | 23043.0 | 32819.0 | 38405.0 |
| M76 | 9903.0 | 12378.0 | 27232.0 | 38785.0 | 45387.0 |
| M80 | 11610.0 | 14514.0 | 31930.0 | 45476.0 | 53216.0 |
| M90 | 16796.0 | 20995.0 | 46188.0 | 65783.0 | 76980.0 |
| M100 | 23381.0 | 29226.0 | 64297.0 | 91574.0 | 107161.0 |
| Orientacyjne wartości momentów dokręcania śrub trzpieniowych z gwintem grubym dla współczynnika tarcia wynoszącego μc = 0,14 | |||||
Oczywiście odkręcany element powinien być oczyszczony przy użyciu np. metalowej szczotki a z gniazda pod klucz usunięte wszelkie zanieczyszczenia. Powinniśmy również ustalić, z jaką siłą można próbować odkręcanie, aby nie urwać śruby. Orientacyjnie można przyjąć dopuszczalny moment odkręcania na poziomie 150-180 % zalecanego momentu dokręcania dla określonej klasy i wymiaru śruby wg poniższej tabeli.
Oczywiście do ustalenia wielkości momentu odkręcającego potrzebny jest klucz dynamometryczny, ale jego użycie nie zawsze będzie możliwe np. z braku miejsca i w takich sytuacjach wywieraną siłę trzeba określić „na wyczucie”. Jeśli działania te okażą się bezskuteczne, należy spróbować poluzować złącze sposobem udarowym oraz z użyciem środka odrdzewiającego.
Preparat ten wykazuje on własności penetrujące, ale zależnie od pozycji elementu jego wnikanie może być ograniczone na skutek spływania i wtedy natrysk kilkukrotnie powtarzamy. Przed ponowną próbą odkręcenia powinno minąć sporo czasu, a nawet niekiedy należy poczekać kilka godzin przeprowadzając w tym czasie dodatkowe aplikacje preparatu
Coraz częściej spotykane są połączenia gwintowane elementów plastikowych - zwłaszcza instalacjach wodnych - które z reguły dają się rozłączyć bez użycia narzędzi, ale niekiedy w wyniku np. zabrudzeń staje się to niemożliwe.
W takich sytuacjach pomocne będzie wykorzystanie klucza taśmowego, który zaciska się na rurze, czy syfonie nie uszkadzając przy tym ich powierzchni. Natomiast brak efektu bezinwazyjnego poluzowania dowolnego złącza, wymagać będzie przeprowadzenia bardziej radykalnych działań.
Sposoby na oporne połączenia
W przypadku niepowodzenia przy próbie rozkręcenia połączenia w standardowy sposób będziemy zmuszeni wybrać skuteczną technologię demontażu, dostosowaną do wielkości i rodzaju części złącznych, materiału, z jakiego są wykonane, jego umiejscowienia jak i warunków w najbliższym otoczeniu.
Należy liczyć się z tym, że zastosowane metody mogą być bardzo inwazyjne i doprowadzić do zniszczenia elementów połączenia jak i skręconych nimi części.
W praktyce stosowane są różne sposoby na rozkręcenie trudnych połączeń ale najczęściej wymagają dysponowania odpowiednimi narzędziami jak i materiałami ułatwiającymi demontaż.
Trzeba również brać pod uwagę konieczność regeneracji gwintu po rozłączeniu połączenia, co zapewni łatwość i pewność wykonania ponownego złącza, ograniczając jednocześnie problemy z ewentualnym późniejszym demontażem, co ma szczególne znaczenie np. przy okresowych pracach serwisowych wymagających rozkręcenia połączeń. Standardowo używa się do tego celu odpowiednich narzynek i gwintowników.
Ze względu na rodzaj złączy stosunkowo łatwe do rozebrania są połączenia z dostępna nakrętką, którą w ostateczności można przeciąć, jeśli zawiodą inne sposoby jej odkręcenia. Znacznie poważniejsze problemy wystąpią przy zakleszczonych śrubach, zwłaszcza wkręconych w np. kosztowny korpus, gdyż ich odkręcanie na siłę może doprowadza do urwania śruby, co skutkuje konieczności przeprowadzenia obróbki mechaniczne, a nawet wymiany całego elementu.
Tniemy nakrętkę
Połączenie łatwo będzie rozkręcić jeśli przetniemy dostępną nakrętkę nie niszcząc przy tym gwintu śruby. W profesjonalnym wykonaniu, przy dostatecznym dostępie do nakrętki używane są praski - przecinaki przystosowane do kilku grup wymiarowych złączy.
Nałożona na nakrętkę praska ma przesuwany śrubą przecinak, który wciskany jest w bok nakrętki powodując jej rozsunięcie i zluzowanie. W trudno dostępnych miejscach można natomiast wykorzystać miniszlifierkę z wałem giętkim i tarczą ścierną, co umożliwi przecięcie lub pocienienie boku nakrętki skutkujące jej poluzowaniem.
Z użyciem klucza zaciskowego
Niekiedy, na skutek uszkodzenia kształtu łba, które uniemożliwia skuteczne osadzenie standardowego klucza, efektywne odkręcenie może zapewnić klucz zaciskowy przystosowany do określonego rozmiaru lub uniwersalny samozaciskający klucz hakowy z regulacją rozwartości szczęk.
Skuteczność jego działania zapewniają zęby na ich powierzchniach styku, wciskane w materiał podczas wywierania siły odkręcającej na ramię narzędzia.
Wkrętarka ze specjalnym bitem
Uszkodzone łby wkrętów z nacięciami krzyżowymi typu pozidriv lub philips można próbować wykręcić przy pomocy specjalnych wykrętaków napędzanych wiertarką. Jednak nie gwarantuje to odkręcenia zakleszczonego wkrętu, gdyż przyrząd ten wykonuje jedynie stożkowe wgłębienie z lewoskrętnym nacięciem gwintowym, które nie zapewnia przeniesienia zbyt dużego momentu odkręcającego.
W takich sytuacjach można jedynie rozwiercić łeb, co pozwoli na demontaż złączonych elementów, a pozostałą część wkrętu trzeba będzie usunąć np. szczypcami typu Mors lub innym kluczem samozaciskowym.
Odkręcanie śrub na gorąco
W miejscach, gdzie bez obaw uszkodzenia rozbieranych elementów czy wzniecenia pożaru, skutecznym sposobem na rozkręcenie połączenia może być nagrzanie złącza palnikiem na butan-propan, zasilanym z jednorazowego pojemnika lub butli turystycznej.
Temperatura nagrzania nie może oczywiście powodować zmiany w strukturze materiału, ale jako bezpieczny poziom można przyjąć 300-400°C. Próbę odkręcenia należy podjąć bezpośrednio po nagrzaniu i nie dopuszczać do szybkiego schłodzenia. Demontaż na gorąco często przeprowadza się przy demontażu stalowej instalacji wodnej lub c.o.
Jak usunąć urwaną śrubę?
Zależnie od miejsca złamania i długości wystającej śruby musimy podjąć odmienne sposoby działania. Przy dostatecznej długości wystającej śruby będziemy mogli wykręcić ją przy użyciu samozaciskowych kluczy hakowych, jeśli będzie dostatecznie dużo miejsca do operowania nimi.
W przeciwnym razie trzeba będzie obciąć śrubę do poziomu płaszczyzny wkręcenia i rozwiercić pozostały odcinek. Jednak ustalenie punktu środkowego śruby jak i późniejsze wiercenie „z ręki” nie gwarantuje centrycznego utworzenia otworu względem istniejącego gwintu, co często uniemożliwia usunięcie pozostałości i odtworzenie starej linii śrubowej.
Najprostszym sposobem naprawy takiego połączenia będzie rozwiercenie otworu na większy wymiar i nacięcie nowego gwintu np. z M10 na M12. Jednak nie zawsze jest to możliwe i przy wymaganiach utrzymania poprzedniej średnicy śruby, wykorzystywane są wkręcane wkładki redukcyjne lub systemowe spirale odtwarzające uprzedni zarys gwintu.
Autor: Redakcja BudownicwaB2B
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcie główne: allegro inspiruje (https://allegro.pl/artykuly)
Komentarze