Wokół domu - elementy małej architektury

Elementy małej architektury

Elementy małej architektury ogrodowej to: niskie murki, kolumny, kwietniki, fontanny, donice, meble ogrodowe (ławy oraz stoły), rzeźby i płaskorzeźby. Mogą być wykonane z różnych materiałów: kamienia, betonu, metalu, drewna, czasami (najczęściej na zamówienie) z gipsu.

Elementy kamienne wykonuje się z granitu, marmuru lub piaskowca. Zalety wyrobów z kamienia to: twardość, niewielka nasiąkliwość, odporność na działanie mrozu, duży wybór wzorów i kolorów, możliwość otrzymania różnych typów faktury (matowa, półmatowa, płomieniowana, antyczna, polerowana). Z kamienia wykonuje się: kolumny, kwietniki, fontanny, rzeźby, donice, meble ogrodowe.

Elementy betonowe wykonuje się z betonu barwionego w masie różnokolorowymi pigmentami lub płukanego i piaskowanego otrzymanego na bazie mieszanki kruszyw (żwiru i grysu), dzięki czemu uzyskuje się urozmaiconą strukturę i teksturę, imitujące wyglądem kamienie naturalne (granit, marmur, bazalt). Z betonu wykonuje się: kolumny (pełne lub puste w środku) i obudowy kolumn, kwietniki, fontanny, rzeźby, donice, meble ogrodowe.

Elementy drewniane wykonuje się głównie z drewna iglastego (sosna, świerk). Najczęściej drewno stosuje się na: płotki, pergole, altany, meble ogrodowe, zestawy ogrodowe dla dzieci, mostki, kwietniki, wiatraki.

Elementy metalowe wykonuje się ze stali, żeliwa, brązu, mosiądzu. Są to najczęściej: meble ogrodowe (ozdobne stoły i krzesła), donice, grille.

Kostka brukowa

Kostka brukowa w domach jednorodzinnych jest stosowana przede wszystkim jako nawierzchnia alejek i ścieżek ogrodowych, podjazdów i parkingów.

Nawierzchnie tego typu, ze względu na miejsce ułożenia i charakter pracy, są wystawione na działanie szeregu niszczących czynników:

• atmosferycznych (opady, zmienna temperatura),
• chemicznych (smary, oleje, benzyna, kwaśne deszcze, związki ołowiu i węgla, środki przeciwoblodzeniowe)
• mechanicznych (ściskanie, zginanie, ścieranie, uderzenia).

Dlatego muszą być wykonane z materiałów odpowiednio trwałych, nienasiąkliwych i mrozoodpornych. Kostka brukowa stwarza duże możliwości kształtowania architektonicznego przestrzeni. Wymiana uszkodzonych elementów jest łatwa.

Alternatywnym rozwiązaniem dla kostki brukowej może być ułożenie ażurowych płyt, w otworach których można posiać trawę. Nawierzchnia ażurowa nadaje się przede wszystkim do budowy podjazdów, jest mniej praktyczna w alejkach i na ścieżkach.

Kostka betonowa

Kostka betonowa jest wytwarzana z betonu wibroprasowanego o odpowiednio dobranym składzie mieszanki i odpowiednim zagęszczeniu. Elementy mają dokładne wymiary, gładką i równą powierzchnię.

Kostki produkowane domowym sposobem, w formach, bez zagęszczania i prasowania, nie mają odpowiednich parametrów i szybko ulegają zniszczeniu. Dlatego należy kupować kostkę u sprawdzonych producentów. Kostka betonowa jest wrażliwa na zabrudzenia (np. plamy z oleju), dlatego dobrze jest powierzchnię po ułożeniu zaimpregnować.

Produkowane są dwie wersje kostki: jedno- i dwuwarstwowa. Kostka dwuwarstwowa ma wierzchnią warstwę wykonaną z drobnoziarnistego betonu barwionego lub z kamienia naturalnego (kwarcu, granitu, bazaltu).

Kostka betonowa jest produkowana w kilkunastu kształtach i kolorach, umożliwiających układanie różnych wzorów nawierzchni. Oprócz elementów pełnych dostępne są elementy z otworami (okrągłymi, kwadratowymi itp.) umożliwiające ułożenie nawierzchni ażurowej. Spotyka się też elementy o stylizowanych kształtach (np. z nierównymi krawędziami).

Elementy połówkowe ułatwiają układanie na brzegach bez konieczności przycinania. Producenci oferują kolory standardowe: szary, czerwony, brązowy lub czarny oraz na zamówienie: zielony, niebieski, żółty. Właściwości kostek betonowych W zależności od wytrzymałości na ściskanie wyróżniamy dwie klasy kostki o wytrzymałości odpowiednio 35 i 50 MPa. Nasiąkliwość kostki nie powinna przekraczać 5%. Kostka powinna się też charakteryzować całkowitą mrozoodpornością.

Kostka kamienna

Do produkcji kostki brukowej nadają się przede wszystkim skały magmowe: granit, bazalt, porfir, sjenit. Stosuje się także piaskowce i wapienie (wymagają zabezpieczenia środkami przeciwdziałającymi ich wietrzeniu).

Można układać kostkę z kamienia jednego rodzaju (wtedy wzór różnicuje się tylko fakturą) lub z kilku gatunków (otrzymuje się wtedy nawierzchnię różnokolorową). Elementy produkowane są w wielu różnych wymiarach i kształtach (niektóre z nich są analogiczne do popularnych kształtów kostki betonowej). Powierzchnia licowa płytek jest gładka lub fakturowana: cięta, płomieniowana, groszkowana, szlifowana.

Elementy klinkierowe

Elementy klinkierowe przeznaczone do układania nawierzchni mają postać cegieł, płyt o dużych wymiarach lub drobnej kostki. Cegły brukowe mają grubość 4,5-8 cm (najczęściej 4,5 cm lub 5,2 cm). Można je układać "na płask" lub "na rąb".

Przy ułożeniu "na rąb" zużywa się więcej cegieł, ale uzyskuje się bardziej wytrzymałą nawierzchnię, dlatego ten sposób ułożenia stosuje się przede wszystkim w miejscach narażonych na zwiększone obciążenia (podjazdy, miejsca parkowania samochodów). Płyty i kostki służą do układania nawierzchni dekoracyjnych.

Mają różne kształty: prostokątne, trapezowe, romboidalne. Często sprzedawane są w kompletach umożliwiających ułożenie określonego wzoru. Elementy z otworami służą do układania nawierzchni ażurowej. Elementy klinkierowe mają najczęściej naturalne kolory gliny (różne odcienie brązu, żółci, czerwieni); kolor może być jednolity lub cieniowany.

Elementy uzupełniające

Producenci kostki mają zwykle w swojej ofercie elementy uzupełniające, o barwach i wzorach dopasowanych do kolorów i wzornictwa elementów podstawowych: połówki, łączniki, krawężniki (proste, łukowe), obrzeża, korytka ściekowe, palisady, gazony, donice na kwiaty, elementy ogrodzenia.

Obrzeża ograniczają obszar nawierzchni i jednocześnie zabezpieczają ją przed "rozjeżdżaniem". Palisady służą do tworzenia pionowych krawędzi (np. przy schodach, zboczach, zjazdach, tarasach) oraz rozgraniczania fragmentów terenu o różnych funkcjach (np. oddzielenia parkingu od placu zabaw). Gazony służą do obramowania klombów i rabat, wykonywania wiszących ogrodów.

Płytki i deski tarasowe

Tarasy wykańcza się przeważnie mrozoodporną terakotą lub gresem. Dobrze nadają się też do tego płytki kamienne (tylko takie, które mogą być stosowane na zewnątrz - na przykład granit, piaskowiec, niektóre konglomeraty).

Nawierzchnia może być też zrobiona z drewna odpornego na warunki atmosferyczne (gatunki egzotyczne) lub drewna impregnowanego. Tanią propozycją jest też posadzka żywiczna.

Płytki ceramiczne, gresowe i kamienne przykleja się do 4-centymetrowej warstwy zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej układanej na hydroizolacji, lub bezpośrednio na hydroizolacji zrobionej z mineralnej zaprawy uszczelniającej. Między płytkami trzeba zrobić fugi, wykorzystując w tym celu elastyczne masy do spoinowania, przeznaczone do stosowania na zewnątrz pomieszczeń.

Płytki tarasowe

Najlepsze na taras są:

• gres porcelanowy o strukturalnej powierzchni pokryty warstwą matowego szkliwa,
• płytki klinkierowe nieszkliwione,
• płytki klinkierowe szkliwione matowe,
• terakota mrozoodporna pokryta matowym szkliwem.

Na taras nadają się tylko płytki mrozoodporne, to znaczy te, których nasiąkliwość nie przekracza 3%. Warunek taki spełnia gres (ma poniżej 1% nasiąkliwości), klinkier oraz terakota z oznaczonym parametrem mrozoodporności.

Odpowiednią odporność na ścieranie mają płytki o I V lub V klasie ścieralności. Twardość 5-6 w skali Mosha gwarantuje odporność na zarysowania. Ważne, aby płytki tarasowe były antypoślizgowe (oznaczenie R9-R13). Na taras poleca się specjalne serie przystosowane do układania na tarasach i schodach.

W takim zestawie poza płytkami podstawowymi są cokoły, kształtki na krawędzie stopni schodów i narożniki tarasów. Dodatkowym atutem będzie łatwość utrzymania w czystości, którą wyróżniają się płytki o właściwościach samoczyszczących i antybakteryjnych - pod wpływem promieniowania ultrafioletowego następuje rozkład zanieczyszczeń na powierzchni płytki.

Deska tarasowa

Deski tarasowe przeznaczone do stosowania na zewnątrz są wykonane z drewna o bardzo dużej trwałości. Są one wykorzystywane nie tylko na tarasach, ale również do obudowy obrzeży basenów i oczek wodnych. Deski mają grubość od 19 do 45 mm i długość od 2,4 do 5 m. Zazwyczaj są antypoślizgowo wykańczane  - ryflowane (płytko lub głęboko).

Drewno egzotyczne - doskonale sprawdzają się tek i bangkirai. Dostępne są w sprzedaży deski gładkie lub ryflowane, czyli nacięte w rowki, dzięki czemu nawet po zmoczeniu nie są śliskie.

Tek i bangkirai są twarde, wytrzymałe na ścieranie oraz odporne na zmienne warunki atmosferyczne, dlatego nie muszą być impregnowane. Zawierają naturalne substancje konserwujące: garbniki, tłuszcze i woski (z teku robione były pokłady żaglowców).

Taras wykonany z drewna egzotycznego można pokryć olejem do drewna, który podkreśli jego naturalny kolor, albo olejem barwiącym, ale można też pozostawić w stanie surowym - wówczas po jednym, dwóch sezonach drewno przybierze srebrzystoszarą barwę. Elementy wykonane z drewna egzotycznego powinny być mocowane wkrętami ze stali nierdzewnej, gdyż inne wchodzą w reakcję chemiczną z drewnem i odbarwiają je.

Drewno sosnowe i świerkowe - jest miękkie, niezbyt odporne na wgniecenia i zarysowania. Łatwo niszczeje pod wpływem czynników atmosferycznych, może być też atakowane przez szkodniki, dlatego koniecznie musi być zabezpieczone. Najskuteczniejsza jest impregnacja ciśnieniowa.

Drewno użyte do budowy tarasu można też zabezpieczyć, mocząc przez kilkanaście minut w impregnacie. Można też kupić już zaimpregnowany zestaw gotowych, odpowiednio przyciętych elementów drewnianych do samodzielnego montażu. Takie zestawy oferują firmy sprzedające drewno ogrodowe.

Zaimpregnowanych elementów nie powinno się docinać, można je natomiast pomalować farbą przeznaczoną do drewna do stosowania na zewnątrz budynków.

Drewno dębowe to najtwardsze i najbardziej wytrzymałe rodzime drewno. Doskonale nadaje się do budowy na zewnątrz budynków, jednak nawet je warto poddać impregnacji.

Markizy i pergole

Markizy tarasowe zabezpieczają przed wpływem promieni słonecznych i wiatrem: tarasy domków i budynków, ogródki restauracji i kawiarni oraz zewnętrzne stoiska handlowe. Tkanina nawijana jest na wałek zabezpieczony daszkiem aluminiowym.

Można zastosować kasetę aluminiową, w której po zwinięciu chowa się cała konstrukcja markizy. Markiza balkonowa stanowi zaciemnienie nasłonecznionych okien i balkonów budynków mieszkalnych, loggi, witryn sklepowych, zakładów usługowych, restauracji, kawiarni. Markizy koszowe to czytelna i skuteczna reklama sklepów, witryn i wejść obiektów handlowych i usługowych.

Zadaszenia i parasole stosowane w ogródkach restauracji i kawiarni, pubach i klubach, wpływają na powiększenie powierzchni użytkowej lokali na powietrzu. Zadaszenia podwójne to połączenie dwóch markiz zwijanych tarasowych bądź koszowych na samodzielnych podporach. Konstrukcja jest przenośna i można ją ustawiać niezależnie od ścian budynków.

Zadaszenie stałe to konstrukcja o różnorodnych kształtach według indywidualnego projektu, z możliwością demontażu. Umożliwia zadaszenie powierzchni do kilkudziesięciu metrów kwadratowych. Można zainstalować dodatkowe, rolowane ściany boczne z wklejonymi oknami, aby uniezależnić się od kaprysów pogody.

Baldachimy jako zadaszenia reprezentacyjnych wejść do hoteli i restauracji, skutecznie podkreślają rangę tych obiektów. Pergole to stała konstrukcja ze zwijaną tkaniną, umożliwiająca zadaszenie dużych powierzchni. Poszycie markiz wykonane jest z tkaniny impregnowanej typu DRA LON. Tkanina jest odporna na rozerwania, płowienie, nie przepuszcza wody i promieni UV.

Meble ogrodowe

Poza popularnymi meblami z wikliny oraz rattanu można obecnie kupić odporne na niepogodę meble z drewna, plastiku i metalu. Meble z bardzo wytrzymałego drewna tekowego, które zawiera dużo kauczuku i oleju, nie wymagają impregnacji i mogą stać pod gołym niebem wiele lat.

Zostawione na zimę w ogrodzie, pokryją się szarą patyną. Wystarczy je jednak przetrzeć specjalną oliwą tekową, a wrócą do swojego dawnego koloru i odzyskają połysk. Wyjątkowo twarde i trwałe są także meble ogrodowe produkowane z tzw. drzewa szyszkowego (drewno z drzew iglastych rosnących w Szwecji).

Na dworze na deszczu mogą stać także ogrodowe meble z dębu i sosny, pod warunkiem że zostały odpowiednio zabezpieczone impregnatem. Plastikowe meble są tanie, kolorowe, a poza tym bez obaw można je pozostawić na deszczu. Jednak łatwo je zarysować i trudno domyć, gdy pokryją się kurzem.

Plastik często udaje inne materiały. Można kupić plastikowe meble ogrodowe, które do złudzenia przypominają wiklinę, drewno, a nawet metal. Bardzo ciekawie wyglądają w meblach ogrodowych połączenia metalu i drewna.

Metalowe meble ogrodowe przyjmują nowoczesne kształty albo przypominają wzory starych XIX-wiecznych sprzętów. Meble metalowe są bardzo trwałe, ale powinny być dodatkowo zabezpieczone przed rdzą. Wybierając meble do ogrodu, nie należy kierować się tylko ich urodą. Dobrze, jeśli są składane, bo łatwo jest je przenieść w różne miejsca ogrodu, a leżanki i małe stoliczki mają wygodne kółka pozwalające je przenosić z miejsca na miejsce.

Akcesoria do oczek wodnych

Filtry

Oczyszczają wodę, która przez nie przepływa. Do ich działania niezbędna jest pompa. Wydajność filtra należy dostosować do wielkości stawu - woda powinna być przepompowywana przez filtr raz na dziesięć godzin.

W bardzo małym oczku wodnym (na przykład z gotowej wytłoczki z tworzywa) wyjątkowo trudno jest utrzymać wodę w czystości, dlatego warto zamontować filtr, który ją oczyści w całości raz na dwie godziny.

Filtry mogą być umieszczone w głębi stawu (filtry zanurzeniowe) albo na jego brzegu (filtry zewnętrzne). Oba typy ze względu na sposób działania dzieli się na mechaniczne i biologiczne.

Filtr mechaniczny zbudowany jest tak, aby na kratkach, gąbkach, szczotkach czy piankach z węglem aktywnym osadzały się zanieczyszczenia różnej wielkości. Co pewien czas (zgodnie z instrukcją) należy go wymyć. Filtr biologiczny zawiera wkłady o bardzo porowatej strukturze.

Woda jest wstępnie oczyszczana na piankach lub gąbkach, a następnie przepływa przez złoża biologiczne, czyli porowate struktury z tworzywa sztucznego zasiedlone przez kolonie bakterii, które rozkładają resztki materii organicznej.

Często w jednej obudowie łączy się oba typy filtrów, co zwiększa wydajność urządzenia. Lampy UV zwalczają glony, ale również pożyteczne mikroorganizmy. Mogą być wmontowane w korpus filtra przed komorami czyszczącymi albo zainstalowane poza obrębem oczka wodnego. Nie zastępują filtra, ponieważ zabijają glony, ale ich nie usuwają. Dlatego służą jedynie wspomaganiu urządzeń filtrujących.

Pompy

Przy wyborze pompy zasilającej filtr trzeba zwrócić uwagę na jej wydajność. Powinna być dostosowana do wielkości stawu i wydajności filtra. Jeżeli ma zasilać także kaskadę, fontannę lub źródełko, istotna staje się wysokość, na jaką może ona tłoczyć wodę (wysokość podnoszenia wody wyrażona w metrach słupa wody).

Rzeczywista wysokość strumienia wody jest o 30-50% niższa. Większość oferowanych pomp do oczek wodnych ma końcówki, do których można podłączyć dyszę fontanny. Pompy zatapialne (zanurzeniowe), czyli montowane w wodzie, pobierają wodę i przez filtr tłoczą bezpośrednio do dyszy fontanny albo przewodem do źródełka, kaskady czy strumienia.

Taką pompę bardzo łatwo zainstalować samodzielnie  wystarczy ustawić urządzenie w zbiorniku i podłączyć do źródła prądu. Pompy powierzchniowe, czyli montowane poza stawem, zasysają wodę przez filtr i tłoczą dalej przewodami do fontanny, strumienia czy kaskady albo oczyszczoną kierują ponownie do stawu.

Montaż tego typu pomp nie jest prosty - trzeba je umieszczać w suchym miejscu, najczęściej w wybudowanej specjalnie do tego celu studzience. Dobrze, aby taka pompa znajdowała się niżej niż poziom wody w zbiorniku, bo wtedy lepiej pracuje.

Lampy

Wraz z instalacją pomp i filtrów w oczku wodnym warto zamontować oświetlenie. Lampy mogą być zamontowane pod powierzchnią wody, przy dnie sadzawki, na pompie pod dyszą fontanny albo na specjalnym pulpicie. Mogą też unosić się na powierzchni wody. Lampy do oczek wodnych zasilane są z sieci niskiego napięcia (12-24 V).