Termomodernizacja, czyli poprawa komfortu mieszkania w domu i walka ze smogiem

Termomodernizacja to nic innego jak ocieplenie lub docieplenie ścian i dachu istniejącego domu. Obejmuje również wymianę okien i drzwi zewnętrznych oraz bramy garażowej.

W tym artykule skupimy się na najważniejszym etapie, czyli na ociepleniu ścian. Argumentem przekonującym niezdecydowanych właścicieli domów jednorodzinnych do zainwestowania w poprawę paramentów jego izolacyjności cieplnej może być dopłata z programu Czyste Powietrze. Z jego funduszu bowiem mogą skorzystać inwestorzy remontujące swoje domy.

Aby tak się stało trzeba spełnić kilka warunków:

• zakres prac ma być zgodny z wymogami określonymi w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz. U. 2015 r., poz. 1422, z późn. zm.);
• wartości współczynnika przenikania ciepła U dla modernizowanych przegród zewnętrznych nie mogą być wyższe od tych, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 r., czyli 0,20 W/(m2·K) odnośnie ścian zewnętrznych, 0,18 - dachu (stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami), 0,30 - podłogi na gruncie (plus stropy nad piwnicami nieogrzewanymi);
• wykorzystywane wyroby budowlane muszą mieć deklarację ich zgodności z dokumentem odniesienia lub aprobatą techniczną;
• przy stosowaniu systemów ociepleń, dopuszczalny jest tylko montaż kompletnego zestawu;
• ocieplenie ma obejmować wszystkie elementy, wskazane w analizie energetycznej budynku bądź audycie energetycznym;
• w przypadku domów istniejących, dopuszcza się docieplenie stykającej się z gruntem ściany fundamentowej poniżej poziomu terenu, w celu zabezpieczenia ściany przez zawilgoceniem i utratą ciepła z pomieszczeń ogrzewanych do gruntu (eliminacja mostków termicznych) oraz w uzasadnionych przypadkach, docieplenie pozostałych przegród zewnętrznych (np. ściany kolankowe) dla zachowania ciągłości termoizolacji.

Wysokość dofinansowana zależy od miesięcznego dochodu na osobę. Najuboższe rodziny, w których dochód ten nie przekracza 600 zł, mogą wystąpić o dotację wynoszącą 90% kosztów. Osoby, których dochód przekracza 1600 zł na osobę, dostaną wsparcie w postaci 30% tych wydatków.

Przy szacunkowym koszcie ocieplenia średniej wielkości domu jednorodzinnego ok. 20 tys. zł, do zaoszczędzenia jest całkiem spora suma pieniędzy.

Fot. Isover

Badanie termowizyjne budynku to pierwszy etap planowania termomodernizacji. Kamera wskaże miejsca wymagające szczególnego ocieplenia. (fot. Xella)

WŁAŚCIWY PLAN DZIAŁANIA

Wprawdzie najlepsza pora na remont elewacji to późna wiosna, wczesne lato lub niedeszczowa, ciepła jesień, to do tej inwestycji warto się wcześniej przygotować. Zimowe wieczory to dobry czas na takie plany.

Pierwszym krokiem powinno być zlecenie wykonania badania termowizyjnego budynku, aby wykryć miejsca, przez które ucieka najwięcej ciepła i które w związku z tym wymagają szczególnie dokładnego ocieplenia. te ocieplone, które zostały zaizolowane zbyt cienką warstwą.

Aby taki dom docieplić na początku konieczna jest inwentaryzacja, polegająca na ocenie stanu poszczególnych warstw, sprawdzeniu ich grubości i przyczepności do podłoża. Warto odszukać projekt i sprawdzić podane w nim informację ze stanem budynku.

Żeby zbadać grubość warstw, w kilku miejscach trzeba wykonać odkrywki. Dokonuje się tego w ścianach różniących się ekspozycją i tam, gdzie występują odstępstwa od reszty elewacji, np. zmienna grubość styropianu, zmiana konstrukcji i stanu ścian.

Kolejnym krokiem jest ocena zastosowanych łączników mechanicznych - ustalenie ich liczby, rozmieszczenia na 1 m2 oraz skuteczności mocowania i zakotwienia.

Następnie konieczne jest oszacowanie nośności podłoża i wytrzymałości na obciążenie dodatkowym ociepleniem.

Dopiero na podstawie rzetelnej analizy stanu elewacji można przystąpić do docieplania budynku, wykorzystując przeznaczone do tego systemy.

W większości przypadków remontu domów jednorodzinnych jednak bardziej opłacalne i trwalsze efekty uzyskamy, usuwając stare ocieplenie i przytwierdzając nowe o właściwej grubości. Taki sposób termomodernizacji jest najpopularniejszy i najbardziej zalecany.

MONTAŻ NOWEGO SYSTEMU

Aby dobrze przygotować powierzchnię ścian remontowanego domu do ocieplania, należy wykonać następujące czynności:

• oczyścić za pomocą miękkiej szczotki lub sprężonego powietrza, ewentualnie zmyć wodą pod ciśnieniem (maks. 200 barów) i pozostawić do wyschnięcia;
• skuć luźne resztki tynku oraz wystającą ze spoin zaprawę;
• wykwity oczyścić na sucho za pomocą szczotki albo zmyć odpowiednio przygotowanym roztworem;
• luźne i nienośne elementy elewacji skuć i uzupełnić materiałem murarskim z zachowaniem wymaganych okresów karencji - nie wolno wyrównywać podłoża przez stosowanie miejscowych podklejek z płyt termoizolacyjnych;
• brud, sadzę lub tłuszcz należy zmyć wodą pod ciśnieniem, ewentualnie z detergentem lub specjalnym środkiem czyszczącym, a potem spłukać czystą wodą i pozostawić do wyschnięcia;
• oczyszczoną powierzchnię ścian trzeba zagruntować emulsją głęboko penetrującą, która zredukuje chłonność podłoża oraz poprawi jego spójność i odczekać jeden dzień, aby wyschła.

Kolejne etapy wykonywania ocieplenia wyglądają tak samo, jak w przypadku nowych budynków.

Mocowanie ocieplenia na starym budynku wymaga odpowiedniego przygotowania powierzchni ścian. (fot. Majster-Pol)

JAK GRUBE POWINNO BYĆ OCIEPLENIA ŚCIAN?

Najkrócej mówiąc - najbardziej opłacalne. Ile to będzie w konkretnym przypadku jest kwestią indywidualnej kalkulacji. Trzeba uwzględnić następujące czynniki:

• o ile zmienią się straty ciepła w zależności od wariantu ocieplenia;
• ile płacimy za energię do ogrzewania (różnica cen pomiędzy węglem, gazem, prądem jest kilkakrotna);
• ile musimy dopłacić do lepszego ocieplenia;
• jaki czas zwrotu poniesionych dodatkowo nakładów jest dla nas akceptowalny.

Ekonomicznie uzasadniona grubość termoizolacji ścian to w większości przypadków remontowych domów maksymalnie 25 cm. Taka grubość gwarantuje uzyskanie wymaganego przez program Czyste Powietrze współczynnika przenikania ciepła niższego od 0,2 W/(m2·K).

Wykonywanie grubszego ocieplenia nie ma sensu z co najmniej dwóch powodów - jest bardzo trudne do zamontowania i w zasadzie nie wpłynie już na bilans energetyczny budynku. Ponadto będzie nieopłacalne ekonomicznie, bo koszty inwestycyjne nigdy się nie zwrócą.

Opłacalna ekonomiczne grubość termoizolacji ścian to w przypadku większości domów, również tych remontowanych, maksymalnie 25 cm. (fot. Isover)

CZYM OCIEPLAĆ?

Najpopularniejsze w Polsce materiały to styropian i wełna mineralna. Oba produkty mają bardzo dobre właściwości termoizolacyjne. Współczynniki przewodności cieplnej styropianu i wełny mineralnej są zbliżone.

Styropian jest bardzo lekki i sztywny, wełna zaś cięższa, ale za to elastyczniejsza. Jest znacznie mniej od wełny podatny na zawilgocenie. Ponadto koszt wykonania ocieplenia jest mniejszy - akcesoria niezbędne do montażu systemu (klej, kołki mocujące) są tańsze niż wełna i dodatki do niej.

Do ocieplenia można również zastosować np. styropian z domieszką grafitu, który ma współczynnik przewodzenia ciepła niższy od standardowego (białego) styropianu, w związku z tym aby uzyskać takim sam współczynnik przenikania ciepła całej ściany, można użyć cieńszej warty styropianu grafitowego, np. 20 zamiast 25 cm. Choć cena 1 m3 styropianu grafitowego jest nieco wyższa od standardowego, to koszt wykonania 1 m2 izolacji o takiej samej ciepłochronności będzie podobny.

Wełna mineralna jest materiałem wytwarzanym z naturalnych skał piasku lub stłuczki szklanej. Jedną z jej najważniejszych cech jest niepalność. Najczęściej stosowana jest do ocieplenia połaci dachu, gdy izolację trzeba umieścić pomiędzy drewnianymi elementami więźby. Znacznie łatwiej ułożyć ją szczelnie, bo jest elastyczna i sama dopasowuje się do miejsca, kompensując drobne nierówności. Ponadto charakteryzuje ją wysoka przepuszczalność pary wodnej, umożliwiająca szybkie odprowadzanie wilgoci. Płyty wełny lamelowej (o regularnym układzie włókien) mają dużą elastyczność, będą łatwiejsze w aplikacji na budynkach o nieregularnych kształtach.

Popularność zyskuje też polistyren ekstrudowany (XPS), podobny do styropianu, czyli polistyrenu ekspandowanego (EPS), ale mniej nasiąkliwy, bardziej wytrzymały oraz o lepszym współczynniku przenikania ciepła. Z racji tych cech chętnie stosuje się go do izolacji fundamentów, dachów płaskich, tarasów nad pomieszczeniami.

ODPOWIEDNIA METODA OCIEPLENIA DOMU

Najczęściej na mokro. Najpopularniejszą technologią ocieplania domów jest zaizolowanie ścian przytwierdzonym na klej styropianem lub wełną mineralną i wykończenie elewacji tynkiem.

Płyty izolacyjne przykleja się na tzw. mijankę (spojenia dwóch sąsiednich rzędów nie znajdują się w tej samej linii), pokrywa cienką warstwą zaprawy i zatapia w niej pasy lekkiej siatki zbrojącej z włókna szklanego.

Zewnętrzne ościeża okienne i drzwiowe oraz narożniki ścian zabezpiecza się profilami wzmacniającymi. Całość gruntuje i pokrywa tynkiem cienkowarstwowym.

Ważne jest, by materiały użyte do ocieplenia były do siebie dopasowane - od kleju po tynk i farbę. Dlatego najbezpieczniej jest stosować rozwiązania systemowe, w których wszystko pochodzi od jednego producenta. W tych opartych na styropianie stosuje się tynk dowolnego rodzaju. W przypadku wełny mineralnej nie używa się zaś tynków akrylowych, które stanowią zbyt dużą barierę dla pary wodnej.

Ponadto jeśli remontowany dom stoi w pobliżu ruchliwej ulicy, warto dobrać tynk silikatowy, na którym wolniej osiada kurz, a powstałe zabrudzenia łatwiej zmyć.

Wełna na ruszcie. Mniej popularnym sposobem ocieplania budynków jest metoda lekka sucha, która polega na mocowaniu wełny mineralnej (bez kleju) do rusztu konstrukcyjnego (z drewna albo stali), który przykręca się do muru za pomocą wkrętów.

Ruszt montuje się dwuwarstwowo (pionowo, po czym poziomo lub odwrotnie - kolejność należy dostosować do planowanego sposobu wykończenia elewacji). Drugą warstwę nabija się po wypełnieniu pierwszej płytami izolacji. Następnie mocuje się do niego folię wiatrochronną, a miejsca połączeń uszczelnia się taśmą samoprzylepną. Potem przytwierdza się listwy rusztu dystansowego, który na całej wysokości ścian tworzy szczelinę wentylacyjną. Umożliwia ona osuszanie wiatroizolacji oraz ocieplenia.

Szczeliny tej nie wolno zatykać na dole (przy cokole) ani u góry (pod okapem dachu). Otwory te wymuszą bowiem grawitacyjny obieg powietrza. Na koniec wybraną okładzinę elewacyjną (płytki klinkierowe, deski drewniane) montuje się do rusztu dystansowego.

Wełna mineralna ma lepsze właściwości akustyczne niż styropian. Warto się na nią zdecydować w przypadku ocieplania domu stojącego przy ruchliwej ulicy lub w sąsiedztwie hałasującego warsztatu. (fot. Rockwool)

Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: Austrotherm