2020-01-24 12:42:02 
- Jak istotnym elementem architektury domu jest lukarna?
- Jakie są kształty i konstrukcje lukarn?
- Jakie są etapy budowy lukarny dwuspadowej?
Lukarna - istotny element architektury domu
Projekty nowych domów objęte są prawami autorskimi ich twórców i bez ich zgody nie można zmieniać wyglądu dachu, a samowolna jego modyfikacja może przysporzyć problemów przy tzw. odbiorze technicznym. Oczywiście w porozumieniu z architektem można, przed zgłoszeniem zamiaru budowy czy złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia, nanieść na projekcie planowane zmiany i uzupełnić wykonawczą dokumentację techniczną.
Jeśli zamierzamy wstawić lukarnę w użytkowanym już domu, to taki zamiar powinniśmy zgłosić w starostwie, gdyż jest to znacząca modyfikacja dachu. Lokalnie mogą też obowiązywać ograniczenia w ich budowie, uwzględnione w MPZP. Natomiast w przypadku budynków objętych nadzorem konserwatora zbytków, potrzebna będzie jego opinia, czy taka przebudowa jest dopuszczalna. Oprócz ograniczeń formalnych trzeba też brać pod uwagę względy techniczne.
Lukarna będzie oknem fasadowym, zatem musi być zachowana wymagana odległość od granicy działki (4 m), co trzeba uwzględnić przy planowaniu jej lokalizacji. Istotna jest również konstrukcja dachowa, która wymagać będzie modyfikacji stosownie do formy i wymiarów lukarny, co niekiedy może wymagać wstawienia dodatkowych podpór wewnątrz pomieszczenia, które ograniczą swobodę w rozplanowaniu pomieszczeń.
Alternatywnie można wstawić kilka wąskich lukarn, zapewniających równomierne doświetlenie. W razie potrzeby można wykorzystać ją również jako wyjście na mini balkon po stawieniu drzwi tarasowych. Istotny wpływ na estetykę i funkcjonalność lukarn ma kształt i charakterystyka zamontowanych w nich okien. W standardowych rozwiązaniach instalowane są zwykłe okna fasadowe z oszkleniem, o wysokiej termoizolacyjności i funkcjonalnością okuć dostosowaną do potrzeb użytkowników. Montowane są również okna o charakterze ozdobnym – okrągłe, łukowe czy trójkątne dopasowane do formy lukarny.
Kształty i konstrukcje lukarn
Lukarny budowane są na dachach o pochyleniu w granicach 30-70º, a ich wysokość powinna umożliwiać swobodne przemieszczenie się ludzi (przynajmniej ok. 2 m). Pod względem kształtu tworzone są różnorodne formy, dostosowane do stylu całego budynku, jak i pożądanych wymiarów. Najprostsza forma to lukarny jednospadowe, których pokrycie stanowi podniesiony fragment płaszczyzny dachu głównego.
Takie doświetlenia tworzone są najczęściej jako wąskie lukarny, o szerokości odpowiadające rozstawowi krokwi i na dachach o dużym nachyleniu. Podobne własności i zastosowanie mają lukarny trójkątne, gdy pokrywający je daszek łączy się u podstawy z dachem domu. Wstawienie okien o większych wymiarach umożliwiają lukarny z pokryciem dwuspadowym, które tworzą dodatkowy „domek” umieszczony na dachu.
Mogą mieć formę z pokryciem trójkątnym opartym na ściankach bocznych lub w kształcie trapezowym. Szczególnymi walorami ozdobnymi cechują się lukarny typu „wole oko”, tworzące mniejsze lub większe łukowe uwypuklenie na połaci dachowej. Klasyczną, barokową formę kształtu dachu nadają lukarny baryłkowe, formowane w postaci walcowej, niemal poziomo umieszczonej na połaci dachowej. Formą lukarn są również konstrukcje przystosowane do zamontowania okien połaciowych.
Tworzą one niewielkie „wybrzuszenia” na połaci dachowej, w których rolę przykrycia pełni okno dachowe. Zależnie od kształtu lukarny i jej rozmiarów, pod względem konstrukcyjnym, stosowane są dwa sposoby wbudowania ich w dach - z oparciem na ścianie nośnej lub na konstrukcji więźby dachowej. Wyprowadzenie czołowej powierzchni lukarny jako przedłużenia ściany zewnętrznej, wykonywane jest głównie przy montowaniu szerokich lukarn o różnych kształtach.
Frontowa część konstrukcji tworzona jest jako np. żelbetowa rama osadzona w ścianie czy wieńcu stropowym lub oparty na murłacie ustrój drewniany. Rozwiązanie takie wykorzystywane jest najczęściej przy generalnej modyfikacji dachu, połączoną również z wymianą jego elementów czy podwyższeniem oparcia na ścianach domu. Na utworzonej ramie frontu lukarny mogą spoczywać krokwie sięgające do kalenicy lub płatwi dachu głównego.
Przy mniejszych szerokościach lukarn odpowiadających z reguły podwójnemu rozstawieniu krokwi, można wstawić je w dowolnym miejscu, umieszczając tam wymiany i ewentualne wzmacniając krokwie skrajne. Frontowy element konstrukcyjny powinien odpowiadać kształtowi formowanej lukarny. Wykonywany jest z odpowiednio ukształtowanego drewna, niekiedy również klejonego lub np. ze sklejki wodoodpornej.
W przypadku montowania prefabrykowanych lukarn przeznaczonych do montażu okien dachowych, ich konstrukcja nie odbiega zbytnio od obramowania standardowego. Tworzą ją bowiem dwa połączone poprzeczkami trójkątne boki, mocowane do krokwi dachowych. Szczegóły montażowe podawane są w dołączonej do produktu instrukcji, a wyrób dostosowany jest do zamontowania określonych modeli okien dachowych.
Etapy budowy lukarny dwuspadowej
Poprawne zbudowanie, nawet dość prostej lukarny, wymaga dużego doświadczenia od cieśli i dekarza, gdyż przy jej budowie może pojawić się wiele problemów. Podstawą będzie utworzenie dostatecznie wytrzymałej konstrukcji nośnej samego dachu głównego, jak i spoczywającego na nim „dodatku”. Przy nowych konstrukcjach dachowych wykorzystuje się profesjonalnie przygotowany projekt, ale przy przeróbkach często prawidłowość prowadzonych prac zależy od wiedzy bezpośredniego wykonawcy.
Na początku należy zdemontować przynajmniej część pokrycia dachowego i ewentualnie wyciąć deskowanie w obszarze zajmowanym przez lukarnę. Wstawienie lukarny w konstrukcję dachową wymaga najczęściej również wycięcia fragmentu przynajmniej jednej krokwi i oparcia odciętych końców na tzw. wymianie (poprzecznej belce zamocowanej do dwóch sąsiednich krokwi). Dzięki niemu ciężar spoczywający na wyciętej krowi zostanie rozłożony na te boczne.
Konstrukcje lukarny tworzy się jako szkieletową, z elementów drewnianych mocowanych do krokwi bocznych, za pomocą złączy ciesielskich. Frontowa część, najczęściej w formie prostokątnej ramy zwieńczonej trójkątnym szczytem, stanowi oparcie dla zadaszenia utworzonego z „mini krokwi”, złączonych w kalenicy i opartych na płatwiach spoczywających na słupkach bocznych. Daszek powinien tworzyć okapy wystające poza obrys boków, a długość krokwi musi uwzględniać grubość warstwy ociepleniowej ścianek lukarny, powinny więc wystawać ok. 30 cm, poza ramę szkieletu.
Na daszku należy ułożyć pełne pokrycie z desek płyty OSB, niezależnie od rodzaju wierzchniego krycia. Przy wypełnieniu szkieletowej konstrukcji lukarny obowiązują takie same wymagania jak przy dachach ocieplanych, ułożenie paraizolacji od środka, a na zewnątrz wełną mineralną osłania się wiatroizolację. Na pokrycia daszka lukarny stosuje się z reguły taki sam materiał jak na dachu głównym.
Natomiast do wykończenia ścianek bocznych można zastosować tzw. siding, blachę powlekaną (blachodachówkę, trapezową) lub elewacyjne płyty cementowo-włóknowe. Wokół lukarny trzeba tez zapewnić skuteczne uszczelnienie dostosowane do rodzaju pokrycia i ułożone według zasad stosowanych np. przy obróbce kominów. Przy dużych wymiarach pokrycia lukarny, montowane jest orynnowanie odprowadzające wodę opadową na powierzchnię główną dachu.
Autor: Cezary Jankowski
Opracowanie: Klaudia Tomaszewska
Zdjęcie otwierające: IKO
Komentarze