Wnioski z raportu "Barometr zdrowych domów 2018" Grupy Velux

Raport pokazuje również potrzebę szerokiej współpracy i determinacji we wdrażaniu programów wsparcia, jak np. rządowy program "Czyste powietrze", które mogą zmienić tę sytuację.

"Barometr zdrowych domów 2018" to czwarta edycja ogólnoeuropejskiego badania przeprowadzonego z inicjatywy Grupy VELUX, które jest poświęcone europejskim, w tym również polskim, domom i budynkom, gdzie na co dzień spędzamy prawie 90% czasu.

Raport opiera się na analizach danych przeprowadzonych przez partnerów merytorycznych Ecofys i Fraunhofer IBP.

Został również wzbogacony o wypowiedzi polskich ekspertów, które pogłębiają wybrane zagadnienia tzn.: Artura Sobonia - sekretarza stanu Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, Kamila Wyszkowskiego - representative/president of the board Global Compact Network Poland, Magdaleny Ruszkowskiej-Cieślak - prezesa zarządu Fundacji Habitat for Humanity Poland oraz Moniki Kupskiej-Kupis - architekta z firmy VELUX Polska.

- Tegoroczna edycja raportu nawiązuje do 11 Celu Zrównoważonego Rozwoju ONZ, który skupia się na zrównoważonych miastach i społecznościach. Raport ukazuje znaczenie poprawy jakości i energooszczędności budownictwa mieszkaniowego dla osiągnięcia tego celu. W Polsce ważnym aspektem, a wręcz priorytetem, stały się działania na rzecz poprawy jakości powietrza.

- Olbrzymie znaczenie ma w tym procesie kompleksowa termomodernizacja budynków, a nie tylko sama wymiana źródła ciepła. Oprócz diagnozy sytuacji, w raporcie zawarte zostały rekomendacje dotyczące pokonywania szeregu barier, jak również ważne inicjatywy na rzecz poprawy sytuacji, jak proponowany przez rząd program "Czyste powietrze".

- Decydenci polityczni, samorządy, przemysł i osoby prywatne mają do odegrania określoną rolę i każda z nich jest bardzo ważna. Mam nadzieję, że niniejszy raport dostarczy wiedzy, a także inspiracji do skutecznego działania i współpracy na rzecz naszego wspólnego celu, jakim jest zdrowe życie Polaków w zdrowych budynkach - mówi Jacek Siwiński, prezes VELUX Polska.

- Wspieranie termomodernizacji budynków to jedno z kluczowych zadań, przed którymi stoi rząd, gdyż jest ono mocno związane przede wszystkim ze zdrowiem i jakością życia obywateli. Złej jakości, nieefektywne energetycznie budynki wiążą się z olbrzymimi kosztami, nie tylko finansowymi, które ponosi całe społeczeństwo. Dlatego zdecydowaliśmy się na wprowadzenie programu "Czyste Powietrze", który jest atrakcyjną finansowo propozycją wsparcia zwiększenia efektywności energetycznej budynków istniejących i tych, które są w budowie.

- Program jest wieloletni, co zachęca do dobrego przygotowania, zaplanowania i przeprowadzenia kompleksowej termomodernizacji. Ważnym założeniem było usunięcie bariery ekonomicznej, bo problemy z efektywnością energetyczną i ubóstwem energetycznym często idą w parze - komentuje Artur Soboń, sekretarz stanu Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju.

Zła jakość budynków mieszkalnych

Jak czytamy w raporcie "Barometr zdrowych domów 2018" - zgodnie z ostatnim sprawozdaniem obejmującym całą Unię Europejską, budynki mieszkalne złej jakości kosztują gospodarki EU prawie 194 mld EUR rocznie - w postaci kosztów bezpośrednich związanych z opieką zdrowotną i powiązanymi usługami medycznymi i socjalnymi oraz kosztów pośrednich, takich jak utrata produktywności i jakości życia.

W sprawozdaniu szacuje się, że podniesienie standardu mieszkalnictwa do akceptowalnego poziomu w całej Europie kosztowałoby około 295 mld EUR.

Oznacza to, że inwestycja mogłaby zostać spłacona w ciągu 18 miesięcy, dzięki oszczędnościom w opiece zdrowotnej i lepszym wynikom społecznym, takim jak zwiększona wydajność i trwałość.

Stały wzrost zaludnienia w miastach i na przedmieściach

Raport wskazuje na ważne dane dotyczące urbanizacji. Obecnie 75% ludności Europy i 60% ludności Polski mieszka w miastach oraz na przedmieściach, i jak pokazują analizy, procent ten będzie rósł.

Co istotne, w "Barometrze zdrowych domów 2018" został pokazany trend, jakim jest dynamiczny rozwój przedmieść.

W latach 1961-2011 wzrost liczby ludności na przedmieściach Europy wyniósł 54% i był zdecydowanie większy niż w przypadku ludności miejskiej. W tym samym okresie, w Polsce, wzrost liczby ludności na przedmieściach wyniósł 22%, ponieważ Polska odnotowywała wyższy poziom rozwoju miast w stosunku do Europy.

Dynamiczny rozwój obszarów podmiejskich jest zatem faktem, którego nie można pominąć w dyskusji i planach związanych z tworzeniem zrównoważonych miast, gdzie olbrzymią rolę odgrywa stan budynków mieszkalnych i ich wpływ na zdrowie i jakość życia mieszkańców.

Konieczność działań na rzecz poprawy powietrza

Jak czytamy w raporcie, istnieje wiele wyzwań, którym musimy sprostać, by miasta tworzyły zdrową przestrzeń do życia i rozwoju ludzi, i jednocześnie były przyjazne dla środowiska. W Polsce na plan pierwszy wysuwa się problem jakości powietrza, gdzie z powodu zanieczyszczeń powietrza corocznie umiera ok. 44 tysiące osób.

- Sytuacja w naszym kraju jest alarmująca, dlatego tak ważne jest wdrożenie w życie przyjętych przez rząd założeń walki z zanieczyszczonym powietrzem i realizacja programu "Czyste powietrze". Cieszę się, że jego założenia pokrywają się z celami prowadzonego przez Global Compact Network Poland programu Zrównoważone miasta - zauważa Kamil Wyszkowski, representative/president of the board Global Compact Network Poland.

Założenia i rekomendacje zawarte w programie "Zrównoważone miasta" pokazują, że w celu poprawy sytuacji w polskich miastach ważna jest koncentracja działań na takich obszarach, jak monitoring i jakość powietrza, zrównoważony transport, zrównoważone budownictwo oraz technologie grzewcze.

Wysoka szkodliwość niedoświetlonych domów jednorodzinnych

Z analiz przedstawionych w raporcie wynika, że 65% europejskich i 58% polskich zasobów budowlanych to budynki starsze niż 40 lat, wymagające renowacji. Ponadto okazuje się, że najbardziej szkodliwym z punktu widzenia zdrowia jest posiadanie niedoświetlonego domu.

Polacy mieszkający w ciemnych domach jednorodzinnych niemal dwa razy częściej zgłaszają zły stan zdrowia.

Jak wynika z raportu, szkodliwe dla zdrowia są również budynki zbyt wilgotne, przegrzane i zbyt zimne. Można temu zapobiec. Kluczowe jest zastosowanie odpowiednich materiałów budowlanych.

65% europejskich i 58% polskich zasobów budowlanych to budynki starsze niż 40 lat.

- W myśleniu o zdrowych domach trzeba koniecznie wziąć pod uwagę wysokiej jakości materiały budowlane. To od nich bowiem w dużym stopniu zależy to czy budynki nie będą emitowały szkodliwych związków, zostanie zagwarantowana odpowiednia wilgotność, nie będą rozwijały się szkodliwe dla zdrowia grzyby i pleśnie, czy też zostanie zachowany odpowiedni komfort cieplny oraz izolacja przed hałasem - mówi Robert Janiak, product manager H+H Polska.

"Barometr zdrowych domów 2018" zwraca również uwagę na to, że domy jednorodzinne w złym stanie i o niskiej jakości mogą mieć bardziej negatywny wpływ na zdrowie niż domy wielorodzinne, gdyż jest w nich więcej elementów na jedno mieszkanie (dach, okna, ściany), w których często występują specyficzne braki.

Co także istotne, stare, o niskiej jakości budynki, mają taki sam negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców bez względu na dostępne dochody. Osoby należące do 1/4 populacji o najwyższych dochodach i mające nieszczelny dach, z pewnością będą zgłaszały zachorowania w taki sam sposób, jak osoby należące do 1/4 populacji o najniższych dochodach.

Renowacja starych budynków

Jak czytamy w raporcie, tempo renowacji, zarówno w Europie, jak i Polsce, zależy w dużym stopniu od usunięcia różnych barier, takich jak: niedostateczny dostęp do zrozumiałych informacji na temat korzyści w zakresie efektywności i komfortu wynikających z renowacji; brak odpowiedniej zachęty; wiedzy o opłacalności inwestycji, wysokie koszty transakcyjne dla małych projektów czy ograniczony dostęp do kapitału.

W Polsce szczególnie trzeba stawić czoła barierom finansowym, gdyż jak wynika z raportu Polacy w stosunku do Europejczyków nie dysponują dużym kapitałem, który mogliby przeznaczyć na remont.

Od 2018 roku jednym z kluczowych działań wspierających pokonywanie bariery finansowej jest rządowy program "Czyste powietrze".

Udział procentowy wydatków przeznaczonych na użytkowanie mieszkania w miesięcznym budżecie Polaków i Europejczyków.

Potrzeba inwestowania w mieszkania socjalne

"Barometr zdrowych domów 2018" zwraca również uwagę na potrzebę inwestycji w mieszkania socjalne. Osoby osiągające niższe dochody częściej są lokatorami niż właścicielami domów albo mieszkają w lokalach socjalnych lub komunalnych. Przeprowadzenie renowacji w tym sektorze mieszkań jest korzystne dla lokatorów i społeczeństwa.

Warto przy tym zauważyć, że lokale komunalne stanowią w Polsce ok. 7% zasobu mieszkaniowego. Najczęściej są to budynki ponad czterdziestoletnie, często przedwojenne, o złym stanie technicznym, wymagające remontów, dużo starsze niż te, które są własnością prywatną.

Jednocześnie, skala zadłużeń mieszkań komunalnych w Polsce jest alarmująca. Prawie 50% mieszkań w zasobie komunalnym jest zadłużonych. Najwięcej takich mieszkań jest w województwach śląskim i dolnośląskim, zaś najmniej w województwach na ścianie wschodniej oraz w świętokrzyskim i opolskim.

- Brak dbałości o obniżenie kosztów eksploatacji mieszkań komunalnych, co przekłada się na rachunki za ogrzewanie, często elektryczne, są przyczyną popadania w spiralę zadłużenia wielu polskich rodzin.

- Pytanie, czy kupić syrop na kaszel dla dzieci, czy włączyć ogrzewanie w sezonie grzewczym to realny dylemat ekonomiczny, przed którym staje wiele polskich, najuboższych rodzin - mówi Magdalena Ruszkowska-Cieślak, prezes zarządu Fundacji Habitat for Humanity Poland.

Inwestycja w zdrowe biura to korzyść dla przedsiębiorców

W tej edycji "Barometr zdrowych domów" po raz pierwszy analizuje również sytuacje w biurach, gdzie niektóre grupy zawodowe spędzają wiele godzin dziennie. Jak czytamy w raporcie, aż 47 proc. pracowników, twierdzi, że w ogóle nie ma światła naturalnego w środowisku pracy.

Tymczasem badania pokazują, że warunki pracy potrafią podnieść wydajność zatrudnionych nawet o 20 proc. i to rozwiązanie jest w zasięgu ręki. Warto zatem, aby pracodawcy dbali o odpowiednie doświetlenie miejsc pracy, które zwiększa wydajność pracy, jak również przywiązanie ludzi do firmy, bo coraz bardziej zwracają oni uwagę na środowisko pracy.

"Barometr zdrowych domów 2018" został włączony w program Global Compact Poland "SDG 11 Zrównoważone miasta", który będzie kontynuowany w 2019 roku.

Raport w wersji elektronicznej dostępny na stronie www.velux.pl/zdrowedomy

Źródło i zdjęcia: VELUX