2022-05-15 09:36:05 
Podstawowe grupy wyrobów malarskich i ich składniki
Wyroby malarskie - głównie ze względu na zastosowanie i wygląd powłoki - podzielone są na trzy grupy - farby, emalie i lakiery.
Farby powinny charakteryzować się przede wszystkim wysoką zdolnością krycia i przyczepnością do podłoża, natomiast emalie tworzą zewnętrzną warstwę ochronno-dekoracyjną o dużej odporności na warunki otoczenia.
Z kolei lakiery to wyroby bezbarwne lub barwione, ale o przezroczystej lub półprzezroczystej powłoce. Potocznie nazwy te używane są wymiennie, jednak w dokumentacji technicznej powinna być określona grupa stosowanego wyrobu. Wszystkie te materiały zawierają podstawowe składniki, takie jak spoiwo, pigment, rozcieńczalnik, które decydują o zastosowaniu i własnościach wyrobu.
Spoiwa - to składniki powłokotwórcze decydujące o własnościach użytkowych. Obecnie są to głównie różne rodzaje polimerów tworzące powłokę po odparowaniu rozcieńczalnika i pod wpływem reakcji ze składnikami powietrza atmosferycznego (tlenem, dwutlenkiem węgla, parą wodną) lub rekcji chemicznej z dodawanym utwardzaczem.
Do powszechnie wykorzystywanych żywic polimerowych należą akryle, alkidy, poliuretany, silikony, a także kopolimery (mieszaniny różnych polimerów).
Pigmenty - nadają barwę i odpowiadają za własności kryjące, a także za trwałość kolorów. Mogą być pochodzenia mineralnego lub organicznego, przy czym istotne znaczenie ma nie tylko rodzaj, ale i stopień rozdrobnienia pigmentu - drobnocząsteczkowe wykazują wyższą zdolność krycia.
Dodawane są w trakcie produkcji lub w sterowanym komputerowo mieszalniku, umożliwiającym zestawienie dowolnej barwy na życzenie odbiorcy.
Rozcieńczalnik - upłynnia składniki farby, umożliwiając jej równomierne nałożenie. Ze względu na rodzaj rozcieńczalnika wyroby malarskie podzielone są na dwie grupy - wodorozcieńczalne i z rozcieńczalnikami organicznymi. Większość wyrobów wodorozcieńczalnych zawiera jednak pewną ilość lotnych związków organicznych LZO, a ich zawartość w wyrobie powinna być podana na opakowaniu lub w karcie technicznej.
Oprócz podstawowych składników farby i lakiery zawierają szereg dodatków modyfikujących ich własności użytkowe i technologiczne. Dzięki nim wyroby uzyskują m.in. większą odporność na promieniowanie UV, własności antybakteryjne i przeciwgrzybowe, odblaskowe, tiksotropowość itd.
Właściwości użytkowe i technologiczne materiałów malarskich
Wyroby malarskie nie są traktowane jako materiały budowlane, zatem ich producenci nie mają obowiązku uzyskiwania aprobat dopuszczających wyrobu do obrotu zgodnie z wymaganiami Prawa Budowlanego.
Zobowiązani są natomiast do opracowania karty charakterystyki wyrobu (MSDS) określającej podstawowe własności fizyko-chemiczne, potencjalne zagrożenia i sposób postępowania w razie ich wystąpienia.
Producenci mogą wystąpić o nieobowiązkowe atesty dopuszczające wyrób do szczególnego zastosowania, np. dopuszczenia do kontaktu z żywnością, w pomieszczeniach o podwyższonych reżimach higienicznych czy ochrony przeciwpożarowej.
Większość informacji podawanych przez producentów zawiera dość ogólnikowe stwierdzenia o własnościach wyrobu, których na skutek braku konkretnych parametrów nie można zweryfikować czy porównać z innymi wyrobami.
Dotyczy to zwłaszcza produktów ogólnego przeznaczenia powszechnie dostępnych w handlu. Hasłowo podstawowe własności wyrobu określane są jako:
Zdolność krycia - ta istotna cecha nie jest zdefiniowana żadnymi parametrami. Jedynym kryterium jest więc ogólnikowa ocena zdolności krycia podawana przez producenta w postaci efektywności malowania z objętości, np. 1 litra pozwalające na pokrycie określonej powierzchni przy jednokrotnym malowaniu. Właściwość ta ma znaczący wpływ na koszty prac malarskich, gdyż decyduje o liczbie warstw i pracochłonności robót.
Paroprzepuszczalność - ta cecha jest szczególnie istotna w przypadku farb elewacyjnych. Powinny one charakteryzować się możliwie niskim oporem dyfuzyjnym, co umożliwia odparowanie wilgoci przenikającej przez ściany zewnętrzne. Zjawisko takie jest szczególnie nasilone w przypadku ścian i ocieplenia charakteryzujących się niskim oporem dyfuzyjnym (np. ocieplenia z wełny mineralnej) lub grubych murów o podwyższonej wilgotności (stare budynki). Również farby do wnętrz powinny umożliwiać w pewnym stopniu przenikanie pary wodnej. Zapewnia to utrzymywanie w miarę stabilnej wilgotności powietrza w pomieszczeniach, jak też zabezpiecza przed niszczeniem powłoki malarskiej w przypadku zwrotnego przenikania wilgoci do pomieszczeń w okresie letnim.
Odporność mechaniczna - określa trwałość powłoki przy wielokrotnym zmywaniu, szorowaniu, a w przypadku farb i lakierów podłogowych ich odporność na ścieranie. Farby do ścian klasyfikowane są do jednej z 5 klas odporności na zmywanie na mokro - klasa 1 gwarantuje najwyższą odporność, a klasa 5 - najniższą. Natomiast ścieralność określana jest według różnych metodyk badań, co uniemożliwia jednoznaczne porównanie tego parametru dla wyrobów różnych producentów.
Połysk - ma znaczenie nie tylko estetyczne, ale również praktyczne - błyszczące powierzchnie łatwiej utrzymać w czystości. Stopień połysku określa się poprzez procentowe odbicie strumienia światłą padającego pod kątem 60° na powłokę. W dokumentacji wyrobów najczęściej jednak spotyka się słowne określenie połysku - np. wysoki połysk, satyna, półmat, mat.
Własności charakteryzujące cechy technologiczne farb i lakierów
Parametry te decydują przede wszystkim i łatwości nakładania powłoki malarskiej, czasie wysychania przed nałożeniem kolejnej warstwy czy warunkach aplikacji.
Wyroby malarskie mogą być dostosowane do nakładania pędzlem, wałkiem, natryskiem pneumatycznym lub hydrodynamicznym. Większość wyrobów można aplikować dowolną techniką, ale natrysk pneumatyczny wymaga znacznego rozcieńczenia farby, co nie zawsze jest dopuszczalne.
W przypadku wyrobów rozpuszczalnikowych wzrasta też emisja składników lotnych i zagrożenie pożarowe.
Czas schnięcia to cecha istotnie wpływająca na długotrwałość prowadzenia robót malarskich, zwłaszcza przy nakładaniu powłok wielowarstwowych. Zależnie od rodzaju farby wynosi on od kilku godzin do kilku dni, przy czym istotne są też warunki otoczenia podczas wysychania (temperatura i wilgotność powietrza).
Tiksotropowość to cecha farby, która ogranicza ściekanie z pędzla czy wałka, co ma szczególne znaczenie przy malowaniu sufitów.
Powłoki malarskie na ściany zewnętrzne i wewnętrzne
Przy pracach wykończeniowych czy remontowych budynków mieszkalnych znaczącą pozycję w wydatkach stanowią koszty malowania ścian wewnętrznych, sufitów i elewacji.
Dlatego dobór farb powinien uwzględniać przeznaczenie poszczególnych pomieszczeń, jak też wymogi wynikające z fizyki budowli (paroprzepuszczalność, nasiąkliwość), co pozwala na optymalizację kosztów, gdyż ceny jednostkowe materiałów o podobnym przeznaczeniu są bardzo zróżnicowane.
W praktyce, jako podstawowe wyroby malarskie, przyjmuje się produkty ze średniej grupy cenowej, a te znacznie droższe wykorzystuje się w miejscach, gdzie powłoki powinny spełniać szczególne wymagania.
Pewną wskazówką w doborze materiałów do określonych zastosowań może być przyjęte w handlu nazewnictwo podstawowych farb, przy czym podawane rodzaje spoiwa nie muszą w pełni pokrywać się ze składem farby, a wiele wyrobów produkowanych jest jako kopolimery różnych żywic, rzeczywiste własności mogą znacząco odbiegać od własności spoiwa wiodącego.
Farby akrylowe - to podstawowy asortyment farb do wnętrz i elewacji. Mogą być wykorzystywane w standardowych warunkach użytkowania, jeśli powłoka nie musi spełniać szczególnych wymagań. Charakteryzują się stosunkowo niską paroprzepuszczalnością, średnią odpornością na zmywanie i zabrudzenia.
Farby lateksowe - w porównaniu z akrylowymi są znacznie bardziej wytrzymałe na zmywanie i trudniej się brudzą. Zalecane są głównie do malowania w kuchniach, łazienkach a także w pomieszczeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych. Używane są też do malowania elewacji.
Farby silikonowe - używane głównie jako elewacyjne, charakteryzują się wysoką paroprzepuszczalnością (względny opór dyfuzyjny Sd poniżej 0,05 m dla powłoki grubości 0,15 mm), małą nasiąkliwością, trwałością kolorów i zdolność do samooczyszczania. Są używane do pierwszych wymalowań, jak i odnawiania, zwłaszcza obiektów zabytkowych.
Farby silikatowe (krzemianowe) - podstawowym spoiwem jest potasowe szkło wodne. Uzyskują najwyższą paroprzepuszczalność (względny opór dyfuzyjny Sd poniżej 0,02 m) znikomą nasiąkliwość. Ze względu na zasadowy odczyn spoiwa mają ograniczone możliwości barwienia z użyciem jedynie pigmentów nieorganicznych. Farby silikatowe nie mogą być nakładane na powierzchnie malowane uprzednio innymi farbami polimerowymi.
Autor: Redakcja BudownicwaB2B
Opracowanie: Aleksander Rembisz
Zdjęcia: Tikkurila/Beckers, Termo Organika, LAKMA, AGREKOM
Komentarze